İso'nun "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" Araştırması

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) " Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" 2012 yılı araştırması sonuçlarına göre, ilk sırayı geçmiş yıllarda olduğu gibi yine Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ) aldı.

İSO'nun "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" 2012 yılı araştırması sonuçları düzenlenen toplantı ile açıklandı. Araştırma sonuçlarına göre, 2012 yılında 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun üretimden satışları 2011 yılına göre yüzde 9,2'lik bir artışla 323 milyar 978 milyon liradan 353 milyar 699 milyon liraya çıktı. Ekonominin yüzde 2,2 oranında büyüdüğü bir yılda yaşanan bu büyüme rakamı başarı olarak değerlendiriliyor.

500 Büyük Sanayi Kuruluşu dönem karı açısından da iyi bir performans gösterdi. Araştırmaya konu olan şirketlerin 2011 yılında, 22 milyar 752 milyon lira karlılığı olduğu göz önünde tutulursa, 2012 yılında bu rakam yüzde 6,3'lik bir artışla 24 milyar 192 milyon liraya çıktı.

Bu artışın önemli bölümü faaliyet dışı gelirlerdeki artıştan elde edildi. Küresel nedenlerle, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun 2012 yılındaki en düşük performansı, binde 6 gibi küçük bir oranla ihracat büyümesinde ortaya çıktı. 2011 yılında toplam ihracatı 63 milyar 337 milyon dolar olan büyük şirketlerin ihracat performansı, 2012'da 63 milyar 712 milyon dolar oldu.

Araştırma kapsamındaki sanayi kuruluşlarının istihdamında ise iç ve dış piyasalardaki durgunluğa rağmen yüzde 3,7 oranında artış olması, olumlu bir gösterge olarak görülüyor.

Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşlarında 2012 rakamlarına göre 596 bin 55 kişi çalışıyor. Bu rakam 2011 yılında 574 bin 589 kişiydi.

-Kamu kuruluşlarının sayısı azalmaya devam ediyor

Bu arada 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde kamu kuruluşlarının sayısı azalmaya devam ediyor. Özelleştirmelerin de etkili olduğu bu süreçte, 1990 yılında 91 olan 500 listesindeki kamu kuruluş sayısı son araştırmada 13'e indi. 500 büyük kuruluşun değişim gösteren önemli göstergelerinden biri de yabancı sermaye ile ilgili oldu. 2009 yılında 153 olan yabancı sermaye ortaklı kuruluş sayısı 2012 yılında 138'e düştü. Üretimden satışlarda da yabancı sermayeli kuruşların yüzde 40'lar civarında olan payı, bugün yüzde 35'ler seviyesinde bulunuyor.

-Türkiye'nin en büyük sanayi şirketi yine Tüpraş oldu

Araştırmaya göre Türkiye'nin en büyük sanayi şirketi, yine Tüpraş oldu. Faaliyet gösterdiği sektördeki avantajını iyi kullanan Tüpraş yıllardır olduğu birinciliği bırakmadı. Tüpraş, 40 milyar 118 milyon liralık üretimden satışlarıyla rakiplerinin epeyce önünde, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun en büyüğü olarak ilk sırada yer alıyor.

Otomotiv şirketleri, geçen yıl beklentilerden uzak bir yıl geçirmiş olsalar da 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki güçlerini korudu. Ford Otomotiv, 8 milyar 164 milyon liralık üretimden satışlarıyla ikinci sırada yer aldı.

Önceki yıl olduğu gibi 2012 yılında da üçüncü sırada bulunan Oyak- Renault'un üretimden satışları 7 milyar 529 milyon lira olarak gerçekleşti.

Bu güçlü sanayi sektörleri içine farklı bir sektörden girebilen tek şirket ise Arçelik oldu. Son yılların trend sektörlerinin aksine beyaz eşya alanındaki başarısıyla ilk 10'a girmeyi başaran Arçelik'in, yükselen bir grafiği  var. Arçelik, 7 milyar 221 milyon liralık üretimden satışlarıyla altıncı sıradan dördüncülüğe yükseldi.

500 Büyük'ün en büyük 10 kuruluşu arasına girebilen tek kamu kuruluşu ise Elektrik Üretim AŞ oldu. Şirket 6 milyar 939 milyon liralık üretimden satışıyla beşinci sırada yer aldı.

Bir başka otomotiv şirketi Tofaş 5 milyar 611 milyon lira ile altıncı sırada bulunuyor. İlk 10 sıralamasında geçen yıla göre bir basamak yukarıya çıkan İskenderun Demir Çelik, 5 milyar 339 milyon liralık üretimden satışlarıyla yedinciliğe yükseldi.

Sıralamada 5 milyar 107 milyon liralık cirosuyla Ereğli Demir Çelik sekizinci, bir başka demir çelik şirketi İçdaş Çelik de 4 milyar 921 milyon liralık ciroyla dokuzuncu sırada yer aldı. Bu grubun 10'uncu sırasında da yine Tüpraş gibi bir petrokimya şirketi olan Aygaz yer alıyor. Aygaz'ın üretimden satışları 4 milyar 689 milyon lira oldu. Bu anlamda ekonomide son yıllarda ihracat ve büyümede öne çıkan üç ana sektör; demir çelik, otomotiv ve petro-kimya şirketleri ilk 10'daki yerlerini korudu.

-Karlılıkta kamu kuruluşları önde

500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun karlılık sıralamasında ise kamu kuruşları dikkati çekiyor. Kamu kuruluşu olan Türkiye Petrolleri, 1 milyar 471 milyon liralık karıyla, 2011'de olduğu gibi 2012'de de birinciliğini korudu.

Tüpraş, 1 milyar 183 milyon liralık kar ile ikinci, üçüncü sırada da yine bir kamu kuruluşu olan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, 860 milyon liralık karla yer alıyor. Bir başka kamu şirketi Eti Maden İşletmeleri, 779 milyon liralık karıyla beşinci sırada bulunuyor.

Altıncı sırada da bir maden şirketinin olması dikkat çekiyor. 712 milyon liralık karla altıncı sırayı alan Koza Altın'ı, yedinci sırada 681 milyon liralık karla Tüprag Metal Madencilik izliyor. Otomotiv sanayinin bu listede iki temsilcisi var. Üretimden satışlarda en büyükler arasında yer alan Tofaş ve Ford Otomotiv kar listesinin sekiz ve dokuzuncu sıralarında bulunuyor. Tofaş'ın karı 535 milyon lira olurken, Ford Otomotiv ise 2012 yılını 502 milyon lira karla kapattı. En karlı ilk 10 içinde imalat sanayinde faaliyet gösteren kuruluş sayısının sınırlı kalması dikkat çekiyor.

-Kar/zarar eden kuruluşlar

2012 yılında 500 Büyük kapsamındaki kuruluşlarda kar edenlerin sayısı 380'den 437'ye çıktı. Söz konusu 437 şirketin karı 26 milyar 905 milyon lira olurken, 2011 yılında kar eden 380 şirketin karı ise 26 milyon 607 lira olmuştu.

Zarar eden kuruluşların sayısı ise 120'den 63'e düştü. 2011 yılında şirketler 3 milyar 854 milyon lira zarar yazarken, 2012'de bu rakam 2 milyar 713 milyon liraya indi.

-Sektörlere göre dönem kar ve zarar toplamı

2012 yılında karlılık gösteren sektörler arasında kağıt sektörü öne çıkıyor. Orman ürünleri ve mobilya da karlılıkta artış sağladı.

Elektrik, madencilik ve gıda da kar artışı yüzde 30'lar civarında bulunuyor. Geleneksel ihracatçı sektörlerde, yani dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sanayisi ve taşıt araçları sanayisinde, dış pazarlardaki daralmanın yarattığı baskıyla 2012 kar ve zarar toplamında yüzde 38 ve yüzde 32'lik düşüşler bulunuyor. - İstanbul