Afrika'da Atasözleri, Hayvanlar Aleminden İlham Alıyor

Afrika'da hayvanların özne olarak kullanıldığı atasözleri, mizah yoluyla insanlara mesaj vermeyi amaçlıyor.

Kamerun'un başkenti Yaunde Üniversitesi'nin Afrika Dilleri ve Dilbilim Bölümü Başkanı Edmond Biloa, günlük hayatta hayvanlar ile insanların çevresel yakınlığı olduğunu, Afrika'da ise bu ilişkinin atasözleriyle daha da "canlandığını" belirtti.

Atasözü kültürünün bazı bölgelerde yok olmaya başladığına işaret eden Biloa, Kamerun'un eğitime yeterince değer verilmeyen kırsal kesimlerinde atasözlerinin gençlere daha çok aktarıldığını söyledi.

Biloa, gelişmiş bölgelerde ise batılı eğitim tarzının etkisiyle Afrika dillerinin, dolayısıyla atasözlerinin unutulmaya yüz tuttuğunu vurguladı.

Afrika geleneklerinde hayvanlara sıkça değinildiğini ifade eden Biloa, insanlara ders vermek, onların kıskançlık, kibir gibi kötü huylarını tanımlamak için atasözlerinde çoğunlukla hayvanların kullanıldığına dikkati çekti.

Fildişi Sahili'nin Bouake kentinde Alassane Ouattara Üniversitesi'nden atasözleri uzmanı Jerome Yao Kuadio da "İnsana ne olduğunu göstermek için hayvanlar ve bitkilerin özelliklerini kullanıyoruz. Atasözünü anlamak ve yaşamak lazım. Atasözü, bilgeliği yansıtan ciddi bir sözdür" ifadesini kullandı.

Kuadio, atasözlerinin insanlar birbirleriyle konuştukça var olduğunu bu nedenle modern hayata rağmen "halen yaşadığını" belirtti.

Bouake'de kunduracılık yapan Diarra Yakuba ise atasözü sanatının Hz. Muhammed dönemine dayandığını söyledi.

Atasözü kullanmaya önem veren Yakuba, Surakata adlı bir günahkarın Hz Muhammed'i 3 kez üst üste öldürmeye teşebbüs ettiğini ancak her seferinde affedildiğini, en sonunda doğru yolu bulan bu kişinin Peygamber'in hizmetinde sözlü tarihi ve gelenekleri kuşaktan kuşağa aktarmaya başladığını anlattı.

Tavsiyelerde bulunmak ya da bilgiyi paylaşmak için kullanılan atasözlerinde özne olarak genellikle bir hayvan kullanılıyor ve insan davranışlarına değinilerek mizah yoluyla ahlaki mesaj veriliyor.

Bunlardan bazıları şöyle: "Arı kovanına çomak sokan koşmayı bilmeli" (Senegal), "Timsahla dalga geçmeden önce nehrin diğer tarafına geç" (Kongo), "Kokusuna rağmen kümes, horoz için altın saray değerindedir" (Fildişi Sahili), "Arkasını görmeyen maymun diğer maymunlarla dalga geçer" (Etiyopya), "Tüm kediler çöp karıştırır. Ama sadece gafil kediler içine düşer" (Senegal), "Balık suda güvendedir ama suda pişirilir" (Burkina Faso), "Arılar seni takip ediyorsa bal yemişsindir" . - Dakar