Yozgat'ta Bitkilerde Hastalıklar Görülmeye Başlandı

SEYFİ ÇELİKKAYA

Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü öğretim üyesi Dr. Ali Endes, "Kültürel uygulamalara daha ağırlık verilmesi yönünde bir durum içerisinde bulunmamıza rağmen maalesef ki kimyasal ilaçlamalara artık yavaş yavaş başvuru yapmamız gerekiyor. Nedeni de pas hastalıklarına artık geçmiş yıllara göre daha yoğun olarak karşılaşılmasıdır. Bunun başak kısmına geçmeden mücadele edilmesi gerekir" dedi.

Yozgat'ta, yağış oranının artmasının ardından bitkilerde hastalıkların görülmeye başlandığı bildirildi. Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü, fungal (mantar) hastalıkları öğretim üyesi Dr. Ali Endes, bitkilerde görülen hastalıklarla, hastalık bulaşmadan önce mücadele edilmesi gerektiğine dikkat çekip, uyarılarda bulundu.

"PAS HASTALIKLARIYLA DAHA ÇOK KARŞILAŞIYORUZ"

Bitkilerde "pas hastalıkları" ve "benekli yaprak lekesi" hastalığının yoğun olarak görüldüğünü belirten Endes, şunları söyledi:

"Hastalığın bu sene sık görülmesinin başlıca nedenlerinden biri geçmiş yıllara göre şehrimizin oldukça fazla yağış alması ve halen de yağışların devam etmesi hastalığın oluşmasını teşvik eden önemli faktörlerden biridir.

Daha önce burada çiftçilerimiz pas hastalığını biliyordu. Ancak havaların sıcak gitmesi nisanda, mayısta ilaçlamaya gereksinim kılmamaktadır. Ama şu anda görüldüğü gibi mayısı bitirdik ve havalar halen yağışlı geçiyor. Bundan dolayı da artık bölgemizde çok istemiyoruz, kültürel uygulamalara daha ağırlık verilmesi yönünde bir durum içerisinde bulunmamıza rağmen maalesef ki kimyasal ilaçlamalara artık yavaş yavaş başvuru yapmamız gerekiyor.

Nedeni de pas hastalıklarına artık geçmiş yıllara göre daha yoğun olarak karşılaşılmasıdır. Bu, başak kısmına geçmeden mücadele edilmesi gerekir. Merkez ilçe olarak Yozgat'ımızda belki daha başak kısmına geçmedi. Ancak Yerköy gibi daha rakımı düşük bölgelerde sıcaklığın daha çok hissedildiği bölgelerde başaklanma gerçekleşmesi sebebiyle burada pas ilaçlamalarına önermekteyiz. Sorgun'da da pas hastalıklarının ve septorya hastalığının yaygın olduğu duyumlarını, bilgiler gelmekte bize.

"PASA DAYANIKLI ÇEŞİTLERİ KULLANMAMIZ GEREKİYOR"

Her şeyden önce pasa dayanıklı çeşitleri kullanmamız gerekiyor. Tekirdağ ya da Akdeniz bölgesi gibi bölgelerde değil de bizim Ankara ya da Tokat ya da Eskişehir yani iç Anadolu bölgesinde ıslah edilmiş çeşitleri öncelik vermemiz gerekiyor. Daha sonra sık dikimden kaçınmamız gerekir çünkü sık dikim de hastalığa yönelik bulunma oranı hastalığa yakalanma oranı bitkilerde arttırır. Ekim nöbeti, en önemlisi bence gübreleme. Özellikle azot gübrelemesine çok dikkat etmemiz gerekir bugünlerde. Çünkü azot gübrelemesini fazla yaptıysanız bitkiler hastalığa daha çok meyilli olacaktır. Pas direk yeşil aksama yani direk yapraklardan giriş yapan bir etmen olması sebebiyle siz yeşil aksamı ne kadar çok arttırırsanız o kadar hastalığa yakalanma şansı bitkilerin artacaktır. Mücadeleden bunların yanı sıra ne olur? Eğer dediğim gibi hastalık alttan bitkinin üst kısmına doğru ilerlemeye devam ediyor, hava durumuna her çiftçimizin en azından on günlük hava durumunu takip etmesi gerekir, çünkü bu on günlük hava durumunda sıcaklığın ya da yağışların nasıl olduğunu belirleyip, ona göre bir mücadele, ilaç atılacak mı? atılmayacak mı? diye bir karara varıp, ona göre ilaçlamayı önerebiliyoruz. Verimi eğer hastalık açısından uygun koşullarda devam eder ilaçlama yapılmazsa veriminiz direkt başaklara gireceği için yüzde 70, yüzde 80 bazı durumlarda yüzde 100'e varan verim kayıplarına da neden olabilir.

"VERİM KAYBI SÖZ KONUSU OLABİLİR"

Havalar ısınacak, sonuçta Orta Anadolu bölgesindeyiz. Haziran ayına girmemize birkaç gün kaldı. Haziran'ın 10'undan sonra sıcaklıkların artmasıyla pas etkisini kaybedecek. Bundan dolayı genelde tek ilaçlamayla ne olabilir yüzde 30, yüzde 20'lere indirilebiliyor ama hiç ilaçlama yapmazsanız koşullar bu şekilde devam ederse en az yüzde 30, yüzde 40, yüzde 50'lere varan bir verim kaybı söz konusu olabilir ki; başak kısmını geçmemesi gerekir. Şu anda arpalarda da biz paslarla karşılaşıyoruz. Arpalarda da başaklanıyor tabii ki bunlar buğdaylara göre biraz daha erkence olmasından dolayı hastalığın arpalarda da ilaçlamaya gereksinim duyduğunu belirtmek de fayda var. Şu anda biz bir buğday tarlası içerisindeyiz ve buğday tarlasında herhangi bir şekilde ilaçlama yapılmamış, motor girmemiş. Nereden görüyoruz? Yabancı otlar, çavdarlar burada. Çavdar örneği var elimizde, pası görüyor musunuz? İşte bu hastalık buğdaylara geçecektir, arpaya geçecektir. Ekim yapıldığı zaman ara konukçuları yok etmek gerekir, paslar obligattır, konukçu, yani bitti olmasa yaşayamaz. Onun için ara konukçular sadefefoto olur veya horoz ibiği olur veya berberis türü bitkilerle mücadele ederek, uzaklaştırmamız gerekir. Buğday tarlası tamamen çavdarla dolu, bu da pas hastalığımızda ara konukçuluk yapması sebebiyle, siz ilaçlama yapsanız bile kaçsa bile bu hastalık tekrardan yenilenecektir. Bu dönemde pas ilaçlar var, bu ilaçlardan uygun şekilde ilaçlama yapılabilir. Teknoloji gelişiyor, şu anda dronlarla eğer çiftçi ürününe zarar gelecek korkusu varsa droneler uçurarak bu tarlaların ilaçlanmasını önerebiliriz.

"HAVALAR NEMLİ GİDİYOR, HASTALIK İÇİN UYGUN KOŞULLAR VAR"

"Bu yağışlarda nohutlarda özellikle yöresel ismiyle 'san' dediğimiz, aslında nohut antrokunuzu, diğer ismiyle ya da başka bir değişle ascochyta rabiei dediğimiz hastalığı teşvik edecektir ki; nohutların ekimi oldu ve tarlalarda şu anda nohutlar yaklaşık 10-15 santimetreye geldi, yani bir 40 günü tamamladı. Havalar bir şekilde nemli gitmesi durumunda nohutlara ilk ilaçlama önerilir, ben önermekteyim. Şu dönemde havalar nemli gidiyor, hastalık için uygun koşullar var. Bu hastalığımız hava kökenli, nohutlara gelebilir, bu şekilde bir ilaçlama önerebilirim.

"BİTKİLERE HASTALIK GELMEDEN KORUYUCU ÖNLEMLER ALMALIYIZ"

Bitkilere hastalık gelmeden koruyucu önlemlerin alınmasını isteyen Endes, "Bitkilerde tedavi edici yöntemler yoktur" dedi ve şöyle konuştu:

"Bitkiye hastalık gelmeden ya da bitkiye bir böcek musallat olmadan onu korumamız gerekir. Bitkilere hastalık gelmeden koruyucu önlemler almalıyız ki; ilaçlarımız da o şekildedir. Şu anda burada pas hastalığı varsa uygulanır, hastalık durdurulur ama 10-15 gün içerisinde ilaç etkisini kaybettiğinde patojen tekrardan bulaşır. Nohut, mercimek ne olursa olsun eğer bir hastalık varsa bu hastalık bahçeye girmeden önce mücadeleye başlamamız gerekir. Kültürel olabilir, biofiziksel olabilir, bioteknolojik olabilir, kimyasal olabilir ama bitkiye geldikten sonra maalesef ki yapacağımız mücadele yöntemlerinde kimyasal elimizde kalıyor, oda biraz hem masraflı. Kesin çözüm yaratabilir ama çok da sağlıklı olmadığı zaten herkes tarafından biliniyor. Bu yıl bu yıl fungal hastalıkların oldukça fazla görülmesinin en önemli nedenlerinden biri geçmiş yıllara göre bölgemiz yani şehrimizin oldukça fazla yağış almasıdır. 2022 yılında Nisan ayında yaklaşık 68 milimetrelik yağış düşüyor ama bu yıl 101, nereden baksan iki kat yağış düşmüş Nisan ayında. Mayıs ayına bakmayacağız, bu hastalıkların oluşmasında aslında altında yatan temel neden iki ay öncesidir. İki ay öncesinde bitkiler daha küçük daha zayıf hastalıklara daha fazla meyilli olması, iklimin yağışlı geçmesi hastalıkların şu anda görünür halini bize getiriyor.

"ŞU ANDA TAM MÜCADELE DÖNEMİDİR"

Şurada başaklanma dönemi geçmediği için bir sorun yok, şu anda başaklar yeni yeni geliyor, buğday başakları. Bu buğday başaklarında pasın ya da septoryanın gibi diğer fungal hastalıkların özellikle pas hastalıkların buna bulaşmaması gerekir. Buraya ulaştığı zaman siz ilaçla da atsanız herhangi bir şekilde kar da edemezsiniz zarar da edemezsiniz, boşuna mücadele etmiş olursunuz. Başağı geçmeden mücadelemiz yapmamız gerekiyor. Şu anda tam mücadele dönemidir. Eğer tarlalarda pas hastalığı görülüyorsa çiftçilerimize çok rahatlıkla mücadeleyi önerebiliriz. Çiftçilerimiz tarlalarında bulunacak 7/24 gelecek, tarlasına bakacak, ilacına bakacak, hastalığına bakacak ve eğer karşılaştığı, bilmediği bir şey varsa devletimizin ilgili kurumları öncelikle tarım ilçe müdürlükleri, tarım ilçe müdürlükleri zaten onlara gerekli kuruluşlara yönlendirecektir. Tarım il müdürlüğü ya da en önemlisi şehrimizde Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi bulunmakta buraya gelip, tüm hocalarımıza istedikleri gibi soruları sorup, istedikleri cevapları alabilirler."

Dr. Ali Endes; Mart, Mayıs, Nisan aylarında bölgenin ekim dikim zamanı bitkilerin görünür hale geldiği zaman hastalıklar açısından sürveyan çıkışlar gerçekleştirdiklerini vurguladı. Endes, "Bu sırada da uygulamalı eğitim olarak öğrencilerimizi de yanımızda bulundurmaktayız. Öğrencilerimiz birebir tatbik ederek, bizlerden hastalıkları, örnekleri görerek uygulamalarını pekiştiriyorlar. Gerek özellikle köy gibi yerlerde de muhtarlıklarda ya da kahvehanelerde küçük bir 10-15 dakikalık toplantı yaparak, nohut, mercimek, buğday, arpa, şekerpancarı, gerek çilek, gerek patates yani hangi ilçede hangi ürün yapılıyorsa ona göre ufak bir bilgilendirme de yapılmaktadır" dedi.