Türkiye Uzay Ajansı Kuruluyor (3)

Türkiye'de, çeşitli kuruluşlarca yürütülen uzay ve havacılık faaliyetlerinin koordine edilmesi, bu faaliyetlere özel sektörün de katılımının sağlanması ve yerli, yabancı uzman personelin çalışması için hukuki altyapı oluşturulacak. Kurum, kuruluşlar, gerçek ve tüzel kişiler, uzay ve havacılık araçları ve sistemleri geliştirebilecek, kurabilecek, uzaya yönelik faaliyetlerde bulunabilecek.

TBMM Başkanlığına sunulan Türkiye Uzay Ajansı Kurulması ve Uzaya Yönelik Faaliyetlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı, uzay ve havacılık alanında etkin Ar-Ge ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinde bulunabilmesine, bu amaçla ihtiyaç duyulacak destek ve teşviklerin sağlanmasına imkan tanıyor.

Tasarıya göre, Türkiye Uzay Ajansı, görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyacağı her türlü ölçü aletleri, özel nitelikli giysi, araç, gereç, vasıta ve malzemenin yapılması, geliştirilmesi veya satın alınması, gerektiğinde kiralanması veya başka suretle temini konusunda yetkili olacak.

Ajans, kendisine verilen görevlerle ilgili yapacağı her türlü deney, test, imalat, araştırma ve inceleme faaliyetlerinde herhangi bir izne tabi tutulmayacak.

Ajans görev alanına giren konulardaki test ve deneyleri, gözetimi ve denetimi altında Türkiye'de veya bu amaçla yurt dışında kurulu tesis ve laboratuvarlarda yaptırabilecek.

Türkiye Uzay Ajansı, ülke içinde yapılan test ve deneylerin çevre ve insan sağlığına zarar vermemesi için her türlü önlemi alacak.

Ajans, görev alanına giren hususları, araştırma ve inceleme amaçlı olarak gerekli gördüğü bilgileri, mesleki ve ticari sırlara ilişkin mevzuat hükümleriyle uyumlu olarak tüm kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişilerden isteyecek. Bu şekilde sağlanan bilgilerden devlet sırrı niteliğindekilerin gizliliğine uyulacak.

Türkiye Uzay Ajansınca desteklenen projeler ile ajansın yürüttüğü dış destekli projeler için ön ödeme yapılabilecek.

Ajansın görevleriyle ilgili yaptığı faaliyetlerden elde ettiği gelirleri dolayısıyla kurumlar vergisi açısından iktisadi işletme oluşmuş sayılmayacak. Ajansa makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar, beyan edilen gelirden veya kurum kazancından indirilebilecek.

Türkiye Uzay Ajansı vergi, harç, katılma paylarından, damga, veraset, intikal ve emlak vergilerinden, her türlü dava ve icra işlemlerinde teminat yatırmadan muaf olacak. Ajansın alacakları, İcra ve İflas Kanunu'nun uygulanmasında imtiyazlı alacaklardan sayılacak.

Kurum tarafından binek araçları hariç ithal edilen veya bağış yoluyla yurt dışından edinilen her türlü araç, gereç, malzeme, makine, ürün ve bunların yedek parçalarının yurda girişi ve her türlü geçici depolama, antrepo ve ardiye ücretleri, KDV ve ÖTV hariç, gümrük vergisinden, damga vergisinden ve ücretten istisna olacak, bunlar için ithalat sınırlaması uygulanmayacak.

Ajans veya Ajansın şirketlerince yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile bilimsel ve teknolojik projelerin gerçekleştirilmesinde ortaya çıkan eser, buluş, tasarım, faydalı model ve entegre devre topoğrafyaları gibi sınai mülkiyete konu her türlü ürün üzerindeki fikri mülkiyet hakları, Ajansa ait olacak.

Türkiye Uzay Ajansı, bu haklarını bünyesinde oluşturduğu Buluşlar ve Patent Kurulunun önerisi üzerine, üniversiteler, diğer bilimsel araştırma kuruluşları, özel sektör kuruluşlarına devredebilecek, yararlanmalarına açabilecek.

Ajansın ve Ajans payının yüzde 50'nin üzerinde olması kaydıyla bağlı şirketlerinin mali açıdan denetimi, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların TBMM'ce Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde yapılacak.

Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişiminde özel sektör

Kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı olmamak kaydıyla, uzay ve havacılık araçları ve sistemleri geliştirebilecek, imal edebilecek, kurabilecek, kullanabilecek ve uzaya yönelik faaliyetlerde bulunabilecek.

Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişimi ve kullanımında özel sektörün önemi göz önünde bulundurulacak. Bakanlar Kurulu, uzay, havacılık sanayi ve ilgili sektörlerin uluslararası rekabet edebilirliğinin, teknik yeteneklerinin güçlendirilmesi amacıyla özel işletmecilerin kabiliyetleri kullanılarak ürün ve hizmetlerin sistematik bir şekilde sağlanması, uzay ve havacılık teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik araştırma ve geliştirme sonuçlarını özel sektöre transfer edebilecek, özel sektörce kullanılması ve sektöre özel girişimcilerce yapılan yatırımların kolaylaştırılması için finansal veya diğer önlemleri alacak.

Ajans, özel sektör tarafından bağımsız bir şekilde uydular geliştirmek, fırlatmak, işletmek ve benzeri kabiliyetlere sahip olmanın önemini dikkate alarak, gerekli ekipman ve teknolojiler konusunda araştırma ve geliştirme amacıyla tesisler ve yerleşkelerin kurulması, uzaya yönelik faaliyetlerin desteklenmesi, radyo frekanslarının tahsisinin sağlanması dahil olmak üzere uzayın kullanımının teşviki amacıyla gerekli her türlü önlemi alacak.

Uzay ve havacılık faaliyeti gösteren gerçek ve tüzel kişiler, faaliyetleri ve elde ettikleri yetenekleri, uzay ve havacılık politika ve stratejisinin geliştirilmesi çerçevesinde Ajansa bildirecek.

Uzaya yönelik faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, faaliyetlerinde kişi, toplum ve çevre sağlığı, güvenliğine yönelik önlem alacak.

Olağanüstü haller ile ülkenin güvenliğini ilgilendiren durumlarda, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş halinde tüm uzay sistemleri, ilgili mevzuatı çerçevesinde milli güvenlik ve milli savunma amaçları doğrultusunda kullanılacak.

TSK da uydu ve uzay çalışmaları yürütecek

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ihtiyaç duyduğu uydu ve uzay kabiliyetlerini kazanmaya yönelik olarak Ar-Ge, projelendirme, üretim, entegrasyon ve tedarik faaliyetlerini yürütebilecek, personel yetiştirebilecek, uzay sistemlerine sahip olabilecek.

Ajans, uzay ve havacılık temel politikası ve programının hazırlanmasında TSK'nın ihtiyaçlarını da dikkate alacak şekilde koordinasyonu sağlayacak.

Uzay ve havacılık teknolojileriyle ilgili kritik milli teknolojilerin yabancı bir kuruluş, firma ya da yabancı ortaklı bir firmayla paylaşılması, satılması ve devredilmesi konuları, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli belirlenecek.

Uzay çöpü riski

Ajans, bir uzay nesnesini fırlatma, komuta etme, fırlatılan uzay nesnesinin komutasını devralma veya bu nesnenin dünyaya geri dönüşünü gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerle ilgili başvuru sahibinin belirli bir zaman diliminde etik, finansal ve profesyonel garantileri sağladığını onaylayan, bildirilen sistem ve prosedürlerin ortaya konan teknik düzenlemelere uygunluğunu tasdikleyen lisanslar verebilecek. Ajans tarafından verilecek lisanslar belli operasyonlar için yetkilendirmelere eşdeğer olabilecek.

Türkiye Uzay Ajansı, yetkilendirmelerde kişi ve mülk güvenliği, çevrenin ve genel sağlığın korunması, uzay çöpü ile ilgili risklerin sınırlandırılması, milli güvenliğin korunması ve Türkiye'nin uluslararası taahhütlerine saygılı davranılmasını güvence altına almak amacıyla yükümlülük ve sınırlamalar getirebilecek.

Bir nesneyi, Türkiye'den veya Türk yargısına tabi tesisler ya da araçlardan uzaya fırlatmayı veya uzaydan geri döndürmeyi planlayan uyruğu ne olursa olsun tüm işletmeciler, uzaya fırlatma hizmetlerini sağlamayı ya da bir nesnenin uzayda seyrini komuta etmeyi planlayan Türkiye Cumhuriyeti tabiyetinde bulunan gerçek ya da merkezi Türkiye'de bulunan tüzel kişiler, ajansça verilen yetki belgesine sahip olmaksızın faaliyette bulunamayacaklar.

Milli güvenlik açısından tehlike doğurabilecek veya Türkiye'nin uluslararası taahhütlerine aykırı nitelikteki operasyonlara ve sistemlere izin verilmeyecek.

Birincil uzay tabanlı veri işletmecileri, faaliyetlerine başlamadan önce Ajansa bildirecek.

Ajans, yetkilendirmelere uyulup uyulmadığını ve yetki veya lisans sahibinin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini her zaman denetleyebilecek. Ajans, aykırılığı tespit ederse, bunun niteliğine göre idari yaptırım uygulayacak.

Yetkilendirmeler, yetki sahibinin yükümlülüklerini ihlal etmesi ya da yetkilendirmenin milli güvenliği veya Türkiye'nin uluslararası taahhütleri açısından saygınlığını tehlikeye atma riski oluşturması halinde Ajans tarafından askıya alınabilecek veya iptal edilebilecek.

(Sürecek)