Çanakkale'de Karşı Cephelerde, Kore'de Aynı Safta Savaştılar

MEHMET BAYER - Gelibolu Yarımadası'nda, 1915 yılındaki Çanakkale Muharebeleri'nde karşı cephede savaşan Türk ve Anzak askerleri, 1950'de başlayan Kore Savaşı'nda bu kez dünya barışı için omuz omuza mücadele etti. Avustralya'nın başkenti Canberra'da, Çanakkale'de yaşamını yitiren Anzaklar için 1953'te düzenlenen törene katılan iki Türk askeri yetkili, onlara Kore toprağı hediye ederek barışın önemine dikkati çekti.

Birinci Dünya Savaşı'nda İngiltere'nin girişimleriyle binlerce kilometre uzaklıktan önce Mısır'a, ardından da "bilmedikleri bir toprak" olan Osmanlı'ya ulaşıp Gelibolu Yarımadası'nda Türk askerleriyle savaşan Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerin, bu sırada yakından tanıma fırsatı buldukları kahraman Mehmetçik ile yolları, yıllar sonra Kore'de kesişti.

Her iki ülke askerlerinin bu kez amaçları, Kore Savaşı sırasında dünya barışı için mücadele etmekti. Gelibolu'da uzun süren çarpışmaların ardından iki taraftan hayatını kaybeden binlerce askerlerin gömülmesi için 24 Mayıs 1915'te verilen ateşkes sırasında birbirleriyle selamlaşan, konuşan Türk ve Anzak askerlerinin tanışıklığı ve hoşgörüsü, 1950-1953'teki Kore Savaşı'nda da devam etti.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 1950'de dönemin bakanlar kurulunun, Celal Bayar başkanlığında yaptığı toplantı sonunda Kore Savaşı için 4 bin 500 kişilik Türk savaş birliğinin Birleşmiş Milletler (BM) emrine verilmesini kararlaştırdığını söyledi.

Türkiye'nin başlangıçta Kore'ye topçu taburu takviyeli bir piyade alayı göndermeyi planladığını ancak daha sonra bu birliğin tugay seviyesinde olmasına karar verildiğini aktaran Atabay, "Kore Türk Silahlı Kuvvetleri Tugayı 259 subay, 18 askeri memur, 4 sivil memur, 395 astsubay, 4 bin 414 erbaş ve erden oluşuyordu. Tugay Komutanlığına, Tuğgeneral Tahsin Yazıcı getirilmişti" dedi.

Kore Türk Silahlı Kuvvetleri Tugayının 10 Kasım 1950'de cepheye hareket ederek Kunuri bölgesinde konuşlandırıldığını anlatan Atabay, savaşta Türk askerlerinden 741'inin şehit, 2 bin 147'sinin gazi olduğunu, 234 askerin esir edildiğini, 175'inden ise haber alınamadığını bildirdi. Atabay, şunları kaydetti:

"Kore Savaşı'nda bir tarafta Kuzey Kore, Çin ve Sovyetler Birliği, diğer tarafta Güney Kore, ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya, Türkiye, Filipinler, Hollanda, Fransa, Yeni Zelanda, Tayland, Etiyopya, Yunanistan, Kolombiya, Belçika, Güney Afrika ve Lüksemburg'tan oluşan BM güçleri karşılaştı. Türkiye, Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale'de savaştığı Avustralya ve Yeni Zelanda askerleriyle ilk kez müttefik olarak aynı safta bulunuyordu. Avustralya, Kore Savaşı'na 17 bin asker gönderirken Yeni Zelanda bin 389 askerle savaşa katılmıştı."

Türkiye ile Avustralya arasında barış odaklı ilk askeri temas

Atabay, Kore Savaşı devam ederken ilk kez Türkiye'den üst düzey askeri bir yetkilinin, Birinci Dünya Savaşı'nda hayatını kaybeden Avustralya ile Yeni Zelanda askerlerini anmak için başkent Canberra'da 25 Nisan 1953'te düzenlenen Anzak Gününe davet edildiği bilgisini verdi.

Bu çerçevede Genelkurmay Başkanlığının, "Birinci Dünya Savaşı Şehitlerini Anma Töreni" olarak algıladığı bu davete Türkiye'yi temsilen Korgeneral Rüştü Erdelhun ile Kore Türk Silahlı Kuvvetlerini temsilen Albay Daniş Karabelen'i gönderme karar aldığını dile getiren Atabay, "Erdelhun o sırada Kore'ye gönderilen Türk askerlerinin Tokyo İrtibat Heyeti Başkanlığını yürütüyordu. Karabelen ise Kore'deki Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevliydi. Bu çerçevede Türkiye'nin döviz sıkıntısı çektiği bir sırada hem dövizden tasarruf yapılmış hem de Avustralya yolu kısaltılmıştı" diye konuştu.

Atabay, Erdelhun ile Karabelen'in, Canberra'daki tören sırasında Türkiye adına çelenk bıraktığını ve bunun Avustralyalılar için bu ilk kez gerçekleşen bir durum olduğunu belirtti.

Erdelhun ve Karabelen'e, tören esnasında büyük sevgi gösterilerinde bulunulduğunu vurgulayan Atabay, "Korgeneral Rüştü Erdelhun ve Albay Daniş Karabelen, ilk kez müttefik olarak aynı tarafta savaştıkları Avustralya'ya, yanlarında bunu simgeleyen bir hediye götürdü. Bu hediye, aynı uğurda savaştıkları Kore toprağıydı. Toprak, Türk heyeti tarafından dünya barışı için birlikte savaşın simgesi olarak Avustralya Gaziler Federasyon Başkanı G. W. Holland'a sunuldu. Törenlere Avustralya'nın her tarafından gelen yetkililer ve Birinci Dünya Savaşı'na katılmış, Çanakkale'de, Filistin'de savaşmış Anzaklar, ilk kez ülkelerine gelen Türk askeri yetkileriyle görüşebilmek için adeta sıraya girdi" ifadesini kullandı.

Mithat Atabay, 1953'te Türkiye ve Avustralya aynı safta savaştığı sırada en üst düzeyde gerçekleştirilen bu ilk ziyaretin, iki ülkenin birbirini daha iyi tanımasını sağladığını sözlerine ekledi. - Çanakkale