Bilim insanları, 2023'te birçok keşif ve buluşla yeni gelişmelere ışık tuttu

Bilim ve teknoloji dünyasında ortaya çıkan her keşif, yenilik ve atılım, bilinmeyen taraflarını açığa çıkarmayı sağlayarak evren anlayışını şekillendirip ufuk açmaya devam ediyor.

AA muhabiri, 2023'te öne çıkan bilimsel gelişmeleri ve keşifleri derledi.

Bu yıla damga vuran keşiflerden biri, bilim insanlarının "Büyük Patlama"dan 470 milyon yıl sonra oluşmuş, şimdiye kadarki en eski kara deliği tespit etmesi oldu.

Gök bilimcilerden oluşan araştırma ekibinin ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) James Webb Uzay Teleskobu ve Chandra X-ışını Gözlemevi'nden elde edilen verilerden faydalandığı çalışmaya göre keşfedilen kara delik, Dünya'dan 13,2 milyar ışık yılı uzaklıkta.

Bu keşfin evrendeki ilk süper kütleli kara deliklerden bazılarının nasıl oluştuğuna dair teorileri de geliştirebileceği düşünülüyor.

Öklid Teleskobu'nun ilk fotoğrafları

Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Öklid Uzay Teleskobu'nun ilk defa çektiği binlerce ışık yılı uzaklıktaki galaksilerin en net fotoğraflarını paylaştı.

Öklid Teleskobu ile uzayın şimdiye kadarki en büyük üç boyutlu haritasının çıkarılması ve evrenin yaklaşık yüzde 95'lik kısmını oluşturan "karanlık madde" ve "karanlık enerji" kavramlarını aydınlatacak kanıtların keşfedilmesi hedefleniyor.

Türler arası organ naklinde en uzun sağ kalım sürelerinden birine ulaşıldı

Harvard Tıp Fakültesi ile ABD'li biyoteknoloji firması eGenesis'in yaptığı ortak çalışmada bilim insanları, Yucatan minyatür domuzundan aldıkları genetiği değiştirilmiş böbreği naklettikleri 21 makat maymununun 2 yıldan uzun yaşamasıyla, türler arası organ naklinde en uzun sağ kalım sürelerinden birine ulaştı.

Türler arası organ naklinde en uzun sağ kalım sürelerinden birine ulaşılmasıyla, domuz böbreğinin insana nakline bir adım daha yaklaşıldı.

Buz adam Ötzi'nin ataları Anadolu'dan gelmiş

Merkezi Almanya'da yer alan Max Planck Enstitüsü, Avusturya- İtalya sınırındaki Ötztal Alpleri'nde buzulların içinde korunmuş halde bulunan, "buz adam" olarak da bilinen Ötzi'nin atalarının Anadolu'dan geldiğini tespit etti.

Analiz sonuçlarına göre, 5 bin 300 yıl önce yaşadığı tahmin edilen buz adam Ötzi'nin genomu, diğer Avrupalılarla karşılaştırıldığında Anadolu'dan gelen ilk çiftçilerin genleriyle "alışılmadık derecede yüksek oranda" ortak gen içeriyor.

NASA, Mars'ta organik molekül keşfetti

NASA, Mars'ın yüzeyinde gezegende yaşam olasılığına işaret sayılan canlı sistemlerde de olan karbon ve hidrojenden meydana gelen organik moleküller buldu.

Bulunan organik moleküller, Mars'ta yaşamın yapı taşı görülürken gezegende daha karmaşık bir jeokimyasal döngünün var olabileceği tahmin ediliyor.

Yaşam için gerekli elementleri içeren moleküler bulut tespit edildi

James Webb Uzay Teleskobu, Dünya'ya yaklaşık 500 ışık yılı mesafede yaşam için gerekli elementleri içeren moleküler bulut keşfetti.

İncelenen moleküler bulutların bugüne kadar ölçülmüş en derin ve en soğuk buzlar olduğu, yaşanabilir ortam için gereken karbon, hidrojen, oksijen, nitrojen ve kükürt gibi birkaç temel element içerdikleri tespit edildi.

Dünya'dan 100 milyon ışık yılı mesafede yaşama elverişli gezegen keşfi

NASA, Geçiş Halindeki Öte Gezegen Araştırma Uydusu'nun (TESS) yörüngesindeki Yunus (Dorado) Takımyıldızı'nın "yaşama elverişli bölgesinde" bulunan Dünya büyüklüğünde öte gezegen keşfetti.

Öte gezegenin, dünyaya yaklaşık 100 milyon ışık yılı mesafedeki yıldızın etrafında döndüğü tespit edildi.

İlk kez tek bir atom, X-ışınıyla gözlemlendi

Argonne Ulusal Laboratuvarı ile Ohio ve Illinois- Chicago üniversitelerinden bir grup bilim insanı, dünyada ilk kez tek bir atomu X-ışınıyla gözlemledi.

Ekip, birer demir ve terbiyum atomu seçerek Senkrotron X-ışını Taramalı Tünelleme Mikroskobu (SX-STM) olarak bilinen öncü bir teknik kullanarak atomları tek tek tanımladı.

Baş araştırmacı Prof. Swa Wai Hla, yürütülen çalışmanın çevresel, tıbbi ve kuantum araştırmalarında yeni keşiflerin önünü açacağına işaret etti.

Güneş Sistemi Asteroit Kuşağı'nda ilk defa su tespit edildi

Webb teleskobunun yakın kızılötesi tayfçeker cihazını kullanan astronomlar, Jüpiter ile Mars arasında yörüngede bulunan 238P/Read Kuyruklu Yıldızı'nın etrafında su buharı olduğunu doğruladı.

Kuyruklu yıldızda Dünya'daki okyanusların kaynağı olabilecek su tespit edilmesine rağmen karbondioksit bulunmuyor.

Keşfin, bilim insanlarına Dünya okyanuslarının nasıl oluştuğuna dair fikir verebileceği düşünülüyor.

Gelmiş geçmiş en büyük kozmik patlama saptandı

Astronomlar, 2020'de ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Zwicky Tesisi tarafından kaydedilen ve parlaklığı 3 yıldır devam eden patlamanın gelmiş geçmiş en büyük kozmik olay olduğunu belirtti.

Southampton Üniversitesinden Dr. Philip Wiseman, kaydedilen patlamadan kaynaklanan parlaklığın uzun sürmesi üzerine, 2022'de ışığın analiz edilmesinin ardından 8 milyar ışık yılı uzakta olduğunun hesaplandığını söyledi.

Araştırmayı yapan bilim insanları, bu denli parlak ve uzun süren ışığa bilim literatüründe şu ana kadar rastlanmadığını vurguladı.

Tayland'da yeni çiçekli bitki türü keşfedildi

Tayland'da Chiang Mai Üniversitesi Fen Fakültesinden bir grup araştırmacı, ülkenin güneyindeki Narathiwat şehrinde Anonagiller familyasına ait güzel kokulu yeni çiçekli bitki türü keşfetti.

Bitkiye "Friesodielsia lalisae" adını veren araştırmacılar, son derece nadir bulunması nedeniyle neslinin tükenme riskinin yüksek olduğunu belirtti.

Dünyadan diğer keşif ve buluşlar

Bitkilerin bilinenin aksine "sessiz canlılar" olmadığını ortaya koyan Tel Aviv Üniversitesinden botanik bilimciler, insan kulağıyla duyulamayacak sesler çıkardıklarını, susadıklarında ya da stres altında bu sesleri arttırdıklarını tespit etti.

Çinli malzeme bilimciler, atık haline geldiğinde çevreye zararını en aza indirmek hedefiyle biyolojik bileşenlerden üretilen, doğada kolay çözünebilen ve geri dönüştürülebilen cam türü geliştirdi.

Mısır'ın Vadi el-Cedid kentinde 70 milyon yıllık kaplumbağa fosili bulundu.

Tufts Üniversitesi ve Harvard Üniversitesinden bilim insanları, yaraları ve hasarlı dokuları iyileştirmeye yardımcı olabileceği düşünülen "anthrobot" adını verdikleri canlı minik robotlar üretmeyi başardı. "Anthrobot"ta Türk kadın bilim insani Gizem Gümüşkaya'nın da imzası bulunuyor.

İngiltere'de Cardiff Üniversitesinin bünyesindeki İngiltere Demans Araştırma Enstitüsünden araştırmacılar, katılımcıların kullandıkları akıllı saatlerden sağlanan verilerin, Parkinson hastalığının 7 yıl öncesine kadar teşhisinde yardımcı olabileceğini tespit etti.