Selçuklu Mezarlığı'nda "Kadılar" Bölümü

OKTAY BAYAR - Bitlis'in Ahlat ilçesinde, "Anadolu'nun Orhun Abideleri" olarak nitelendirilen, boyları 4,5 metreye varan, üzerindeki yazı ve motiflerle her biri büyük önem taşıyan mezar taşlarını bünyesinde barındıran Selçuklu Meydan Mezarlığı'nda, kadılar için özel bir alan olduğu ortaya çıktı.

Muhtelif tiplerde 8 bin mezar taşının bulunduğu Selçuklu Meydan Mezarlığı'nda Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Recai Karahan başkanlığında yürütülen çalışmalarında yosun ve likenlerden temizlenen mezar taşları, tarihe ışık tutuyor.

YYÜ Sanat Tarihi Uzmanı Selami Bak, AA muhabirine, dünyanın en büyük İslam mezarlığı olarak bilinen Selçuklu Meydan Mezarlığı'nda kadılar için özel bölüm oluşturulduğunu tespit ettiklerini söyledi.

Mezarlığın 210 dönümlük alanıyla ülkenin en büyük tarihi İslam mezarlığı olduğunu vurgulayan Bak, şunları söyledi:

"Mezarlıkta en nitelikli ve en abidevi taşlar kadılar bölümünde bulunuyor. Mezarlık bir bütün olmasına rağmen, burada 'kadılar bölümü' olarak anılan ve yalnızca kadıların, eşlerinin ve çocuklarının gömülü olduğu bir alan var. Bu eserlerin kitabelerini incelediğimizde, burada metfun olan kişilerin kadı, kadı çocukları ve kadı eşleri olduğunu görüyoruz. Burada 15 kadı ismi tespit ettik. Tabii bunların bir kısmının şahidesini (mezar taşı) bulamadık. Maalesef zamanla bunlar kırılmış. Belki de kırılarak başka yapılarda devşirme olarak kullanılmış ancak mevcutta 6 kadı mezarlığı var. Bunlardan ikisi 'kadi'l kudat' yani 'kadıların kadısı' baş kadı. Diğerlerinde ise kadı ve birinde de ahi kadı ibaresi geçiyor."

Ahlat'ın aynı zamanda lonca teşkilatının merkezi olduğunu kaydeden Bak, mezarlıkta "ahi kadı" şahidesinin bulunmasının bunu desteklediğini ifade etti.

Bak, sözlerini şöyle tamamladı:

"Ahlat esnaf ve ahilik teşkilatının merkeziymiş. Bu nedenle ahilerin kendi içlerinde yaşadığı sorun ve davalarda, yalnızca onların davalarına bakan bir 'ahi kadı' varmış. Bu şahidenin mezarlıkta bulunması Ahlat'ta ahilik teşkilatı olduğunu da destekler nitelikte."