18. Yüzyılda Kadılar, Konsoloslar Ve Beratlılar

"Kapitülasyonlar ve Osmanlı Hukuk Sistemi" kançılarya kayıtları, şeriyye sicilleri ve Düvel-i Ecnebiyye Defterleri gibi geniş bir arşiv taramasının yanı sıra, orijinal ahidnamelerin çeşitli dillerdeki çevirileriyle de karşılaştırıldığı titiz bir bilimsel çalışma sonucunda Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı.

Tarih dizisiyle birbirinden değerli kitapları ve belgeleri okurlara sunan Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, aynı diziden yeni bir kitap daha yayınladı. Tarihçi Martin van den Boogert çalışmasında 18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşamış, ticaret veya diplomasiyle uğraşmış yabancıların ve onların himayesindekilerin nasıl bir hukuk sistemine tabi olduklarını, kapitülasyonlar ile Osmanlı kanunlarının ve adli mercilerinin bu sistemin şekillenmesinde ne ölçüde belirleyici olduğunu araştırıyor.

Yazar, o dönemin Avrupa'sında yaygın olan ve pek sorgulanmadan modern tarih yazımına da aktarılmış, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki yabancıların kendilerine sağlanan kapitülasyonlar sayesinde tam bir adli özerkliğe, dolayısıyla fiili dokunulmazlığı sahip olduklarını, bu nedenle de Devlet-i Aliyye'nin yaptırımlarının keyfi ve hukuksuz olduğu inancının temelsizliğini örneklerle gözler önüne seriyor.

Van den Boogert bu savı yadsımanın yanı sıra, Türk tarih yazımında zaman zaman görülen, her kötülüğü kapitülasyonlarla izah etme kolaycılığına karşı; "beratlı" sayımları, beratları bir ek gelir kapısı olarak gören büyükelçilerin yazışmaları, Levant Şirketi'nin pozisyonunu belli eden elçilik defterleri ve çeşitli divan-ı hümayun kararları gibi somut belgelerden hareketle çok daha ilginç ve düşündürücü sonuçlara varıyor.