Libyalı siyasi taraflar yeni BM Özel Temsilcisi'ne karşı "ihtiyatlı" tutum sergiliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH), Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilciliği görevine Senegalli diplomat Abdoulaye Bathiliy'in atanmasına ilk başta karşı çıkmış olsa da daha sonra bu atamayı memnuniyetle karşıladığını açıkladı.

Eski BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams 15 Ağustos'ta, UBH'nin Bathiliy'in atanmasına karşı olduğunu ve ara buluculuk çalışmalarında başarılı olması için bu makama atanacak ismin, "kendileriyle istişare sonucu belirlenmesini istediğini" açıklamıştı.

Senegalli diplomat Bathiliy'e "karşıt tutum" sergileyen UBH Başbakanı Abdülhamid Dibeybe, Bathiliy'in atamasından sonra sosyal medya hesabından şu açıklamayı yaptı:

"Bathiliy'in BM Libya Özel Temsilcisi olarak atanmasından memnuniyet duyuyoruz. Bathiliy'in çalışmalarını yapması için bizden yana her türlü desteğin verileceğini teyit ediyoruz. Duruşumuz, kapsamlı siyasi çözümü sağlayacak adımlar doğrultusunda olacak."

Trablus hükümeti, BM Libya Özel Temsilciliği makamına Cezayir eski Dışişleri Bakanı Sabri Bukadum'un atanmasını istiyordu.

Cezayirli Bukadum, BMGK'nin geçici üyesi Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Libya Temsilciler Meclisi (TM) Başkanı Akile Salih'in karşı çıktığı bir isim olarak biliniyor.

Bathiliy ise Senegal'in liderliğindeki Afrika Birliğinin yanı sıra Fransa ve Libya'nın doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter tarafından destekleniyor.

Üçüncü bir hükümetin oluşmasına yol açmasından endişe ediliyor

Başbakan Dibeybe, Bathiliy'in Fransa'nın baskıları gölgesinde üçüncü bir hükümetin kurulmasına zemin hazırlamasından endişe ediyor.

Ülkenin doğusundaki Tobruk kentinde yer alan TM'nin sağlayacağı kolaylıklarla kurulabilecek yeni hükümetin, UBH'nin sonu olacağı öngörülüyor.

Ancak Başbakan Dibeybe'nin iki haftalık itirazların ardından Bathiliy'in BM Libya Özel Temsilcisi olarak atanmasından memnuniyet duyduğunu bildirmesi, kendisine güvence verildiği veya herhangi bir seçeneği kalmadığı iddialarını da beraberinde getirdi.

UBH'nin onayı, BMGK'nin ülkeye özel atayacağı temsilci konusunda bağlayıcı olmayabilir ancak atanacak BM Libya Özel Temsilcisi Bathiliy'in görevinde başarılı olması için bu durum büyük önem arz ediyor.

Bununla birlikte BMGK dönem başkanlığını devralan Fransa'nın BM Daimi Temsilcisi Nicolas de Riviere de ülkede birlik hükümeti muhalefetinin, Libya'daki siyasi krizi bitirmede Bathiliy için sorun oluşturmasını uzak bir ihtimal olarak değerlendiriyor.

Bathiliy, artık görevine resmen başladı bu nedenle Dibeybe ve Başkanlık Konseyi, Bathiliy'in görevlendirilmesinden memnuniyetlerini bildirdi. TM tarafından Başbakan olarak atanan Fethi Başağa da aynı şekilde hareket ederken, TM Başkanı Akile Salih, tutumunu ifade etmekte ağırdan aldı.

Yeni görevlendirmenin yankıları

Uluslararası güçlü bir destek ve çatışma taraflarından kabul görmedikçe Bathiliy'in rolünde başarılı olamayacağı düşünülüyor.

ABD, AB, Cezayir ve Katar gibi pek çok ülke ve kuruluş, Bathiliy'in kendisinden önceki 7 temsilcinin başarılı olamadığı bir göreve atanmasını memnuniyetle karşıladı.

Söz konusu atamanın ardından yapılan memnuniyet açıklamalarının ortak noktasını, "seçimlerin" oluşturması dikkati çekti. Bu kapsamda memnuniyetini bildiren tüm tarafların Bathiliy'in omuzlarına "seçim yükünü" yüklediği görüldü.

Dibeybe, seçimlerin yapılmasını, "üzerinde uzlaşıya varılmış anayasal bir kaide belirlenmesine" bağladı; böylece sorumluluğu, TM ve Danıştay'a devretmiş oldu.

Başağa ise UBH'nin seçilmiş bir hükümet dışında iktidarı teslim etmeyi reddetmesine atıfta bulunarak, seçimlerin yapılmasını, "barışçıl iktidar transferi ilkesinin pekiştirilmesi" gerekliliğine bağladı.

Öte yandan ABD'nin Libya büyükelçisi Richard Norland, Libyalı tarafların erken seçimler için net bir yol haritası geliştirmek için yeni BM Temsilcisi ile çalışmasının gerekliliğini vurguladı.

Afrikalı bir temsilci, ilginin azaldığının göstergesi mi?

Libyalı bazı taraflar, selefi Williams'ın muvaffak olamadığı görevde Senagalli Bathiliy'in başarı olasılığından şüphe ediyor. Öyle ki Afrikalı bir temsilcinin bu göreve atanmasının "BM ve uluslararası toplumun Libya krizinin çözümüne yönelik ilgisinin azaldığının bir göstergesi" olduğu görüşü ağır basıyor.

Libya'daki Birleşmiş Milletler Destek Misyonunun (UNSMIL) Zimbabveli Başkan Yardımcısı Raisedon Zenenga döneminde kayda değer bir başarı elde edilemedi.

Kongo Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Denis Sassou Nguesso'nun Afrika Birliği Libya Komitesi başkanlığı da protokol ve resmi çerçeve dışında Afrika'nın Libya krizine çözüm bulmasında etkin bir rol alamadı.

Libyalıların çoğu, sosyal medya üzerinden "7 temsilcinin ve bir BM danışmanının başarısız olduğu konuda yeni bir BM temsilcisinin neler başarabileceğine" ilişkin sorular yöneltiyor.

Danıştay üyesi Bulkasım Karız, yaptığı açıklamada, Bathiliy'in başarısının, uluslararası toplumdan alacağı desteğin yanı sıra engel teşkil edecek taraflar üzerinde yapılacak bölgesel ve uluslararası baskıyla ilgili olduğunu kaydetti.

Afrika kıtasından Libya'ya ilk BM temsilcisi

Kara kıtadan ilk kez bir ismin Libya'ya BM temsilcisi olarak atanması, Afrika Birliği için bir zaferi temsil ediyor.

Afrika Birliği ülkeleri, BM ve BMGK koridorlarında yıllarca bu pozisyon için Afrikalı bir ismin atanmasına ısrarla karşı çıkan ABD karşısında diplomatik bir savaş verdi.

Ancak önemli olan BM temsilciliği görevine Afrikalı birinin atanması olduğu kadar bu ismin elinde Libya'daki çatışma taraflarını müzakere masasına oturmaya ve gerçek bir çözüme ulaşmak için büyük tavizler vermeye ikna edebilecek kartlara sahip olması.

Yaklaşık 9 aydır boş kalan BM temsilciliği misyonunu devralan Bathiliy, bakanlık, milletvekilliği, başkan adaylığı ve BM temsilciliği olmak üzere 40 yıllık siyasi ve diplomatik deneyimiyle geldi.

Bathiliy'in Libya dosyasıyla ilişkisi ise BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in geçen yıl kendisini BM misyonunun performansını değerlendirmek üzere bir heyete başkanlık etmesi için göndermesine uzanıyor.

Libya Özel Temsilcisi Bathiliy o dönemde, bir temsilci ve bir koordinatör sisteminden vazgeçilmesi, bir temsilci ve iki yardımcıya dayanan eski sisteme dönülmesini tavsiye etmişti.

ABD ise Libya Özel Temsilciliğine Afrikalı bir ismin getirilmesini engellemek için BM Temsilciliğinin temsilci ve koordinatör arasında taksim edilmesinde ısrarcıydı.

Bathiliy'in göreve gelmesinin ardından koordinatör görevini feshedip iki yardımcı ataması uzak bir ihtimal olarak görünmüyor.

Bathiliy, diplomasideki kıdemiyle tanınıyor

Bathiliy, BM Temsilciliği görevine ilk kez gelmedi. Daha önce de eski BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun tarafından 2014'te Orta Afrika Temsilcisi olarak görevlendirildi.

Aynı zamanda BM Orta Afrika Cumhuriyeti Bölge Ofisi başkanlığına getirilen Bathiliy, 2015'te vatandaşlar arasında uzlaşı sağlamak için geçiş hükümeti tarafından düzenlenen Bangui Ulusal Forumu'na başkanlık etti.

Bathiliy, Fransız güçlerinin ülkenin kuzeyini kontrol altına alan silahlı grupları tahliyesinin ardından 2013'te kurulan Birleşmiş Milletler Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonuna (MINUSMA) Başkan Yardımcısı olarak atandı.

Fransa, Fransızcaya hakim olan ve Mali'de daha önce çalıştığı Bathiliy'i yakından tanıyor. Bu nedenle Fransa Bathiliy'in BM Libya Özel Temsilciliği görevine gelmesi konusunda en hevesli taraflardan biri.

Senegal'deki siyasi hayatı

Ülkesi Senegal'deki siyasi arenada ise iktidar ve muhalefet arasında gidip gelen Bathiliy, Abdou Diouf döneminde (1981-2000) Çevre Bakanı iken 1993'teki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Diouf'a karşı yarıştı ve kaybetti. Ancak aynı yıl ve daha sonra 1998'de parlamentoda bir sandalye kazandı.

2000'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise Bathiliy'in desteklediği muhalefet adayı Abdoulaye Wade kazandı. Wade, Bathiliy'i Enerji Bakanı olarak atadı. Bathiliy, 2007'deki cumhurbaşkanlığı yarışlarına da Wade'nin rakibi olarak girdi ve ikinci kez kaybetti.

Bathiliy, 2012 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise Wade'nin karşısında muhalefet adayı Macky Sall'i desteklemeyi tercih etti. Sall cumhurbaşkanı olarak seçildikten sonra Bathiliy'i Devlet Bakanı olarak görevlendirdi.

Bathiliy, BM'deki diplomasi yolunu seçtikten sonra öncekilerin aksine 2019'daki seçimlerde Sall'in karşısına rakip olarak çıkmadı.

70'lerinde olan Bathiliy, İngiltere'deki Birmingham Üniversitesinden doktora derecesine sahip, Cheikh Anta Diop Üniversitesinde 30 yıldan uzun süre tarih dersi verdi, tarih konusunda kitaplar yazdı.