4. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı

Trakya Üniversitesi (TÜ) ve Türk Dil Kurumunun

(TDK) iş birliğiyle düzenlenen 4. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı başladı.

TÜ Balkan Kongre Merkezi'nde düzenlenen çalıştayda, TDK'nın internet sayfasında kullanıma sunulacak "Türkçede zıt anlamlı kelimeler sözlüğünün" sanal açılışı da yapıldı.

Çalıştay, saygı duruşunda bulunulması ve İstiklal Marşı'nın okunmasıyla başladı.

Edirne Valisi Gökhan Sözer, açılış konuşmasında, Türkçenin eski çağlardan beri geniş bir coğrafyada kullanılan bir dil olduğuna dikkati çekti.

Dilin soyut ve somut her şeyden etkilenerek gelişip değiştiğini ifade eden Vali Sözer, şunları kaydetti:

"Türkçe çok eski çağlarda geniş bir coğrafyada kullanılmış, tarihi süreçte daha geniş coğrafyalara yayılmıştır. Çeşitli lehçe, şive ve ağızlarla konuşulmuş ve anılmıştır. Bu, tarihten, sosyal çevreden, kültürden etkilenmenin en tabii sonucudur. Dil, soyut ve somut olan her şeyden doğrudan etkilenir. Geçmişte bu değişim ve gelişim daha yavaşken son yıllarda çağın ve sürecin hızlı gelişmesi erişimin, iletişimin, kültürel etkileşimin fazla gelişmesi nedeniyle bu değişim de hızlanmış, dile ait değer ve ilgi de ya değişmiş ya da kaybolmuştur. Çocukluğumuzda oynadığımız hiçbir oyun artık sokaklarda oynanmıyor, bizim dinlediğimiz masalları çocuklar dinlemiyor. Şayet saklanmışsa, hıfzedilmişse ulaşabiliyor. İşte dile ait her türlü değerin de zaman içerisinde değişeceğini veya kaybolabileceğini kabul ederek, dile yönelik araştırmaların önemini iyi bilmemiz gerekir."

Trakya Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Beyhan Karamanlıoğlu da dilin insanı insan yapan değerlerin en başında geldiğini belirtti.

Ankara'daki bir başka programı nedeniyle çalıştaya katılamayan TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın'ın yerine çalıştaya katılan TDK Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Ayşe Melek Özyetgin ise TDK'nın ağız araştırmalarına öncelik verdiğini belirtti.

Prof. Dr. Özyetgin, Türkiye Türkçesinin ağızlarıyla ilgili pek çok araştırma ve derleme yapılmasına rağmen bazı bölgeler hakkında hala bilinmeyen ağızların olduğunu ifade ederek, şunları söyledi:

"Yeni kitle iletişim ortamlarının yaygınlaşmasıyla sözlü kültür ürünlerimizin giderek unutulması bu kültür zenginliğimizin yok olması gibi bir tehlikeyi ortaya çıkarmaktadır. Bu açıdan Türk dilinin belleği olan ağızlarımızın derlenmesi, belgelenmesi büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla sözlü kültürün ve bölge ağızlarının karşı karşıya kaldığı tehlikeyi göz ardı etmememiz gerekiyor. Dilsel verilerin kaybıyla birlikte kaybolacak olan, yüzyıllar içinde birikmiş yerel kültür mirasımızı herhangi bir biçimde yerine koyma imkanımız yoktur. Dünya baş döndürücü bir hızla değişiyor. Yüzyıllar öncesinden gelenekte yaşayarak, yaşatılarak günümüze kadar gelen ve bugün kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olan yerel kültürümüzün gelecek nesillere aktarılması, bu ülkenin insanları olarak öncelikle bizim yükümlülüğümüzdür. Gelecek nesillere, geri döndürülemez biçimde kaybolmadan önce, Anadolu'da yaşayan sözlü edebiyatımızı, halk inançlarımızı, halk hekimliğimizi, çocuk oyunlarımızı, gelenek ve göreneklerimizi ve daha nice kültürel değerlerimizi anlatmamız gerekmektedir."

-TDK "fonetik laboratuvarı" açacak-

Prof. Dr. Özyetgin, TDK'nın bu tür araştırmalara desteklerini artırarak devam ettirdiğini ifade ederek, TDK'nın yeni projelerini anlattı.

Özellikle araştırmacıların ilgiyle kullandığı sanal sözlüklere bir yenisinin

ekleneceğini ifade eden Özyetgin, şöyle devam etti:

"TDK'nın 2008'de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından sanal ortamda kullanıma açılan 'Türkçede eş ve yakın anlamlı kelimeler sözlüğünü' hazırlayan grubun hazırladığı 'Türkçede zıt anlamlı kelimeler sözlüğü' hizmete sunulacaktır. Bir diğer önemli konu ise projelerle ilgili desteklerdir. Kurumumuz bu yıldan itibaren değişen proje mevzuatı çerçevesinde gerek kendi yürüteci proje çalışmalarıyla gerekse dışarıdan sunulacak Türk dilinin çeşitli alanlarındaki projelere vereceği destekle bilimsel hayatın içinde giderek artan bir ivmeyle yoluna devam edecektir. Gerçekleştirme aşamasında olduğumuz bir başka çalışma da kurum binamızda kurulacak fonetik laboratuvarıdır. Teknik şartnamesiyle birlikte tüm altyapı hazırlıklarını tamamladığımız, yakın zamanda bilim insanlarının hizmetine açılacak bu fonetik laboratuvarının ağız araştırmaları için de önemli katkı sağlayacağını ümit ediyoruz."

Trakya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahmet Günşen de Balkan coğrafyasının Türkoloji araştırmaları için en az Anadolu kadar, Türkistan kadar önemli bir coğrafya olduğunu bildirdi.

Konuşmaların ardından, TDK'nın internet sayfasında yer alacak "Türkçede zıt anlamlı kelimeler sözlüğü" Vali Sözer ve TDK Başkan Yardımcısı Özyetgin tarafından kelime aratılarak, sanal olarak kullanıma açılışı yapıldı.

Daha sonra TDK Başkan Yardımcısı Özyetgin "Türkçe'de zıt anlamlı kelimeler sözlüğünü" hazırlayan TDK Uzmanı Belgin Tezcan Aksu, Dokuz Eylül Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Doğal Dil İşleme Araştırma Grubu üyesi Prof. Dr. Yalçın Çebi, Dr. Özgün Koşaner ve Çağdaş Can Birant'a plaket verdi.

Türkiye'deki üniversiteler ile Norveç, Azerbaycan, Makedonya ve Kosova'daki üniversitelerden toplam 82 akademisyenin bildiri sunacağı çalıştay yarın sona erecek.

- EDİRNE