'Cumhuriyetin Öncü Kadınları" Sergide Buluşacak

HÜSEYİN KANBER - Cumhuriyetin meslek sahibi ilk kadınlarının nadir fotoğrafları ve hayat hikayelerinden oluşan sergi, 8 Mart'ta Antalya'da ziyaretçilerin beğenisine sunulacak.

Konyaaltı Belediyesi ile Ahmet Muhtar Kızıltan Kültür ve Sanat Merkezi'nce hazırlanan sergide, Osmanlı'nın son dönemi ve Cumhuriyet döneminde eğitim için yurtdışına gönderilen ve alanlarında öncülük yapan kadınların eserleri ile hayat hikayeleri ilk kez kamuoyuna tanıtılacak.

Kültür ve Turizm Bakanlığı arşivleriyle kadın eserleri kütüphanesi ve tarih dergileri kaynaklarının kapsamlı şekilde taranması sonucunda oluşturulan sergide Türkiye'nin ilk kadın doktoru, ilk kadın ressamı, ilk kadın kimyacısı, ilk Türk kadın astronomu gibi çeşitli mesleklerden 30 öncü kadının ilginç ve dramatik yaşam öyküleri ziyaretçilerle paylaşılacak.

Ahmet Muhtar Kızıltan Kültür ve Sanat Merkezi yöneticisi Ahmet Muhtar Kızıltan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, serginin kadın haklarına işaret eden 8 Mart'ta kamuoyuyla paylaşılacağını söyledi.

Titiz ve kapsamlı bir çalışma sonunda sergiyi oluşturduklarını ifade eden Kızıltan, üç ayaktan oluşan serginin ilk bölümünde 30 öncü kadının hayat hikayeleri ve fotoğraflarının hem görsel hem de basılı biçimde davetlilerle paylaşılacağını, ardından sosyal ve kültürel yaşama katılan kadınların fotoğraflarının barkovizyon gösterisiyle sunulacağını anlattı.

Osmanlı'nın son dönemi ve Cumhuriyet döneminde eğitim için yurtdışına gönderilen, daha sonra ülkelerine dönerek dallarında öncülük yapmış kadınların çarpıcı hayat hikayelerinin bulunduğunu ama bunun toplumca çok fazla bilinmediğini dile getiren Kızıltan, "İlk kadın ressamlarımızdan Mihri Müşfik, kadın hakları için kurulan ilk ve tek siyasal parti başkanı Nezihe Muhiddin, ilk Türk kadın doktoru Safiye Ali, ilk Müslüman kadın oyuncularımızdan Bedia Muvahhit, ilk kadın bestecimiz Neveser Kökdeş, ilk kadın kimyacımız ve Madam Curie'nin tek Türk öğrencisi Remziye Hisar, tiyatroda sahne alan ilk Türk Müslüman kadın Afife Jale, Avrupa'ya giden ilk kadın gazeteci Suat Derviş, Türkiye'nin ilk gravür sanatçısı Aliye Berger, ilk Türk kadın astronom Nüzhet Gökdoğan başta olmak üzere mesleğinde öncü kadınlarımız, ilk kez bu sergide içinden çıktıkları Anadolu ile buluştu" dedi.

Kendilerini öne çıkartmak değil, faydalı olmayı amaçlamışlar

Sergi hazırlıkları sırasında Mihri Müşfik'in fotoğrafını bulmakta zorlandıklarını, sonunda çok silik ve belirsiz bir fotoğrafını bulduklarını kaydeden Kızıltan, oysa bu kişilerin onlarca eser verdiğini, öğrenciler yetiştirdiklerini vurguladı.

Bu durumun bu kadınların kendilerini ön plana çıkarmaktan ziyade topluma faydalı olabilme amaçları ortaya koyduğuna işaret eden Kızıltan, şöyle konuştu:

"Araştırmacı-yazar Kansu Şarman, 5 öncü kadının dramatik yaşam öykülerine dayalı bir söyleşi sunacak. Sergide bu kadınların fotoğraflarından oluşan barkovizyon gösterisi de sunulacak. Sunumlarda kamuoyunun hiç bilmediği, son derece ilginç fotoğraflar ziyaretçilerle paylaşılacak. Bu çalışmalar da fotoğraf müzesi kurucusu ve fotoğraf sanatçısı Cengiz Kahraman tarafından hazırlandı. Sergi, içinde bulundukları dönemde kadınların karşılaştıkları güçlüklerle mücadelelerini de yansıtıyor."

Kızıltan, "öncü kadın" ifadesini genel olarak kadınların oy ve mülk edinme hakkının bulunmadığı bir dönemde cesaret ve kararlılıkla başarı gösteren, ülkesine değer katan kişileri tanımlamak üzere kullandıklarına dikkati çekerek, 1880'ler ve 1930'lu yıllar arasında doğan 30 ismin bu nedenle çok önemli olduğunun altını çizdi.

Serginin son ayağında ise "100 Cumhuriyet sanatçısı ile 2023'e yürüyoruz" başlığı altında Türk resminde öncülük yapmış ve literatüre geçmiş 50 ünlü sanatçının eserleri ile 50 Antalyalı sanatçının eserlerinin bir araya getirildiğini bildiren Kızıltan, 100 sanatçının resim-heykel-seramik alanlarındaki 100 eserinin Türkiye'de ilk kez bir arada sergileneceğini belirtti.

Öncü kadınlardan bazılarının hayat hikayeleri

Türkiye'nin ilk kadın kimyacısı Remziye Hisar, kimya alanında araştırmalarını sürdürmek için mücadele verdi. 1902 Üsküp doğumlu Remziye Hisar, istihkam kaymakamlığından Salih Hulusi Bey ve Ayşe Refia Hanım'ın kızıydı. Darülfünun'un kimya şubesine giren üç kadından biriydi. Öğretmeni ve arkadaşlarıyla birlikte ders vermek üzere Bakü'ye gitti. Darülmuallim'de (erkek öğretmen okulu) ilk dersini verdi. Sorbonne Üniversitesi'nde doktora yapan ilk Türk kadını oldu. İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi kimya bölümlerinde görev yaptı. 1959 yılında profesör unvanını aldı. 1992 yılında İstanbul'da yaşamını yitirdi.

İlk Türk kadın astronom Nüzhet Gökdoğan, astronomi ve astrofizik araştırmalarının gelişmesine katkı sağladı. Öğretim üyeliği ve yöneticilik yaptı. 1910 İstanbul doğumlu Nüzhet Gökdoğan, Erenköy Kız Lisesi'nde öğrenim gördü. Bursla matematik-fen alanında öğrenim görmek üzere gittiği Fransa'da Lyon Ünversitesinden mezun oldu. İstanbul Üniversitesinde Astronomi Kürsüsü'ne atanan ilk Türk doçent oldu. 1948'de profesör unvanını aldı. Aynı yıl Prof. Dr. Cahit Arf, Prof. Dr. Mustafa İnan ve Prof. Dr. Nazım Terzioğlu ile birlikte Türk Matematik Derneği kurucuları arasında yer aldı. 1954'te Türkiye'nin ilk kadın dekanı olarak seçildi. Türk Astronomi Derneği'nin kurucularından olan Gökdoğan, 20 yıl derneğin başkanlık görevini yürüttü.

Türkiye'nin ilk seramik sanatçısı Füreya Koral, seramiği sanatsal ifade ve üretim aracı olarak kullandı. Eserleri doğu ve batı sanatından izler taşıyordu. 1910 İstanbul Büyükada doğumlu Koral, İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünde okudu. Bu sırada müzik yazıları yazdı, çeviriyle ilgilendi. 1946 yılında verem rahatsızlığı nedeniyle İsviçre'de sanatoryuma yattı. Teyzesi Aliye Berger'in teşvikiyle bu dönemde plastik sanatlarla ilgilenmeye başladı. İlk sergisini 1951 yılında Paris'te açtı. Aynı yıl İstanbul'a dönerek Türkiye'nin ilk seramik atölyesini oluşturdu.