Grafikli - Ikby'de Ertelenmesi İstenen Milletvekili Seçimleri

İDRİS OKUDUCU/ MAZİN BAQAL - Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) 30 Eylül'de yapılması planlanan milletvekili genel seçimlerine sayılı günler kala "erteleme" çağrıları ortasında seçim hazırlıklarına devam ediyor. Bölgedeki bazı siyasi partiler seçimlerin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için gereken şartların sağlanamadığı gerekçesiyle ertelenmesini isterken bir kısım ise aksini düşünüyor.

IKBY Bağımsız Yüksek Seçim ve Referandum Komisyonu verilerine göre, ay sonunda yapılacak seçimlere katılmak üzere 31 parti ve koalisyon kayıt yaptırdı. Erbil, Süleymaniye, Duhok ve Halepçe vilayetlerinde toplamda 3 milyon 88 bin kayıtlı seçmen, IKBY meclisine gönderilecek 111 milletvekilini belirlemek için sandık başına gidecek.

Irak'ta 12 Mayıs genel seçimlerinde kullanılan elektronik sistem, siyasi partilerin itirazı üzerine IKBY milletvekili seçimlerinde kullanılmayacak ve oy sayımı geçmişte olduğu gibi elle yapılacak.

IKBY'deki milletvekili genel seçimleri son olarak 21 Eylül 2013'te yapıldı. Anayasa gereği 4 yılda bir tekrarlanması gereken seçimler 25 Eylül 2017'deki gayrimeşru bağımsızlık referandumu sonrası oluşan siyasi ve ekonomik kriz nedeniyle geçen sene yapılamadı ve bir yıl erteleme kararı alındı.

Seçimlerin bir yıl ertelenmesiyle mevcut sorunların çözülmesi için vakit kazanacaklarını ve bu sürede Irak genel seçimlerini de atlatacaklarını düşünen bazı siyasi partiler, 30 Eylül'e günler kala "seçimler ertelensin" çağrılarını yineliyor.

Söz konusu siyasi partilerin seçimlerin ertelenmesini istemesinin makul sayılabilecek birtakım nedenleri bulunuyor. Bu nedenler; seçimlerin sağlıklı ve tarafsız bir şekilde yapılabilmesi için gereken şeffaf ortamın olmaması, Bağdat'ta henüz hükümetin kurulmaması, bazı partilerin iç çekişmeler içerisine girmesi, halkta siyasilere yönelik oluşan güven kaybı nedeniyle katılımın düşük kalacağı endişesi ve bölgede son birkaç yıldır devam eden ekonomik kriz şeklinde sıralanıyor.

IKBY'deki siyasilerin seçimleri erteletme taleplerinin bir diğer ve önemli nedeni ise - her ne kadar açıkça dillendirmeseler de - 12 Mayıs'taki Irak genel seçimlerinde Kürt partilerin yaşadığı büyük oy kaybı. Mayıs ayındaki seçimlerde umduğunu bulamayıp büyük hayal kırıklığı yaşayan Kürt partiler, IKBY seçimlerinde de aynı tabloyla karşılaşmamak için biraz daha vakit kazanmayı ve seçimlere daha iyi hazırlanmayı istiyor.

Seçimlere katılımın az olacağı ve hile endişesi

IKBY'deki birçok siyasi partinin katıldığı Irak'taki 12 Mayıs genel seçimlerine, özellikle Kerkük ile Süleymaniye'deki "hile ve şaibe" iddiaları damgasını vurdu.

Mayıs ayındaki seçimler sonrası IKBY'deki hemen hemen tüm siyasi partiler "oylarının çalındığını" iddia ederek sonuçlara itiraz etti. Söz konusu seçimlerde yapılan hileler nedeniyle oy kaybı yaşadığını ileri süren bu partiler 30 Eylül'de yapılacak IKBY seçimlerinde de benzer bir durumun yaşanacağı görüşünde.

2013'teki seçimlerde 24 milletvekili çıkararak IKBY Meclisindeki 2. parti konumuna gelen ve bölgede muhalefetin başını çeken Ömer Seyyid Ali liderliğindeki Goran (Değişim) Hareketi, bölgede seçimlerin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için gereken ortamın henüz sağlanamadığını belirtiyor.

Goran'a göre IKBY'de henüz elverişli bir seçim ortamı mevcut değil ve ertelenmesi en doğru karar.

Goran Hareketi Sözcüsü Şoreş Hacı, önceki gün düzenlediği basın toplantısında, henüz seçmen listesinin tam olarak temize çekilmediğini ve seçimlerin sağlıklı bir şekilde yapılması için gereken şeffaf ortamın sağlanamadığını söyledi.

Hacı seçimlere hile karıştırılması ihtimalinin yanı sıra, 12 Mayıs'taki Irak genel seçimlerinde yüzde 45'te kalan katılım oranının IKBY'de çok daha düşük olabileceği uyarısında bulundu.

Partiler arasındaki iç çekişmeler

Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) karizmatik kurucu lideri Celal Talabani'nin 2012'de rahatsızlanması ve 3 Ekim 2017'de hayatını kaybetmesi sonrası ciddi krizlerle boğuşuyor.

Talabani'nin rahatsızlığı sonrası yapılan IKBY'deki son seçimlerde 18 milletvekili çıkararak bölge meclisinde 3. sıraya gerileyen KYB'deki güç dengesi, daha çok Talabani'nin eşi Hero İbrahim Ahmed, oğulları Kubat, Bafil ve yeğeni Lahur Şeyh Cengi'nin elinde.

KYB'nin askeri, ekonomik, siyasi ve medya gücü dahil istihbarat birimlerinin de yine bizzat Talabani ailesinin kontrolünde olduğu belirtiliyor.

Partinin bir aile tarafından kontrol edilmesine karşı çıkan KYB Genel Sekreter Yardımcısı Kosret Resul ve ona destek veren isimlerin Talabanilerle arası oldukça açık. Taraflar arasındaki söz konusu ihtilaftan dolayı 2013'ten bu yana KYB kongresi yapılamıyor.

IKBY Başbakan Yardımcısı ve Talabani'nin oğlu Kubat Talabani, daha önce yaptığı açıklamada, bölgedeki tüm siyasi partilerin 30 Eylül milletvekili seçimlerinin ertelenmesini istediğini ancak kimsenin bunu dile getirmeye cesaret edemediğini söyledi.

Oğul Talabani'nin bu sözleri "sadece muhalefet değil KYB de seçimlerin ertelenmesini istiyor" şeklinde yorumlandı.

12 Mayıs'ta hezimete uğrayan Salih'ten "seçimlere katılmama" kararı

Uzun yıllar KYB içinde siyaset yapan ve Talabani ailesiyle yaşadığı sorunlar nedeniyle partiden ayrılan eski IKBY Başbakanı Berhem Salih, Eylül 2017'de "Demokrasi ve Adelet İçin Koalisyon" ismini verdiği bir koalisyon kurdu.

Özellikle Goran ve KYB'nin güçlü olduğu Süleymaniye'de alternatif 3. parti olma iddiasıyla ortaya çıkan Salih liderliğindeki koalisyon, ne yazık ki girdiği ilk seçimde (12 Mayıs Irak genel seçimleri) Bağdat'taki meclise sadece 2 milletvekili göndererek beklentileri karşılamadı ve büyük bir hayal kırıklığı yaşadı.

IKBY'nin tecrübeli siyasetçisi Salih'e göre bu başarısızlığın nedeni KYB'nin yaptığı hileler ve seçimlerde şeffaf bir sürecin işletilememesi.

Bu durumun 30 Eylül'e kadar düzelmeyeceğini ve IKBY'nin derin krizler içerisinde olduğunu öne süren Salih, bu ayın sonunda yapılacak IKBY milletvekili genel seçimlerine katılmama kararı aldıklarını duyurdu.

Barzani'nin KDP'sinden "seçimler zamanında yapılsın" ısrarı

Irak'ın kuzeyindeki birçok siyasi partinin aksine eski IKBY Başkanı Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), seçimlerin zaten bir yıl ertelendiğini belirterek 30 Eylül'de sandık başına gidilmesi konusunda ısrarlı.

Ülkede de facto bölge ilan edilip, seçimlerin ilk defa yapıldığı 1992 yılından bu yana tüm seçimlerde 1'inci parti çıkmayı başaran KDP, son yıllardaki ciddi ekonomik ve siyasi krizlere rağmen Erbil ve Duhok'taki seçmen tabanını korumaya devam ediyor.

Hükümette başbakanlığın yanı sıra petrol ve içişleri gibi önemli bakanlıkları elinde bulunduran KDP, son seçimlerde 111 milletvekilinin bulunduğu Erbil'deki meclise 38 milletvekili göndermişti.

Seçimlerin ertelenmesine şiddetle karşı çıkan KDP, bölgedeki mevcut olumsuzlukların kendi lehine olduğunu düşünüyor.

KDP Sözcüsü Mahmud Muhammed, daha önce yaptığı açıklamada, Goran ve diğer siyasi partilerin iddia ettiğinin aksine IKBY'de seçimler için şeffaf bir ortamın olduğunu ve teknik hazırlıkların tamamlanarak şartların uygun hale getirildiğini söyledi.

Barzani'nin KDP'si yaşadığı iç çekişmelerle KYB'nin kan kaybetmesi, Goran ve diğer siyasi partilerin yetersiz güç kaynakları dolayısıyla ön plana çıkamamalarını kendisi için fırsat olarak görüyor ve mevcut ortamda galibiyetini yenilemeyi hedefliyor.

Yekgirtu da seçimlerin vaktinde yapılmasını istiyor

Müslüman Kardeşler Teşkilatı'na yakınlığıyla bilinen ve IKBY Meclisi'nde 10 sandalyesi bulunan Salahaddin Bahaddin liderliğindeki Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) de KDP gibi seçimlerin vaktinde yapılmasını istiyor.

AA muhabirine konuşan Yekgirtu Süleymaniye Milletvekili Ebubekir Heledıni, KDP ve KYB'nin, 1992'den bu yana seçimlere hile karıştırdığını ileri sürdü.

Seçimlerdeki usulsüzlüklerin halkın sandığa gitme eğilimini etkilediğini belirten Heledıni, Irak'ta 12 Mayıs'ta yapılan genel seçimlere hile karıştırılması nedeniyle Kürt seçmenden heyecanlı bir katılım beklemediklerini ifade etti.

IKBY'deki bazı partilerin seçimleri erteletme isteğini ise Heledıni, şöyle değerlendirdi:

"Biz seçimlerin zamanında yapılmasından yanayız. Bazı siyasi taraflar hem oy oranlarının düşmesi hem de iç çekişmeler nedeniyle seçimlerin ertelenmesini istiyor. Tabii halkta umutsuzluk var, bu bir gerçek. Ancak bazı siyasi taraflar arasında da iç çekişmeler devem ediyor. Söz konusu taraflar seçimi erteleyerek iç çekişmelerinin üstünü örtmek istiyor."