İran'a Ambargonun Kalkması, Beklentileri Yükseltti (2)

CEMAL AŞAN - İran'a uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılması, Van'da ekonomik beklentileri yükseltti.

290 kilometre sınır hattıyla iki ülke arasındaki en önemli noktalardan biri olan Van'da, sınır kapısının modernizasyonun tamamlanamaması, sınır ticaret merkezlerinin aktif hale getirilememesi ve terör gibi nedenlerle İran'ın ekonomik potansiyelinden istediği gibi yararlamayan iş adamları, İran'a yaptırımların kaldırılmasıyla ithalat ve ihracatta çok yüksek rakamlara ulaşabileceklerine inanıyor.

Van'ın, en yakınındaki 500 bin nüfuslu Hoy ve İran'ın en zengin ikinci kenti olan 1 milyon 400 bin nüfuslu Tebriz pazarlarına ulaşılmasının daha kolay olacağını belirten sanayiciler, altyapı eksiklerinin giderilmesiyle ithalat ve ihracatta yeni rekorların kılacağını belirtiyor.

- Van'ın ticaret rakamları

Van'da, 2004 yılından bu yana ekonomik anlamda önemli gelişmeler yaşandı. Tercihli ticaret anlaşması, sınır ticaret merkezlerinin modernizasyonu gibi projelerle Van'ın 2004 yılında 11 milyon 174 bin dolar olan ithalat rakamları, 2013'te 51 milyon 206 bin dolara kadar yükseldi. Ancak son dönemlerde yaşanan olumsuzluklardan dolayı 2015'te ithalat rakamı 17 milyon 51 bin dolar olarak gerçekleşti. 2004 yılında 7 milyon 662 bin dolar olan ihracat rakamı da 55 milyon 640 bin dolara yükseldi.

İran ile yapılan sınır ticareti kapsamında da 2004'te 93 bin 311 dolar olan ithalat rakamı 2015 yılında 2 milyon 583 bin dolara kadar yükselirken, 2 milyon 318 bin dolar olan ihracat rakamı 11 milyon 640 bin dolara çıktı.

Van'da 2004-2015 yılları arasında 265 milyon 96 bin dolar ithalat, 256 milyon 557 bin dolarda ihracat gerçekleştirildi. Sınır ticareti kapsamında da İran'a söz konusu dönemde 24 milyon 61 bin dolar ithalat, bu ülkeden de 107 milyon 284 bin dolar ihracat yapıldı.

- "İran'la ekonomik ilişkilerimiz gelişecek"

Van Valisi İbrahim Taşyapan, AA muhabirine, İran ile ilişkiler bakımından Van olarak önemli bir yerde bulunduklarını, sınır kapısı ve demiryolu üzerinden komşu ülkeyle bağlantılarının olduğunu söyledi.

İran ile sınır ticaret merkezlerinin yanı sıra ithalat ve ihracat kapsamında ticaret yapan esnafların bulunduğunu anlatan Taşyapan, "İran'la uzun yıllardan bu yana dost ülkeyiz. Bundan sonra da bunun gelişeceğine inanıyoruz. Uygulanan yaptırımlar nedeniyle İran, bazı ürünlerini satamıyordu. Yaptırımların kalkmasıyla İran'la ticaret yapan firmalarımız daha rahatlayacak. Satılamayanlar ürünler satılabilecek. Böylece ilimizdeki firmalar da bu yönde yeni yapılanmaya gidecek. Bunun ilimize kısa ve orta vadede önemli etkisi olacak. İran'dan Nevruz ve diğer dini bayramlarda çok sayıda turist alıyoruz. İran'da ekonominin gelişmesiyle kente gelen turist sayısında da artış olacak ve gelirlerimiz de yükselecek. Her açıdan yaptırımların kalkması önemli bir adım."

2023 vizyonu kapsamında İran ile 30 milyar dolarlık ticaret hacminin hedeflendiğini kaydeden Taşyapan, ambargo ve diğer zor zamanlarında her zaman İran'ın yanında olduklarını ifade etti.

Taşyapan, şunları dile getirdi:

"Yaz döneminde gümrük memurlarının kaçırılması nedeniyle kapımızda kapanma oldu. Bu dönemde komşu ülkemizin kent için ne kadar önemli olduğunu tüm kesimler gördü. Bu tür olaylara meydan vermeden kapıların canlanması ve ticaretin artması ilimizin menfaatine olacaktır. Demir ve karayolu girişinin kentimizde olması burayı önemli hale getiriyor. Bölgelerimiz bakir yerler. İnşallah huzur ve güven ortamını en kısa zamanda tesis ettikten sonra, insanların refahını, gelirini ekmeğini attırma gayretinde olmalıyız."

"Süreci yakından takip ediyoruz"

Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) Başkanı Necdet Takva da Van'ın sınır kenti olması nedeniyle İran'daki gelişmeleri yakından takip ettiklerini belirterek, 290 kilometrelik sınır hattıyla Van'ın, İran'ın batıya açılmasının en önemli kavşağında yer aldığını, bu nedenle ambargoların kaldırılmasının kendilerini yakından ilgilendirdiğini kaydetti.

Geçen yıl Kapıköy Sınır Kapısı'nın kapalı olması nedeniyle düşen ithalat ve ihracat rakamlarını üçe katlamaları gerektiğini ifade eden Takva, şöyle konuştu:

"Bunun için bir hazırlık yapmamız lazım. Geç bile kalmış durumdayız. İran'la ekonomik ilişkilerin düzelmesiyle çok ciddi bir değişim olacağını defalarca söyledik. İran, dünyanın 3'üncü büyük petrol ve 5'inci büyük doğalgaz üreticisi. Ekonomik potansiyelinin gelecekte dünya ekonomisi açısından çok önemli anlamı var. Tabii Türkiye'nin de bununla ilgilenmesi lazım ama en çok da Türkiye'nin en az gelişmiş bölgesi olarak bunun bizi ilgilendirmesi lazım. Bu konuyu yakinen takip ediyoruz. İran'la ilişkilerimizi normalleştirme ve bu anlamda ticari potansiyelimizi artırma gibi bir çaba içindeyiz."

İran ile ticari potansiyellerinin istedikleri seviyede olmadığını ancak ambargonun kalkmasıyla bu durumun tersine dönebileceğini kaydeden Takva, sınır ili olan Van'ın dış ticaret rakamlarının komik denilebilecek düzeyde olduğuna dikkati çekti.

Van'ın çevresindeki kentleri etkileyen bir konumda olduğunu aktaran Takva, pasif olan sınır kapılarının faaliyete alınarak vizyona uygun şekilde düzenlenmesi gerektiğini söyledi.

"Her alanda gelişme yaşayacağız"

Hakkari Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Servet Taş ise İran'ın bölge ekonomisinin gelişmesi açısından hayati önem taşıdığını belirterek, yaptırımların kaldırılmasının bu önemi daha da artırdığını ifade etti.

Hakkari'nin İran'la bağlantısının Esendere Uluslararası Sınır Kapısı ile sağlandığını dile getiren Taş, yaptırımların kaldırılmasıyla ithalat ve ihracatta çok büyük artış yaşanmasını beklediklerini bildirdi.

Bunun petrol, enerji ve diğer alanlarda önemli ticari rakamlara ulaşmak anlamına geldiğini belirten Taş, "Ancak bunların yapılabilmesi için Esendere'de iç gümrüklemenin yapılması gerekiyor. İran'ın da yaptırımların kaldırılmasının ardından atacağı ekonomik adımlar bizleri olumlu yönde etkiyecek. Şu anda bize göre çok düşük seviyelerde olan ithalat ve ihracat rakamları, hayal bile edemeyeceğimiz boyutlara ulaşabilecek. İran'ın ekonomik potansiyelinden yararlanabilmek için biz de araştırmalara başladık" diye konuştu.

"İran'ın da bize ihtiyacı var"

Van Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Şemsettin Bozkurt da Van ile İran arasındaki ticaretin en uzun sınır hattına rağmen çok düşük olduğunu, yıllardır bu konuda bekledikleri hedefe ulaşamadıklarını bildirdi.

Sınır kapısının modernizasyonunun tamamlanamaması nedeniyle gidiş gelişlerde sıkıntı yaşadıklarını ifade eden Bozkurt, şunları söyledi:

"Şu anda hafif ticari araçlarla yapılan ticaret ve turizm gelirleri var. Yanı başımızda büyük bir potansiyel var ama bunu değerlendiremiyoruz. Yaptırımların kalkmasıyla İran'da ekonomik anlamda önemli gelişmeler yaşanacak. Bu bize de yansıyacaktır. Çünkü biz nasıl İran'la ticaretimizi geliştirmek istiyorsak, onlar da aynı şekilde bizimle ticaret yapmak istiyor. Bunların yapılabilmesi için altyapı konusundaki eksikliklerin giderilmesi gerekiyor. Bu eksiklikler giderilirse 10 milyon dolar seviyesinde olan ithalat rakamlarımız, 100 milyon dolar seviyesine yükselebilir. Bu da kentimiz için çok önemli."

Yaptırımların kalkmasıyla İranlı iş adamlarının da Van'daki potansiyelden yararlanmak isteyeceğine dikkati çeken Bozkurt, "Ekonomik anlamda gelişme yaşamak istiyorsak özellikle bölgesel anlamda yaşadığımız sıkıntılarımızın giderilmesi gerekir. Bölgede huzur ortamı sağlanırsa özel sektör yatırımları da artacaktır. İran'la ticaretin gelişmesiyle de Van, ekonomide lider konuma gelecektir" dedi.

"Dünyada en fazla beyin göçü İran'da yaşanıyor"

Yüzüncü Yıl Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Agah Hazır da Türkiye ile İran arasındaki ilişkilerin çok eski dönemlere dayandığını vurguladı.

Asırlar öncesinden bugüne kadar Türklerle İranlılar arasında ticari faaliyetlerin yürütüldüğünü anımsatan Hazır, "Kasr-ı Şirin Anlaşmasıyla Türkiye ile İran arasındaki sınırlar belirlenmiş. Daha önce serbest şekilde yapılan ticari ilişkiler sınırların çizilmesinin ardından resmi ticaretin yanında kaçakçılık şeklinde de devam etmiş. 11. yüzyıldan bu yana Türklerle İranlılar iç içe girmiş ve ticaretlerini geliştirmiştir" diye konuştu.

Yaptırımların kaldırılmasıyla İran'da bankacılık sistemi, finans sektörü, petrol satışı ve yabancı firmaların İran'da ticari faaliyetlerde bulunması gibi gelişmelerin yaşanacağına dikkati çeken Hazır, yaptırımların kalkmasının, Van'daki iş adamı ve firmaların ufkunu genişleteceğini söyledi.

Hazır, "Böylece İran'da ihtiyaç duyulan müteahhitlik, inşaat sektörü ve diğer alanlarda ticari faaliyetler geliştirilebilir. Ambargo İran'ın dış dünyaya açılamamasına ve ilişkilerini geliştirememesine neden oldu. Bu nedenle dünyada en fazla beyin göçü İran'da yaşanıyor. Biz de buradan yetiştirdiğimiz kalifiye elemanları İran'a göndererek önemli fırsatlar elde edebiliriz. İran'da da yaptırımların kaldırılmasıyla önemli ekonomik gelişmeler yaşanacak ve bu bölgeye de yansıyacak" ifadelerini kullandı.

(Bitti)