İsrail'de Ultra Ortodoks Haredim Yahudileri Askere Gitmemekte Kararlı

-Midraş Eliyahu Okulu Başhahamı Bachter Moşe:

-"Tanrımız Yehova Sina'da Hazreti Musa'ya gökyüzünü açıp Tevrat'ı verdiğinde ne dediyse biz onu binlerce yıldır yapıyoruz ve yapmaya devam edeceğiz"

Haham Baruh Etinger: "Eğer hükümet bu kanunu çıkarırsa hepimiz hapse gideceğiz ama yine de askere gitmeyeceğiz"

Haredim Yahudisi Yeşiva (İlahiyat) öğrencilerini silah altına alacak yasa tasarısının meclise gelmesine sayılı günler kala, öğrenciler hapse girmeyi bile göze alarak askere gitmemekte kararlı olduklarını belirtiyor.

İki hafta önce Kudüs'te İsrail ordusunun askerlik şubesi önünde toplanan 15 bin Haredim Yahudisinin polisi taşlayarak hükümetin kendilerini askere alacak yasa tasarısını protesto etmeleriyle İsrail'de gözler bir anda Ultra Ortodokslara çevrildi.

Midraş Eliyahu Colel Okulu Başhahamı Bachter Moşe, konuya ilişkin tartışmayla ilgili olarak şunları söyledi:

"Tanrımız Yehova Sina'da Hazreti Musa'ya gökyüzünü açıp Tevrat'ı verdiğinde ne dediyse, binlerce yıldır onu yapıyoruz ve yapmaya devam edeceğiz"

Tel Aviv yakınlarındaki aynı zamanda bir Yahudi yerleşim yeri olan Eliat şehrinde hayatlarını süren ultra ortodokslar, kapılarını AA'ya açarak yeni çıkacak kanuna muhalefetlerinin nedenlerini ve yasaya olan eleştirilerini anlattı.

Okulda öğle duası "Minha" için bir araya gelen öğrencilere seslenen Yaşiva okulu Hahamı Baruch Etinger, "Askerlik konusundaki dayatmalara boyun eğmeyeceğiz, eğer hükümet kanunu çıkarırsa hepimiz hapse gideceğiz ama gene de askere gitmeyeceğiz. Bundan başka yapabileceğimiz bir şey yok. Asla ama asla askere gitmeyeceğiz. Bize Tevrat böyle bir şey söylemiyor" dedi.

Öğle yemeğinin ardından AA muhabirinin sorularını cevaplayan Yeşiva öğrencilerinin konuya yaklaşımları ise hahamlarından çok farklı değil. Yeşiva öğrencisi Yeruham Blidshtain, "Askerlik için hükümetin çıkarmaya çalıştığı yasaya karşı, hahamlarımız bize kararın Tevrat'a aykırı olduğunu söylüyorlar. Biz de hahamlarımızın dediğini yapacağız ve askere gitmeyeceğiz, bizi isterlerse hapse atabilirler, yasanın mantığı yok" diye konuştu.

Başka bir Yaşiva öğrencisi olan 20 yaşındaki Abraham Halevi ise "Biz bu ülkeye dünyanın dört bir yanından Tevrat bize bu toprakların bize vadedilmiş topraklar olduğunu söylediği için geldik. Askerlik vadiyle askerlik yapmak için gelmedik. Askere gitmeyeceğiz" görüşünü dile getirdi.

Diğer bir Yaşiva öğrencisi Yitzak Priss'in de düşünceleri diğerlerinden pek farklı değil, "Hahamlarımız ne derse onu yapacağız. Orduya katıl derlerse orduya, hapse gidin derlerse hapse gideceğiz, başka yapacak bir şey yok" ifadelerini kullandı.

Beş yıldır okulda bulunan bir başka öğrenci Mordehay Cohen'in ise soruya cevabı kısa ve net oldu: "Hepimiz hahamlarımızın dediğini yapacağız"

1977 yılından beri tüm hükümetlere kesintisiz giren Haredimler sadece son hükümette yer almadılar. Yasayı ertelemek isteyen Netanyahu'nun sancılı hükümet arayışları sonrasında ancak 42 günde kurabildiği 19. hükümetin dört koalisyon ortağının imza attığı koalisyon protokolü ise elini kolunu bağlıyor. Protokolün ilk şartına göre meclis tatile girmeden mutlak suretle Haredimleri silah altına alacak olan yasa mecliste kanunlaşacak.

Öte yandan İsrail genelinde ultra Ortodoksların sayısı 600 yüz bin ve nüfusa oranları % 10.

Mecliste toplam iki parti ile temsil edilen Haredimler, son seçimlerde Şas partisinden 11, Birleşik Tevrat Yahudiliği partisinden 7 milletvekilini meclise göndermeyi başardı. Ultra Ortodoks partiler 120 sandalyeli İsrail Meclisi Knesett'in 6'da birini ellerinde tutuyor.

-Ultra ortodoksları hükümetle karşı karşıya getiren Yeşiva eğitimi-

İbranice'de Yeşiva Hoca anlamına geliyor. Yeşiva yani ilahiyat öğrencisi olmanın ilk kuralı bekar olmak. Yaşiva öğrencileri evlendikleri gün Yaşive eğitimleri sona eriyor. Bu nedenle Haredimler 21 yaşına kadar Haredimler evlenmiyor. Yeşiva eğitimi lise eğitimi biter bitmez başlıyor. Okullarda kız ve erkek öğrenciler ayrı olarak eğitim görüyorlar.

-Yeşiva öğrencilerinin bir günü-

Okulda eğitim sabah saat 06.40'da öğrencilerin yataktan kalkıp baştan aşağıya siyah olan elbiselerini giyip, siyah fötrlerini takıp saat 07.00'de "Saharit" adı verilen sabah duası için sinagogları doldurmasıyla başlıyor.

Kesintisiz bir saat süren duada öğrenciler sallanarak büyük bir sessizlik içinde Tevrat okuyor.

Daha sonra saat 08.00 daki kahvaltının hemen ardından saat 09: 00'da ise ders başlıyor. Ders saat 12.40 sona eriyor. Ders bitimi ise yine Havralara koşan öğrenciler "Minha" adı verilen yirmi dakikalık ikinci duaya başlıyor. Duayı yöneten Haham, dua sırasında istemesi halinde duayı keserek öğrencilere hitaben konuşabiliyor.

Öğle yemeğinin ardından saat ikindi vakti 4.00'e kadar öğrenciler dinlenmeye geçiyor. Saat 4.00'te yeniden ders başlıyor ve akşam saat 19.00 kadar sürüyor. Ders sonunda yine toplu halde akşam yemeği yeniyor. Yemekten sonra saat 20.00 de sona günün "Aruit" adı verilen son duasına geçiliyor. Dua için herkes yine sinagogları dolduruyor.

Bu duada öğrenciler, tefekkür halinde nasıl daha iyi insan olunur sorusuna cevap arıyor.

Saat akşam 9.00 da yeniden gece dersleri başlıyor, saat gece 11.00'de ders sona eriyor. Okullarda televizyon bulunmuyor. Biten son dersin ardından öğrenciler toplu yurt sistemi şeklinde yaşanan 4 ve 6 kişilik odalarında uykuya geçiyor.

-Okulda ana ders Tevrat ve Talmud-

Büyük bir sessizlik ve ciddiyet içinde geçen derslerin tamamı tecrübeli ve çoğunluğu 50i yaş üstü hahamlar tarafından veriliyor. Derslerde Tevrat ve Talmut okutuluyor. Talmut, Yahudiliğin medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini anlatıyor. Mişna ve Gemara adı verilen iki bölümü ve iki çeşidi var. Biri Babil diğeri ise Kudüs Talmudu.

Okullarda tüm öğrencilerin takipçisi oldukları bir de baş hahamları bulunuyor. Hahamlarını seçmede özgür olan ğrenciler hahamlarının tavsiye ve önerilerine tartışmasız uyuyor. Yeşiva eğitimine evlenince son veren Ultra Ortodoks Yahudiler, evlilik sonrası kendilerini bir gün hahamlığa kadar götürecek olan Colel eğitimine başlıyor. Colel, Yahudiliğin bir nevi master ya da doktora eğitimi ve tamamen Tevrat'ın emir ve yasakları ile dini hukuk üzerine kurulu bir eğitim formatına sahip. Bu eğitim Ultra Ortodokslarda hayat boyu kesintisiz sürüyor. Colel eğitimi için dersler en fazla 20 kişiyle işleniyor.

-Okulların finansı-

Yeşiva okullarına giden tüm öğrencilere devlet tarafından okul yönetimine doğrudan her öğrenci için aylık 100 dolar devlet yardımı yapılıyor. Öğrencilerden eğitim için 100 ile 150 dolar arasında okula para veriyor. Parası olmayanlar vermek zorunda değil. Yeşiva eğitimi sonrası evlilikle başlayan Colel eğitimi için ise her öğrenci  kişi başı aylık bin dolar para veriyor. Parası olmayanlardan para alınmıyor. Bunun dışındaki okullar, tüm gelirlerini dünyanın dört bir yanından okullara para gönderen Yahudi işadamlarından gelen bağışlar yoluyla karşılıyor.

Sadece ultra ortodoksların yaşadığı ve dini eğitim verilen üç şehir bulunuyorb Toplam ülke genelinde ise Haredim okullarının sayısı 300. Bunlardan en büyüklerinden biri ise eski başbakan Ariel Şaron tarafından kurulan Elad şehri. Nüfusu 20 binden fazla olan Elad'da 7 bin aile yaşıyor.

Şehirde doğu Avrupa Aşkenazi Yahudileri ile Ortadoğu Yahudisi Sefaradlar bir arada yaşıyor ve bir arada eğitim görüyorlar. - Kudüs