Grafikli - Arap Birliği'nin 71 Yıllık Tarihi

Arap Birliği'nin 71 yıllık tarihinde yeni bir dönem başladı. Mısır'ın aday gösterdiği Ahmed Ebu Gayt, dün akşam yapılan toplantıda Birliğin yeni Genel Sekreteri seçildi.

Mısırlı Ebu Gayt, Hüsnü Mübarek döneminin son Dışişleri Bakanıydı. "Filistinlileri, Mısır sınırlarını ihlal etmeleri halinde ayaklarını kırmakla" tehdit etmesiyle hatırlanan Ebu Gayt, Arap Birliği'nin 8. Genel Sekreteri oldu.

Arap ülkeleri arasında ekonomik, kültürel, siyasi ve sosyal ilişkileri düzenlemek amacıyla 1945'te kurulan Arap Birliği yıllar içinde yeterince etkin olmamakla eleştiriliyor. Gözlemciler, 22 ülkenin üye olduğu Birliğin çok sayıdaki kararının kağıt üstünde kaldığını belirtiyor.

1945'te kuruldu

Arap ülkeleri arasında bir çatı örgüt kurma fikri 2. Dünya Savaşı'nın devam ettiği yıllara denk geliyor. Dönemin Mısır Başbakanı Mustafa en-Nahhas, Arap Birliği projesi kapsamında 1942 yılı başında Arap Liderleri Kongresi'nin düzenleneceğini açıkladı. Kahire yönetimi, aynı yılın ağustos ayında da Arap ülkelerinden oluşan bir örgütün oluşturulması amacıyla Irak, Ürdün, Suudi Arabistan, Suriye, Lübnan ve Yemen'den birer temsilci göndermelerini talep etti.

Mısır, Ürdün, Suriye, Irak ve Lübnan hükümetleri, birkaç yıl süren istişare görüşmelerinin ardından 25 Eylül 1944'te İskenderiye Protokolü'nü imzaladı. Daha sonra Suudi Arabistan ve Yemen'in de katıldığı protokol, Arap Birliği örgütünün temelini oluşturdu. Protokole göre kurulan siyasi komite, yürüttüğü çalışmaların ardından 3 Mart 1945'te 20 temel ve 3 ek maddeden oluşan "Arap Birliği Misakı (Anlaşması)" metnini oluşturdu. Söz konusu anlaşmanın 22 Mart 1945'te Irak, Mısır, Ürdün, Suriye ve Lübnan tarafından imzalanmasıyla Arap Birliği kuruldu. Anlaşmayı, daha sonra Suudi Arabistan ve Yemen de imzaladı.

Birliğe, daha sonra bağımsızlıklarını kazanan Libya (1953), Su­dan (1956), Fas ve Tunus (1958), Kuveyt (1961), Cezayir (1962), Güney Yemen (1967), Bahreyn, Umman, Katar, Birleşik Arap Emir­likleri (1971), Moritanya (1973), Somali (1974), Filistin Kurtuluş Örgütü (1976) ve Cibuti (1977) de katıldı. Arap Birliği'nin şu an 22 üyesi bulunuyor.

Birlik yapısı ve yönetimi

Arap Birliği, 1945 yılında imzalanan anlaşmaya göre Konsey, Daimi Komiteler ve Genel Sekreterlik şeklinde üçlü yapıdan oluşuyor.

Konsey

Örgütün en üst yönetim organı Konsey. Genellikle dışişleri bakanları düzeyinde toplanan Konsey'de her üyenin bir oyu var ve kararların bağlayıcılığı sadece oy veren ülkelerle ilgili.

Konseyin görevleri ise üye ülkeler arasındaki anlaşmaları uygulama, üye ülkelere yönelik tehditlere karşı gerekli önlemleri alma, üye ülkeler arasında olabilecek krizleri barışçıl yollarla çözüme kavuşturma olarak sıralanıyor.

Daimi Komiteler

Birlik anlaşmasının 4. maddesine göre örgüte bağlı altı komite bulunuyordu: Ekonomik Komite, Ulaşım Komitesi, Daimi Hukuk Komitesi, Kültür Komitesi, Sosyal İşler Komitesi ve Sağlık İşler Komitesi.

Komitelerin çalışmaları, Konsey tarafından düzenlenip kontrol ediliyor. Tekrar seçilme hakkına sahip olan komite başkanları, Konsey tarafından iki yıllığına seçiliyor.

Genel Sekreterlik

Birlik anlaşmasının 12. maddesine göre Genel Sekreterliği oluşturan kurumları şunlar: Genel Sekreter, Genel Sekreter Yardımcıları ve Genel Sekreterliğe bağlı görevli ve birimler.

Arap Birliği Genel Sekreteri, Konsey tarafından üçte iki oy çoğunluğuyla 5 yıllığına seçiliyor. Genel Sekreter daha sonra yardımcılarını ve sekreterliğe bağlı görevlileri Konseyin onayı ile atama hakkına sahip.

Genel Sekreterliğin merkezi Mısır'ın başkenti Kahire'de bulunuyor.

Mısır'ın Arap Birliği üzerindeki ağırlığı

Arap Birliği'nde Mısır'ın ağırlığı, genel sekreterlerin seçiminde de görülüyor. Birlikte kuruluşundan bu yana görev yapan 8 genel sekreterden 7'si Mısırlı, sadece 1'i Tunuslu.

1 - 1945-1952 Abdurrahman Azzam

2- 1952-1972 Muhammed Abdulhalik Hassüna

3- 1972-1979 Mahmud Riyad

4- 1979-1990 Şadli el-Kalibi (Tunuslu)

5- 1990-2001 Ahmed İsmet Abdulmecid

6- 2001-2011 Amr Musa

7- 2011-2016 Nebil el-Arabi

8- 2016- ... Ahmed Ebu Gayt (yeni seçildi)

Arap Birliği'nin etkinliği

Arap Birliği, Arap dünyasının zor günler geçirdiği 71 yıl içinde yeterince etkin olmamakla eleştiriliyor. Gözlemciler, Birliğin tarihi boyunca olağan ve olağanüstü toplantılarında aldığı çok sayıdaki kararın kağıt üstünde kaldığını belirtiyor. Arap Ortak Pazarı'nın 1962'de kararlaştırılmasına rağmen hala hayata geçmemesi de bu örneklerden biri olarak gösteriliyor.