Türkiye'nin 'Can'larına Koruma

Nesli tükenme tehlikesinde olan Orta ve Doğu Akdeniz'in Mısır meyve yarasaları, Antalya'nın orkideleri, Hatay dağ ceylanları, Samandağ yeşil deniz kaplumbağaları, Küre Dağları'na özgü mantar türleri ve Trakya'nın 'yer yediuyuru' için koruma projeleri yürütülüyor.

Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye) tarafından, Türkiye'de nesli tehlike altında olan türlerin korunması amacıyla başlatılan 'Türkiye'nin Canı Kampanyası' kapsamında 6 proje hibe desteği aldı. Doğaseverlerin bağışlarıyla biyolojik çeşitliliğin korunmasını amaçlayan projelerin desteklenmesi için doğrudan veya cep telefonundan 8486'ya 'CAN' yazılarak gönderilen 5 liralık bağışlardan oluşan fonlar, son olarak 6 projede kullanıldı. WWF, aynı şekilde yeni bağışlarla yeni projeleri desteklemeye hazırlanıyor. Bu projeler ana başlıklarıyla şöyle:

YER ALTININ DEV KANATLARI

'Türkiye'nin Canı Kampanyası'ndaki projelerden biri olan 'Yer Altının Dev Kanatları', Boğaziçi Uluslararası Mağara Araştırma Derneği (BUMAD) tarafından yürütülüyor. Türkiye, imzaladığı Bern Sözleşmesi ile yarasa türlerini ve bu türlerin yaşam alanlarını korumayı yasal olarak taahhüt altına aldı. Şu ana kadar da Türkiye'de keşfedilen 2 bin kadar mağara bulunuyor ancak bunlardan yalnızca birkaçı yarasalar için koruma altında.

İri yapılı Mısır meyve yarasası (Rousettus aegyptiacus), Türkiye'de sadece Orta ve Doğu Akdeniz bölgesindeki mağaralarda görülüyor. Bu türün popülasyon büyüklüğü ve korunma gereksinimleri henüz bilinmiyor. Türkiye'deki birçok mağara ekosistemi ve buralarda yaşayan yarasa türleri turizm, barajlar, taş ocakları, definecilik ve guano ticareti gibi etkenlerden dolayı da tehdit altında bulunuyor.

Bu yarasa türüyle ilgili sorunların çözümü ve mağara ekosistemlerin korunması için mağara koruma planlarının hazırlanması ve koruyucu yasal tedbirlerin alınması gerekiyor. BUMAD'ın hazırladığı projede, ilgili grupların ve yerel halkın konu hakkında bilgilendirilmesi ve geliştirilmesi, yarasaların yaşam alanlarının belirlenmesi ve karar vericilerce koruma tedbirlerinin alınması doğrultusunda çalışmalar yapılması amaçlıyor.

ANTALYA'NIN BEŞİ BİR YERDE

'Antalya'nın Beşi Bir Yerde' projesi, Antalya Orkidelerini ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Derneği (ANTOK) tarafından yürütülüyor. Kritik düzeyde nesli tehlike altında 44 bitki türünün bulunduğu Antalya ile ilgili bu projeyle Kemer orkidesi (ophrys climacis), Olimpos safranı (Crocus wattiorum), Side canavar otu (Orobanche sideana), Kaputaş andız otu (Inula sechmenii) ve Kangay (Rhaponticoides hierroi) bitki türlerinin yayılış alanları belirlendi.

HATAY DAĞ CEYLANLARI

'Hatay Dağ Ceylanlarının (Gazella gazella) Yaşam Ortamlarını İyileştirilmesi ve Risklerin Azaltılması Projesi', Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Hatay Şubesi (TTKD) tarafından yürütülüyor. Gazella gazella, Türkiye Memeli Listesi'ne, 2008 yılında belgelenmesinin ardından eklenmiş olan bir tür. Bugün yaklaşık 150 tane kalan bu tür, uzunluğu 11 kilometre eniyse 4.5 kilometre olan bir alanda yaşam mücadelesi veriyor. Bu alan, Hatay dağ ceylanlarının Türkiye'de yaşadığı tek alan.

YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞALARI

Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) kriterlerine göre nesli kritik olarak tehlike altında olan yeşil deniz kaplumbağasına (Chelonia mydas) ev sahipliği yapan Samandağ kumsalındaki 'Yeşil Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi', Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği'nce yürütülüyor.

Bu türlerin yaşamlarının karaya bağımlı kısmında sorunlar ve tehditler bulunuyor. En iyi korumanın halkın kendisinin yaptığı koruma olduğu fikrinden yola çıkılan projede, yuvaların güvenli alanlara taşınması, kuma kafesler konulması, kumsaldaki atık kirliliğinin önlenmesi gibi koruma faaliyetlerinin yanı sıra yönlendirme tabelaları, uyarı levhaları, broşür, poster gibi araçlarla ilköğretim öğrencileri, balıkçılar, yazlık konut ve turistik işletme sahiplerine de bilgilendirme faaliyetleri yapılıyor.

KÜRE DAĞLARI'NIN ŞAPKALI GİZEMİ

'Küre Dağları'nın Şapkalı Gizemi: Mantarlar Projesi', S.S. Küre Dağları Ekoturizm Geliştirme Kooperatifi (KEKOOP) tarafından yürütülüyor. Yerel halka ekonomik katkı sağlamakla beraber biyolojik çeşitliliğin vazgeçilmez unsurlarından olan doğal makro mantar türlerinden Ayı, Kanlıca, Kuzu Göbeği, Yumurta ve Kayın/İstiridye mantarları dışında veri bulunmuyor. Mantar popülasyonlarının geleceği, yanlış yöntemlerle toplanma nedeniyle tehdit altında.

Projede, doğal makro mantarların korunması, tanınması ve sürdürülebilir bir gelir kaynağı olarak değerlendirilmesi için, diğer korunan alanlarda tekrar edilebilecek bir örnek uygulama yapılıyor.

'YER YEDİUYURU' YOK OLMASIN

Son yaşam alanı Trakya yöresi olan Yer yediuyuru (Myomimus roachi) için Yaban Hayatı Araştırma Derneği, 'Yer Yediuyuru Yok Olmasın Projesi' başlattı. Trakya'daki habitatları, yoğun tarım ve ormancılık faaliyetleri nedeniyle tehlike altında olan yer yediuyurunun güncel dağılımı ve türe yönelik tehditler tespit edildi.

Bahar ve yaz aylarında yapılan arazi çalışmalarıyla, bulunduğuna dair kayıt olmayan ama yaşadığı habitatlara benzerlik gösteren Edirne ve Tekirdağ'da da yer yediuyurları bulundu. Çalışılan arazilerde canlı yakalama tuzakları ve fotokapanlar kullanılarak, türün doğal ortamlarındaki fotoğrafları çekildi ve hakkında bilgiler edinildi. Arazi çalışmaları sonucu, eskiden yaşadığı bilinen 2 alanda ve daha önceden tespit edilmemiş 5 yeni alanda olmak üzere, toplam 7 alanda 10 tane gözlemlendi. Türün varlığının tespit edildiği yeni alanlar, türün dünyadaki tek yaşam alanları olan Edirne çevresindeki son kalan meşe ormanları. Nadir görülen yer yediuyuru, bu arazi çalışmaları sırasında, dünyada ilk defa fotokapanla, doğal ortamında fotoğraflandı.