Sigortasız Oyuncu Çalıştıran Yapımcıya Ciddi Yaptırım Geliyor

GÜÇ GÖNEL - Oyuncular Sendikası Hukuk Birimi Koordinatörü avukat Sera Kadıgil, oyuncuların yapımcılar tarafından sigortalanarak çalıştırılması için yayınlanan genelgeye dikkati çekerek, "Genelge, 'Oyuncuların tamamı 4A üzerinden yani eski SSK'lı olarak sigortalanmak zorunda' diyor. Buna aykırı hareket eden yapım şirketlerini ciddi yaptırımlar bekliyor" dedi.

Kadıgil, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bir televizyon kanalında yayınlanan dizide başrol oynayan üyeleri bir oyuncunun yoğun ve kötü çalışma koşulları nedeniyle sözleşmesini feshettiğini, bunun üzerine yapım şirketi tarafından haklarında dava açıldığını anlattı.

Oyuncu ile yapım şirketinin 13 sayfalık sözleşme imzaladığını, oyuncunun da bu sözleşmeyi yeterince okumadan sadece son sayfasını imzaladığını belirten Kadıgil, "Sözleşmenin içeriği o kadar ağır ve çalışma koşulları o denli güçleşmiş ki ciddi hastalıklar geçirmeye başlamış. Günde 16 saate varan çalışma şartlarına isyan etti ve sendikamıza geldi" diye konuştu.

Bunun üzerine yapım şirketine ihtar çekerek oyuncunun çalışma koşullarının iyileştirilmesini istediklerini, istekleri karşılanmayınca da sözleşmeyi feshettiklerini belirten Kadıgil, oyuncunun diziden ayrılmasının ardından yapım şirketinin kendilerine dava açtığını ifade etti.

Yapım şirketi yetkililerinin, imzalanan sözleşmeyi kaynak göstererek, oyuncunun diziden ayrılması halinde kendilerine 100 bin dolar ceza ödemesi gerektiğini söylediğini belirten Kadıgil, şöyle konuştu:

"Sendikalar Kanunu'ndan doğan yetkimize dayanarak üyemizi davada temsil ettik. İşin sonunda mahkeme, 'Hiçbir insan bu şekilde çalışmaya zorlanamaz. Belli ki hiç okunmadan imzalanmış bir sözleşme. Maddeleri bir tarafa bu kadar yük yüklüyorsa bunun geçerli kabul edilmesi hukuken mümkün değildir' diyerek yapım şirketinin açtığı davayı reddetti. Davayı bu şekilde kazandık. Sendika olarak uyuncuyu 100 bin dolarlık cezai şarttan kurtardık. Şu anda Yargıtay'ın dosyayla ilgili kararını bekliyoruz. Bu sözleşmeler hukuka aykırı. Böyle bir düzenleme yapılamaz. Sözleşme serbestisinin bir sınırı vardır. Bu emsal karardı. Onun için sonuç bizim için çok önemli olacak. Yargıtay da bunu onadığı zaman elimizde artık bu sözleşmelerin ne denli mesnetsiz ve geçersiz olduğuna dair bir emsal karar olacak. Sektör için olumlu bir adım olacağını düşünüyoruz."

"Hukukçular bile sözleşmelerin içinden çıkamıyor"

Avukat Kadıgil, oyunculara önlerine gelen sözleşmeleri iyi okumaları çağrısında bulundu. Oyuncuların, karşılıklı ilişkilerine güvenerek sözleşmeleri önemsemediğini belirten Kadıgil, "Önemsese bile anlaması aslında mümkün değil. Hukukçu olarak biz bile bazen işin içinden zor çıkıyoruz. 13-19 sayfa sözleşme konuyor önlerine. Minicik minicik harflerle yazıyor. İstemiyor da onu okumak, altına imza atıyor. Bunu yaparak bütün telif haklarını, hiçbir sınırı olmadan devretmiş oluyor" diye konuştu.

Ürün yerleştirme uygulamalarında da sıkıntı yaşandığına değinen Kadıgil, şunları söyledi:

"Son değişen mevzuat uyarınca dizilerde artık ürün yerleştirme yapılabiliyor. Birçok oyuncunun bundan haberi yok. İmza attıkları sözleşmenin içinde, 'Senaryo gereği benim sana verdiğim her şeyi yapmak zorundasın' diyor. Oyuncu da buna bir şerh koymadığı için dizideki rolü gereği, 'Bilmem ne marka içecek alabilir miyim?', 'Şu bankadan para çekelim' diyerek o markanın reklamını yapıyor ama bundan bir kuruş bile alamıyor. Yapımcılar karakteri dizinin içinde konuşturdukları zaman oyuncuya para vermek istemiyorlar. Oyuncuların da sözleşme şartlarında buna karşı dikkatli olmaları gerekiyor."

"Diziden ayrılırsan cezası 1 milyon avro"

Kadıgil, bölüm başı 2 bin liraya anlaşan oyuncuya sözleşmenin en küçük ihlalinde 1 milyon avro, 1 milyon dolar ceza ödeyeceğini belirtir sözleşmeler imzalatıldığını kaydetti. Birçok oyuncunun bu cezayı ödeyecekleri korkusuyla dizilerden ayrılamadan çalışmak zorunda kaldığını anlatan Kadıgil, "Böyle bir şey yok. 1 milyon dolar cezai şart hiç kimseden talep edilemez ama sözleşmelerde yazıyor. '1 milyon dolar alırım, uğradığım zararı alırım, kanala ödeyeceğim tazminatı alırım' gibi. Bunlar göz korkutmaya yönelik ama hukuken temeli olmayan şartlar aslında" dedi.

Oyuncuların haklarını araması için yürüttükleri çalışmalar nedeniyle yapım şirketlerinin meslek örgütleri Sinema Oyuncuları Meslek Birliğine (BİROY) karşı bir tavır aldığını da belirten Kadıgil, oyuncuların herhangi bir meslek birliğine üye olmamaya zorlandığının altını çizdi.

Kadıgil, "Yapım şirketleri sözleşmelere, meslek birliğine üye olmadığını, üye olamayacağını, meslek birliğine üye olursa 5 kuruş telif vermeyeceğini, telif vermek zorunda kalırsa oyuncudan bu parayı isteyeceği gibi saçma sapan, hukuka aykırı birçok madde koyuyor. Oyuncu arkadaşlarımız da bunların geçerli olduğu yanılgısıyla hareket ediyorlar. Etmesinler, bize gelsinler" diye konuştu.

Dizi oyuncularını sigortalı yapma çalışmaları

Avukat Sera Kadıgil, son dönemde SGK ile ortaklaşa yürüttükleri çalışmalarla dizi oyuncularının işçi statüsüne kavuşmasını sağlamaya çalıştıklarını anlattı. 90-100 dakikalık dizilerde oynayan sinema emekçilerinin günde en az 12 saat çalıştıklarının altını çizen Kadıgil, "Bir insanın bu kadar çalışabilme ihtimali yok" dedi.

Oyuncuların işçi olarak kabul edilmeleri halinde İş Kanunu'nda yer alan hükümlerden yararlanmaya başlayacaklarını belirten Kadıgil, bunun için SGK'ya ciddi baskı uyguladıklarını, bu konuda da olumlu gelişmeler sağladıklarını söyledi.

Şubat ayında bu konuda bir genelge çıktığını kaydeden Kadıgil, şöyle konuştu:

"Bu genelge (Sigortalılık İşlemleri Birleşik Genelge), 'Oyuncuların tamamı 4A üzerinden yani eski SSK'lı olarak sigortalanmak zorunda' diyor. Buna aykırı hareket eden yapım şirketlerini ciddi yaptırımlar bekliyor. Çok yakın zamanda yeni bir dilekçe verdik. Şu anda sektördeki bütün dizilerin dökümünü çıkardık. Tek tek hangi yapım şirketi hangi kanala dizi yapıyor, jeneriklerini alt alta yazdık. Üyelerimizin TC kimlik numaralarıyla bu listeyi SGK'ya verdik. 'Genelgen ortada, bu insanların kaçı SGK'lı bir bakalım' dedik. O yüzden güzel şeyler olacak önümüzdeki aylarda diye bekliyoruz. Üyelerimiz arasında sigortalı oyuncu sayısını söylemeye SGK adına utanç duyuyorum. Bizim bin 200 üyemiz var. Bu üyelerimizin sadece 30'u sigortalı çalışıyor. 30'unun 20'si ahbap çavuş ilişkisinden kendini bir şekilde sigortalatmış. Usulüne uygun sigortalı çalışan üye sayısı 10'u geçmiyor. Halbuki bin 200 üyenin 800'üne yakınının şu anda sigortalı olması gerekiyor."

"Kanal istiyor oyuncular öpüşüyor"

Kadıgil, ABD'de dizilerin ilk sezon senaryolarının hazır olduğunu, oyuncuların da bu senaryoya bakarak sezonluk sözleşmeler imzaladıklarını anlattı. Türkiye'de ise sadece genel hikayenin belli olduğunu, kanal için ilk iki bölümün senaryosunun yazıldığını belirten Kadıgil, sözleşmelerin de 39'ar bölüm üzerinden 5 yıllık yapıldığını ifade etti.

Senaryonun kanalın talepleri doğrultusunda şekil alabildiğine değinen Kadıgil, "Gelen reytinge göre senaryoyu değiştiriyorlar. Örneğin dizide bir öpüşme sahnesi oluyor, bu sahne reyting yaparsa kanal yöneticileri yapımcıyı arıyor, 'Gelecek bölüme dört öpüşme sahnesi daha koyun' diye. Senaryo da ona göre değişiyor" diye konuştu. - Antalya