UNDP Kalkınma Hikâyesi: Atıktan Yakıta

Bismil, Diyarbakır'ın geniş ekilebilir alanlarıyla önemli tarımsal üretim merkezlerinden biri. Diyarbakır'daki buğday, arpa, mısır gibi tahıl üretiminin %22'si Bismil'de gerçekleşiyor. Ayrıca ilçede, toplam 50 bin dekar alanda üretilen pamuktan yılda 50 bin ton pamuk atığı oluşuyor. Server Vural, hasat sonrası mısır ve pamuk saplarının bertaraf edilmesinin çiftçiler açısından ek maliyet getirdiğini, çiftçilerin bunları tarlada yakarak toprağa ve biyolojik çeşitliğe zarar verdiğini görmüş. Mısır ve pamuk atıkları ile kereste tozlarından üretilecek peletlerle alternatif yakıt elde etmeye karar vermiş ve bir tesis kurma girişiminde bulunmuş.

Server Vural: "Zaman içerisinde üretilen artıkların çevreye ve ekonomiye zarar verdiğini gördük. 2014 yılında tarımsal atıklardan enerji elde edebilmek amacıyla bu işe girişmeye başladık."
GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile birlikte yürütülen Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı ve Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi Projesi kapsamında, önce ilçenin zengin tarımsal atık potansiyelinin değerlendirilmesi ve enerji elde edilmesi amacıyla fizibilite çalışması yapıldı. Ardından "S.S. Bismil Bitkisel Pelet Üretim ve Pazarlama Kooperatifi" kuruldu ve mevcut tesisin iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapıldı.

Server Vural artık Bismil Pelet Üretim Kooperatifi Başkanı ve tesis de kooperatif tarafından işletiliyor.

Server Vural; "Kooperatifimize üye olan çiftçilerimizin tarım artıklarını kendi tarlasında yakmasını engelleyerek bunu kömür kazanlarında yakabilme amaçlı bir olaya girdik. Tarım arazilerinden toplamış olduğumuz tarımsal atıkları buraya getirdikten sonra parçalama yönteminden geçiriyoruz, içerisindeki nemini aldıktan sonra presleme yöntemiyle sıkıştırılmış ürünler elde ediyoruz. Ürettiğimiz ürünün piyasa olarak değerlendirildiğimiz zaman kömür kullanılan her yerde kullanılabilmektedir. Dolayısıyla kömüre göre çok daha ucuz ve ekonomik bir özellik olduğu için oldukça da fazla talep görmektedir."

Hasan Vural; "Eğer böyle bir tesis olmasaydı, çiftçi bu ürünü tarlada yakmış olacaktı. Tarlada yaktığı zaman da tarlada bir sürü canlı mikroorganizmalar var, faydalı böcekler var, onların hepsini öldürmüş olacaktı. Ayrıca, çevre kirliliğine neden olacaktı, ayrıca hava kirliliğine neden olacaktı."

Kooperatif tarafından işletilen tesis, pelet üretimi için makine-ekipman alımı ile desteklendi. Tesis, hem kooperatif yapısı hem de bitkisel atıkların değerlendirilmesi itibarı ile GAP Bölgesi'nde ilk olma özelliği taşıyor. Tesisinin günde 25 ton ve yılda 5.000 ton bitkisel pelet üretim kapasitesi bulunuyor. Tesiste hâlihazırda 6 çalışan istihdam ediliyor.

Server Vural; "Tesisimizde altıya yakın eleman çalışmakta, hem de bunun arka planında mısır saplarının toplanması sırasında dönemsel olarak belirli sayıda işçiler de çalışabilmektedir. Bunun sayesinde hem istihdamı geliştirme hem de ekonomik anlamda bölge yapısına katkıda bulunmayı amaçladık. GAP Bölge Kalkınma İdaresi'nin finansal desteği, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji ilgili ilgili teknik desteği sayesinde bu tesisi kurabildik."

Tesiste tarımsal atıklardan üretilen peletleri yakıt olarak kullanmak için talep her geçen gün artıyor. Bismil'de ticari fırınlar ve apartmanlarda kullanılmaya başlanmış durumda; kazanlara takılan "stocker" aparatları ile kömür yerine pelet kullanmak mümkün olabiliyor.

Bu tesis sayesinde hem hasat sonrası toplanması üreticiye ekonomik yük getiren tarımsal atıklar değerlendiriliyor, hem anız yakılmasının önüne geçiliyor, hem çevreyi koruyan ve ekonomik bir yakıt elde ediliyor, hem de istihdam sağlanıyor. Böylece; yerel kalkınmaya katkı sağlanmış oluyor.