Eskişehir'in en önemli el sanatında çırak yetişmiyor

ESKİŞEHİR'de beyaz altın yada denizköpüğü adıyla bilinen lületaşı, sanayinin yanısıra çoğunluğu pipo, tesbih ve biblo gibi süs eşyalarının yapımında kullanılıyor. Lületaşı ustaları ise son dönemlerde çırak yetişmediğinden yakınırken, bu konuda kurslar açılmazsa mesleğin tamamen biteceğinden endişe ediyor.

Yaklaşık 3 bin yıllık tarihe sahip olan ve Türkiye rezervinin yüzde 85'nin çıkarıldığı Eskişehir'de beyaz altın yada denizköpüğü adıyla bilinen lületaşı, hediyelik eşya yapımında kullanılıyor. Eskişehir'e gelen yerli ve yabancı turistlerin yoğun olarak ziyaret ettiği tarihi Odunpazarı evlerinin bulunduğu dar sokaklardaki dükkanlarda satışa sunulan ve ustaları tarafından bıçakla oyularak yapılan pipo, tesbih ile biblo gibi süs eşyaları kentin en önemli el sanatları arasında yer alıyor. Eskişehir'de kent merkezine yakın Sarısu, Yenişehir, Karaçay, Söğütçük, Sepetçi, Nemli, Kümbet, Kepeztepe, Karatepe ve Karahöyük mahallelerinde çıkarılan lületaşı, ustaları tarafından bıçak ve kanca aletleriyle kullanarak şekil verilerek satışa sunuluyor.

Eskişehir Lületaşı El Sanatları Derneği Başkanı Ramazan Bağlan, 56 yıldır lületaşı ustası olduğunu ancak mesleğin çırak yetişmediği için bitme noktasına geldiğini söyledi. Lületaşı rezervinin oldukça geniş olduğunu kaydeden Bağlan, "Lületaşı rezervi yerin altında çok var. Bugüne kadar yüzeysel lületaşları çıkarıldı. Ama daha derinlerde henüz bitmemiş ellenmemiş lületaşları var. Bu konuda herkesin içi rahat olsun. Bizim en büyük sorunumuz çırak yetişmemesi. Yıllardan beri üzerinde uğraştığımız konu bu. Buradan sizin aracılığınızla yetkililere sesleniyorum. Bir an önce tercihli sanat okullarında bölüm açılmasını talep ediyorum. Bizler elimizden gelen gayreti gösterip bu konuda yardımcı olmaya hazırız" dedi.

'YENİ USTALAR İÇİN SANAT OKULLARI AÇILMALI'

Lületaşı rezervlerinin büyük oranda Eskişehir ve civarında bulunduğunu ifade eden Bağlan, "Lületaşı yerin altında ne kadar derinlerdeyse o kadar kaliteli oluyor. Yeryüzündeki lületaşlarını toparladık ama şimdi derinlere ineceğiz. Çırak olmayınca taşı çıkarsak ne yapacağız. O yüzden bir an önce bu sanat okullarında bölüm açılmasını talep ediyorum" dedi.

Lületaşı ustası ve Kültür ve Turizm Bakanlığı sanatçısı olan Erol Güler (51), 39 yıldır ustalık yaptığını ve lületaşından hediyelik eşyalar yaptığını söyledi. Geçmişte lületaşı okulunu bitirerek usta olduğunu anlatan Güler, mesleğe gönül vermiş insanlardan biri olduğunu ancak çırak bulamadığından yakındı. Kendi oğlunu da usta olması için yetiştirdiğini belirten Güler, "Lületaşını yontum aşamasından geçtikten sonra yontucu aletle yontarız. Daha sonra çeşitli bıçaklarımızla onlara şekil vermeye çalışırız. Kaba bıçağımız ve kancamız ile yontum işlemlerini gerçekleştiririz. Şekil vermek için bunları kullanırız genelde. İstediğimiz şekli veya gelen bir sipariş varsa o siparişe göre değerlendiririz. Örneğin pipodur, kompozisyon çalışmasıdır veya kişi kendi portresini istiyordur o portrelere göre aldığımız taşları değerlendiririz. Kullanılamayacak yani küçük parçacıklı taşlarımızla ise kolyeler ve küpeler yaparak halkımıza hitap edecek şekilde perakendemizi ona göre ayarlarız. Çıraklarımızı mümkün mertebe yetiştirmeye çalışıyoruz. Benim aynı zamanda yetiştirdiğim 10-15 tane öğrencim vardır. En son yetiştirdiğim kişi de 17 yaşındaki oğlumdur. Kaybolmaya yüz tutmuş bir meslek dalıdır aslında. Tabi her ne kadar öyle dense de biz sanatımızı kendi çabalarımızla mümkün mertebe gelecek nesillere aktarmaya çalışıyoruz" şeklinde konuştu.

FESTİVALİ DE VAR

Eskişehir'in en önemli geleneksel el sanatları arasında yer alan lületaşı için Odunpazarı Belediyesi 2 yıldır lületaşının diğer adı olan 'Deniz Köpüğü' ismiyle festival düzenliyor. Tarihi Odunpazarı evlerinin bulunduğu meydanda yapılan festivalde lületaşı ustaları kurulan stantlarda el becerilerini göstererek, hediyelik eşyalar üretip satıyor.

Odunpazarı Belediye Başkanı Kazım Kurt, yeni ustaların yetişmemesini ekonomik sebeplere dayandırırken, unutulmaması için de 2 yıldır festival düzenlediklerini söyledi. Kurt, "Eskişehir'de en önemli madenlerimizden birisi de lületaşıdır. Lületaşının yüzde 85'i Eskişehir'den çıkıyor ve bu taş Eskişehir taşı olarak biliniyor. Ancak son zamanlarda lületaşı ocaklarımızın olduğu yerde bir termik santral yapılmak isteniyor. Biz hem bu termik santrale karşı olduğumuzu göstermek hem de lületaşımızı dünyaya ve Türkiye'ye tanıtmak amacıyla bu festivali gerçekleştiriyoruz. Geçen yıl başladık bundan sonra her yıl devam edeceğiz. Lületaşı 200-300 metre derinliklerden çıkarılan ve burada geleneksel ustalarımızın işlediği bir maden. Mutlaka eğitim gerekli. Ustalarımızın çırak bulamaması ve ustalarımızın arkadan gelenleri yetiştirememesi ekonomi ile ilgili. Para kazandırmadığı için kimse buraya meyletmiyor" dedi. Kurt, yeni ustaların yetişmesi için ayrıca belediye olarak proje hazırladıklarını da sözlerine ekledi.

Lületaşından yapılan aralarında pipo, tesbih ve biblo gibi süs eşyalarının da bulunduğu ürünler dükkanlarda özel siparişler hariç 10 liradan 100 liraya kadar değişen fiyatlarla satılıyor.