Sermaye Piyasası Kanunu Işığında Sermaye Piyasası Hukuk Sempozyumu

- SPK Başkanı Vahdettin Ertaş:

"(Yeni Sermaye Piyasası Kanunu) Piyasaların yapılanması ve işleyişi konusunda ikincil düzenlemeler önemli ölçüde belirleyici olacak"

SPK Başkanı Vahdettin Ertaş, "Sermaye Piyasası Kanunu Işığında Sermaye Piyasası Hukuku Sempozyumu"nun açılışında, sermaye piyasası mevzuatının Türkiye'de nispeten yeni ve geç gelişen bir alan olduğunu söyledi.

Türkiye'de bu konuda ilk kanun olarak 1981 yılında çıkarılan 2499 sayılı Kanunun, yürürlüğe girdiği tarih itibariyle önemli bir boşluğu doldurduğunu ve SPK gibi Türkiye'deki ilk bağımsız düzenleyici ve denetleyici kurumun kurulmasına hukuki zemin hazırladığını kaydeden Ertaş, bu kanunun son 10 yılda küresel finans sisteminde yaşanan gelişmelere cevap vermekte yetersiz kaldığını, hem bu ihtiyaçların giderilmesi hem de Türkiye'nin 2023 İstanbul uluslararası finans merkezi projesini gerçekleştirebilmek için yeni bir yasaya ihtiyaç duyulduğunu ifade etti.

Güçlü bir finansal sistemin vazgeçilmez ön koşulunun yüksek standartlarda hukuki altyapının varlığı olduğuna işaret eden Ertaş, bu ihtiyacı karşılamak için, sermaye piyasalarının hem hukuki hem teknik hem de piyasa alt yapısını yeniden yapılandırdıklarını söyledi.

"Düzenlemelerle bürokratik süreçler önemli ölçüde azaltılmıştır"

Ertaş, Yeni Sermaye Piyasası Kanunu ile hedeflenenin, Avrupa Birliği (AB) standartları referans alınmak suretiyle yatırımcıları daha etkin bilgilendirilmek ve korumak, piyasanın büyümesinin önündeki engelleri kaldırmak, şirketler için alternatif finansman kaynakları oluşturmak, aracılık sektörünün dünya ile rekabet edebilmesine imkan sağlamak ve başta  yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) olmak üzere, temel kanunlarda yapılan değişikliklere uyum sağlamak olduğunu açıkladı.

6362 sayılı Kanun'un, Türkiye'nin AB'ye katılım sürecinde müktesebat uyumuna katkı sağlamasının yanında, dünya ile entegre bir sermaye piyasası oluşturulmasına da önemli katkı sunacağını belirten Ertaş, ihraç ve halka arzlarda yapılan yeniliklere ilişkin şunları kaydetti:

"Kanun'da izahnamenin hazırlanması, içeriği, değiştirilmesi, izahnameden doğan sorumluluk AB düzenlemelerine paralel hale getirilmiş ve Kurulca sermaye piyasası araçlarının kayda alınması yerine izahname onayı sistemine geçilmiştir. Yatırımcılara izahnamede yapılan değişikliklerin yayımlanmasından itibaren iki iş günü içinde taleplerini geri alma hakkı verilmiş, ek ve değişikliklerin onaylanması ve ilanı koşuluyla, aynı izahnameye dayanarak 12 ay boyunca ihraç yapılabilmesi sağlanmıştır.

Bu düzenlemelerle bürokratik süreçler önemli ölçüde azaltılmıştır. Yatırımcıların yatırım kararı açısından önemli bir döküman olan izahnamede yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerden kaynaklanan sorumluluk, belgenin önemine binaen genişletilmiş, yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerin yer aldığı kamuyu aydınlatma belgelerine dayanarak işlem yapan yatırımcıların tazminat hakları ayrıntılı olarak belirlenmiştir."

Kurumsal Yönetim İlkeleri'nin ilk defa Kanun'la düzenlendiğini vurgulayan Ertaş, "Sermaya Piyasası Kanunu'na göre Kurul, payları borsada işlem gören halka açık ortaklıkların, niteliklerine göre, kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmaya, buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye, verilen süre içinde uyum zorunluluğunun yerine getirilmemesi halinde bunun yerine getirilmesini sağlayacak kararları almaya, buna ilişkin işlemleri resen yapmaya, ihtiyati tedbir istemeye, dava açmaya, bu işlemlerin yerine getirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır" diye konuştu.

Yatırımcı haklarını güçlendirmeye yönelik yenilikler

Ertaş, zorunlu pay alım teklifi düzenlemelerinin genişletildiğini, ortaklıktan çıkarma ve çıkma hakkı gibi gelişmiş hukuk sistemlerinde görülen müesseselerin ilk defa Türk hukukuna kazandırıldığını belirterek, "6102 sayılı TTK ile getirilen anonim ortaklıkların kendi paylarını iktisabına ilişkin düzenlemelerin halka açık şirketler için uygulanmasında, ortaya çıkabilecek olası sorunları bertaraf amacıyla, halka açık ortaklıklar için Kurul'a pay geri alımlarına ilişkin düzenleme yapma yetkisi verilmiştir. Yine gelişmiş hukuk sistemlerinde gördüğümüz, azınlık pay sahiplerini korumaya yönelik olarak, halka açık ortaklıklarda önemli nitelikteki işlemler tanımlanmış ve bu işlemlere muhalif kalan pay sahiplerine ayrılma hakkı tanınmıştır. Genel kurulun toplantıya çağrılma usulleri, ilgili süreler ve toplantı nisaplarının uygulanması ve ilan süreleri yeniden düzenlenmiştir" ifadelerini kullandı.

Sermaye piyasası faaliyetleri

Sermaye piyasası faaliyetlerinin yeniden tanımlanması, yatırımcıya sunulan hizmetlerin kapsamının genişletilmesi, AB kıstasları çerçevesinde kurum odaklı düzenleme anlayışından faaliyet odaklı düzenleme anlayışına geçilmesinin de Sermaye Piyasası Kanunu'nda yapılan önemli reformlardan olduğunu dile getiren Ertaş, bu kapsamda, sermaye piyasası faaliyetlerinin parçalara ayrılarak düzenlendiğini, saklama, çok taraflı alım satım sistemlerinin işletilmesi gibi pek çok yeni faaliyet türünün düzenlendiğini kaydetti.

Kolektif yatırım kuruluşları

Kolektif yatırım kuruluşlarının yeni bir bakışla ve AB müktesebatına uygun olarak tümüyle yenilendiğini belirten Ertaş, "Yeni Kanun'la yatırım fonlarının portföy yönetim şirketlerince kurulması, saklamacı ile yöneticinin birbirinden kesin çizgilerle ayrılması ve her bir kurumun hak, görev ve sorumluluklarının açık bir biçimde belirlenmesi yine bu kanunla sağlanmıştır.  Değişken sermayeli yatırım ortaklığı yeni bir kolektif yatırım kuruluşu türü olarak ilk defa düzenlemeler arasında yerini almıştır" ifadelerini kullandı.

Piyasa bileşeni kurumlar ve müesseseler

Yeni Kanun'da finansal alt yapı kuruluşlarına da büyük önem verildiğini ve kapsamlı değişiklikler yapıldığını anlatan Ertaş, şöyle devam etti:

"Merkezi takas kurumu düzenlenmiş, takasın kesinliği kuralı getirilerek, işlem güvenliği tesis edilmiş, merkezi karşı taraf uygulaması ile özellikle tezgahüstü işlemlerde yatırımcıların korunması yolunda önemli bir reform yapılmıştır. Yatırımcı tazmin sisteminde yeni bir anlayışa geçilmiştir. Bu bağlamda, yatırım kuruluşlarının yatırımcı adına sakladıkları veya yönettikleri sermaye piyasası aracı ve nakit ödemelere ilişkin teslim yükümlülüklerini yerine getirememesi halinde Yatırımcı Tazmin Merkezi'nce bu zararların tazmini düzenlenmiştir.

Eski kanunda sadece hisse senetlerinden doğan alacaklar 65 bin liraya kadar tazmin kapsamında iken yeni kanunda tüm sermaye piyasası araçları ve nakit, tazmin kapsamına alınmış, tazmin tutarı mevduat garantisine paralel olarak 100 bin liraya çıkarılmıştır. Borsaların anonim şirket olarak örgütlenmesine yasal zemin hazırlanmıştır. Bu kapsamda İMKB, önce Borsa İstanbul AŞ'ye dönüştürülmüş, nisan ayında Altın Borsası, mayıs ayında da Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası ile birleşme işlemleri tamamlanmıştır. Bu suretle, ülkemizdeki tüm sermaye piyasası araçları ve kıymetli madenlerin alınıp satılacağı, spot ve vadeli piyasaların birleştiği yeni bir yapı oluşturulmuştur."

Denetim ve yaptırımlar

Ertaş, Yeni Kanun ile denetimin kapsamının genişletildiğini, Kurul'un denetim yetkisini daha etkin kullanmasının amaçlandığını söyledi.

İlk kez kanuna aykırı ihraçlar ile toplanan paraların iadesi için usul ve esaslar öngörüldüğünü kaydeden Ertaş, "Örtülü kazanç aktarımı yaptıkları tespit edilen şahısların aktardıkları tutarı şirkete iade etmelerine ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Örtülü kazanç aktarımı suçu bakımından aktif pişmanlık hükümleri ilk defa düzenlenmiştir. Manipülasyon olarak bilinen suç tipi 'Piyasa Dolandırıcılığı', içeriden öğrenenlerin ticareti olarak bilinen suç tipi ise 'Bilgi Suiistimali' adı altında kapsamlı olarak düzenlenmiştir. Yeni Kanun ile işleme dayalı piyasa dolandırıcılığında etkin pişmanlık hükmü ilk defa düzenlenmiştir" dedi.

Piyasa suçları ile ilgili olarak getirilen en önemli yeniliklerden birinin de Türk Hukukunda ilk defa piyasa bozucu eylem adı altında yeni bir fiilin tanımlanması olduğunu ifade eden Ertaş, "Bu düzenleme uyarınca, konusu başka bir suç oluşturmayan ancak makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan ve piyasanın düzenini bozacak nitelikteki eylem ve işlem gerçekleştiren kişiler hakkında hem elde edilen menfaatin Hazine'ye iadesinin sağlanması hem de 500 bin liraya kadar idari para cezası uygulanması konusunda Sermaye Piyasası Kurulu'na yetki verilmiştir" diye konuştu.

Kanun ile idari para cezalarına ilişkin sistemin de tümüyle gözden geçirildiğini, idari para cezasını gerektiren bir fiili işlemek suretiyle menfaat elde edenlere, elde ettikleri menfaatin iki katından az olmamak üzere, idari para cezası verileceği hükme bağlandığına dikkati çeken Ertaş, benzer şekilde zorunlu çağrının yerine getirilmemesi halinde, pay alım teklifine konu payların toplam bedeline kadar idari para cezası verilmesinin düzenlendiğini belirtti.

Ertaş, "Örneğin 100 milyonluk bir çağrı yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde Kanun'un, SPK'ya, bu tutara kadar idari para cezası verme imkanı sağlamıştır" dedi.

"İkincil düzenlemelerin önemli ölçüde belirleyici olacak"

Ertaş, ayrıca ABD hukukunda "short swing profit rule" olarak da bilinen yeni bir yaptırım öngörüldüğünü, sermaye piyasası araçlarının alım satımından kazanç elde eden ihraççıların yönetim kurulu üyeleri ve diğer yöneticilerine, bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeden,  elde ettikleri net kazancı ihraççıya vermelerinin düzenlendiğini söyledi.

6362 sayılı Kanun'un bir çerçeve kanun olduğuna ve pek çok alanda SPK'ya düzenleme yapma yetkisi verdiğine işaret eden Ertaş, piyasaların yapılanması ve işleyişi konusunda ikincil düzenlemelerin önemli ölçüde belirleyici olacağını kaydetti.

Açılışında, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü'nden Doç Dr. Korkut Özkorkut'un da bir konuşma yaptığı sempozyumda, Prof Dr. Ünal Tekinalp "Sermaye Piyasası Kanunu'nun Hukukumuzdaki Yeri" başlıklı bir sunum gerçekleştirdi.  Sempozyum çeşitli oturumlarla yarına kadar devam edecek. - İstanbul