Karbonmonoksit Zehirlenmelerine Dikkat" Uyarısı

Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Aydın,  karbonmonoksit zehirlenmelerinin sık görüldüğünü belirterek, "Çocuklar, yaşlılar, akciğer ve kalp rahatsızlığı olan hastalar, yüksek rakımlı yerlerde yaşayan bireyler, sigara içenler, karbonmonoksitten etkilenmede daha fazla risk altında" ifadelerini kullandı.

Aydın, yaptığı yazılı açıklamada, bütün dünyada olduğu gibi Türkiye'de de özellikle sonbahar ve kış aylarında, havalandırması yetersiz olan küçük alanlarda bacasız soba, mangal ve şofben kullanılması sonucu karbonmonoksit zehirlenmesinin çok sık görüldüğünü bildirdi. Prof. Dr.  Aydın, her yıl bu nedenle birçok ölüm olaylarının duyulduğunu anımsattı.

Karbonmonoksitin renksiz, kokusuz, tatsız ve tahriş edici etkisi bulunmayan bir gaz olduğu bilgisini veren Aydın, bu nedenle bulunulan ortamda karbonmonoksit varlığının fark edilmesinin zor olduğunu kaydetti.

Aydın, karbonmonoksitin petrol ve petrol ürünleri, gaz yakıtlar, odun ve kömür gibi karbon içeren yakıtların tam olarak yanmaması sonucu meydana geldiğini, günlük yaşantıda, yakın çevrede ve endüstrideki işyeri havasında önemli miktarda bulunduğunu bildirdi.

İnsanların motorlu taşıtların egzoz gazlarından, kömür, odun ve gaz sobalarından, gazlı şofben tipi su ısıtıcılarından, her türlü yangınlardan, sigara dumanından ve kimya endüstrisindeki karbonmonoksit üreten işlemlerden etkilendiğini vurgulayan Aydın, karbonmonoksit zehirlenmesi bakımından risk altında olan mesleklerin kaynakçılar, kapalı garajlarda çalışanlar, trafik polisleri, itfaiyeciler, otomobil tamircileri ile çelik ve kimya endüstrisi alanında hizmet verenler olduğunu belirtti.

Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri hakkında da bilgi veren Aydın, "Zehirlenmenin belirtileri, kanımızda oksijen taşıyan hemoglobinin bu işlevinin karbonmonoksit tarafından engellenmesi yani asfeksi (boğulma) ile ilgilidir. İlk belirtiler; sersemlik, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı ve kusma şeklindedir. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye göre değişir. Çocuklar, yaşlılar, akciğer ve kalp rahatsızlığı olan hastalar, yüksek rakımlı yerlerde yaşayan bireyler, sigara içenler, karbonmonoksitten etkilenmede daha fazla risk altındadır" ifadelerini kullandı.

Klinik bulguların genellikle karboksihemoglobin (COHb) düzeyleri ile ilişkili olduğunu anlatan Prof. Dr. Aydın, şöyle devam etti:

"COHb düzeyi yüzde 10'un altında ise genellikle herhangi bir etki görülmez. Yine de düşük COHb seviyeleri kalp ve akciğer problemlerini alevlendirebilir. Göğüs ağrıları veya aritmiler ortaya çıkar. Karın ağrıları ve kas krampları oluşabilir. Eğer yüzde 20'nin üzerine çıkarsa baş dönmesi, baş ağrısı, bulantı ve senkop (bayılma) görülebilir. Görme bozuklukları yüzde 30'un üzerindeki değerlerde, şuur bozukluğu ve konsantrasyon güçlüğü ise yüzde 40'ın üzerindeki değerlerde görülebilir. Solunum zorluğu vardır ve eğer COHb düzeyleri yüzde 50'yi geçerse inme ve koma, yüzde 60'ı geçerse kalp-akciğer sorunları ve ölüm meydana gelir. Ancak klinik tablo ile COHb düzeyleri arasında paralellik olmayabileceği akılda tutulmalıdır."

"Zehirlenmeden kurtulma durumunda kusma birkaç güne kadar devam edebilir"

Ahmet Aydın, zehirlenmeden kurtulma durumunda halsizliğin, baş ağrısının, bulantının ve kusmanın birkaç güne kadar devam edebileceğini kaydetti.

Zehirlenmeden sonra düzelen hastaların yaklaşık yüzde 10'unda çeşitli derecelerde nöropsikiyatrik bozukluk görüldüğünü aktaran Aydın, bu hastalarda parkinsonizm, kalıcı bitkisel hayat durumu, konuşma bozukluğu, görme bozuklukları, bilinç kaybı, entelektüel fonksiyonlarda bozulma, kişilik bozuklukları ve psikozun gelişebileceğini vurguladı.

Aydın, karbonmonoksit zehirlenmelerinin basit birtakım önlemlerin alınmasıyla önlenebileceğine dikkati çekerek, evlerdeki ısıtma sistemleri ve baca bakımlarının mutlaka uzman kişilere düzenli olarak yaptırılması gerektiğini bildirdi.

Ev içi ve garaj gibi kapalı alanlarda, bacasız ısıtma araçlarının kesinlikle kullanılmaması gerektiğini vurgulayan Aydın, şu bilgileri verdi:

"Gazlı katalitik sobalarla ısıtılan odalarda bu sobalar söndürülmeden uyunmamalı. Banyo içinde şofben bulundurulmamalı. Ağır trafikte ve özellikle de tünellerde araba camları kapalı halde tutulmalı. Havalanması kötü olan yerlerde petrol ürünleri ile çalışan ve bu nedenle karbonmonoksit üretme ihtimali olan cihazların kullanımı yasaklanmalı. Karbonmonoksit zehirlenmesi açısından riskli iş yerlerinde çalışanlar, karbonmonoksit zehirlenmesi oluşturan kaynaklar ve durumlar hakkında eğitilmeli ve iş yerlerine karbonmonoksit dedektörlerinin yerleştirilmesi sağlanmalı. Özellikle rüzgarlı havalarda evlerdeki sobalar yanar durumda bırakılmamalı." - İstanbul