Netflix, Aşırılığın Dijital platformu mu?

Akademisyenler, enteller, aydınlar ve üniversite öğrencileri televizyon hakkında pek konuşmazken Netflix hakkında konuşmaya can atıyorlar. İşin ilginç yanı Netflix popülaritesinin tartışmalı bir yönünün olması. Netflix milli ve manevi değerlerle dalga geçiyor diyenler de var, ona laf dokundurmayan da. Onu aileden uzak tutmak gerek diyen de var, bir kitap okur gibi izleyen de.

NETFLİX'İN BAŞARISINDA TELEVİZYONUN ÇÖKÜŞÜ ETKİLİ

Televizyon çöküşte. Kabul etmeliyiz ki televizyonda izlemeye değer bir içerik artık yok.İzleyicilerine saygı göstermeyen, onları meşgul etmeyen çalışan ve koyun gibi gördüğünü gizlenemeyen bir pervasızlık saçıyor. Politikacı ve üreticilerin elinde seyircisini manipüle eden bir araca dönüştü. Televizyon fazlaca kirlendi, yozlaştı. Dijital elitlerin televizyona kuşkuyla bakması bu yüzden. Netflix izleyicileri, televizyondaki sorunların hiçbirini yaşamıyor ama sağladığı her konfor var. Paradigma devrimi gibi düşünebiliriz.

NETFLİX İZLEMEK, BUSİNESS CLASS UÇMAK GİBİ SAF BİR EĞLENCE SUNUYOR

Ekranlardan Netflix izlemek, uçakta busines class uçmak gibi özel hissettiriyor. Gereksiz bir sürü ayrıntıya takılmadan saf, pürüzsüz, yalın bir keyif sunuluyor. Üstelik 10 dolardan ucuza. Netflix izleyicileri kendilerini çok özel hissediyor. Netflix hakkında konuşmak bir ayrıcalık, statü göstergesi. Sinema, Netflix kadar gündem olmuyor artık. Mac ya da IPhone kullanıcılarının hissettikleri türden bir elitizm duygusu yaşıdıklarından eminim.

NETFLİX KULLANICILARI TIKINIRCASINA İZLİYOR

Netflix'te ise spor yok, haber yok, yarışma yok, canlı yayın yok: İnsanlar dünyanın geri kalanının yaşadığı heyecan ya da sıkıntılarıyla işgal edilmiyor. İşleri yolunda giden insanların keyfi bozulmamalı. Netflix izleyicileri, filmleri tıkınırcasına ve art arda tüketiyorlar.

NETFLİX TELEVİZYON, İNTERNET, SİNEMA VE TİYATROYA MEYDAN OKUYOR

Onların seyircisini ayartıyor. Netflix, televizyondan farklı olarak bir sezonu tek seferde yayınlıyor. Sonraki bölümü izlemek için bir hafta beklemek zorunda kalmıyorsunuz. Yapımcı sizi germiyor. Gergin ve heyecanlı bekleyiş yerini, planlamayla gelen sakin ve dingin bir etkinliğe bırakıyor. Ne izlesem sorusu, seçeneklerin bolluğunda yok olup gidiyor. Televizyonun birkaç saatlik prime time'ını 24 saate çıkardı. Günün her saatinde, kullanıcıya en sevdiği filmi yüksek kalitede, kişisel izleme hızında izlettiriyor. Herkese özel davranıyor. Eğitimdeki modern ve post-modern paradigma ayrımı gibi. Televizyon ya da internetten film izleme dönemi, seçkin Netflixçilere göre çoktan demode oldu. İnternetten film izlemek de oldukça zahmetli; ayıklanması gereken çok ıvır zıvır var ve zaman alıcı. Üstelik kişisel verilerin güvenliği, virüs ve siber saldırı riski çok yüksek. Netflix, her gün bilgisayarınıza yenileri indirilen, sizin için çekmişler izlenimi verilen yüksek kalitede film arşivi sunuyor. Üstelik bilgisayardan daha işlevsel.

NETFLİX SİNEMA KEYFİNİ EVE GETİRİYOR

Üçüncü milenyumdayız ama insanlar salonda film izlemek için evlerinden çıkmak zorunda kalıyorlar. Halbuki sinema salonları evlere göre daha fazla riskli mekanlar. Deprem, salgın, yangın ve silahlı saldırılara açık. Toplumsal kriz anlarında sinema salonlarının nasıl da hemen boşaldığını görüyoruz. Netflix çözüm ve alternatif olarak kullanıcıların elinin altında.

NETFLİX ELİTİZMİ VE SIRADANLIKLA MÜCADELE

Kitap, sinema ve tiyatro sıradanlaştı, avamileşti; geçtiğimiz yüzyıla ait boş zaman etkinliklerine dönüşmek üzereler. Bir şeyi herkes yapmaya başladığında, o şey sıradanlaşır ve halk kültürünün bir parçası olur. Toplumun seçkinleri artık başka etkinlikler arayışına girer. Toplumun üst kesimi, engellenmek ve rıza dışı bir şeylere maruz kalmak istemeyen kesimdir. Televizyonda, sinema ve tiyatroda çok fazla denetim var. Yetişkin içeriklerden şiddet, argo ve yeni deneyimlere, milli ve manevi değerlerden büyüklere saygıya kadar çok uzun bir liste; sansüre, otosansüre ve eşik bekçisi editöryal müdahaleye maruz kalır. Tüm bu toplumsal gerekçeler, elit kozmopolit Netflixçilere anlamsız kısıtlamalar gibi geliyor.

NETFLİX, AŞIRILIĞIN DİJİTAL PEYGAMBERİ

Netflix moda gibi görünüyor fakat değil, daha çok trend. Gelip geçici popüler bir durum değil. Tam olarak 21. yüzyılın dijital kültürünün bir parçası. İnternetin vadettiği özgürlüğün fiili hale gelmesi. Çok sesliliğin, alternatif gerçekliğin, geleneğin yapısının sökülmesinin ve bunların yerine önerilen çoklu alternatiflerinin bir görünümü. Bu çok seslilik içinde geleneksel değerlere gerçekten yer yok. Netflix aşırılığın dijital peygamberi gibi davranıyor.

İLK ELEŞTİRİLER ÜNLÜ YÖNETMELERDEN

Oscar Academy ve Emmy ödüllerine Netflix orijinal içeriklerinin adaylığı konusunda 2018 yılında yaşanan tartışmalar, sinema ve dizi sektöründe yaşanan kavramsal dönüşümün açık kanıtı. Spilberg ve Nolan gibi meşhur yönetmeler, Netflix içeriklerinin adaylığını açıkça eleştirdiler. Bunlara göre Oscar'a aday olabilmesi için bir filmin sinema tarihinin bir parçası olması gerekiyordu fakat Netflix orijinallerin sinema geleneğine uymadığı çok açık. Ortada, Netflix'in gelenekten sapmasından ve sinemaya yön vermesinden duyulan bir rahatsızlık durumu var. Yönetmen Spilberg, yapılanın film değil, "şov" olduğundan neredeyse emin. Nolan da aynı tarafta; tuhaf hatta akılsızca diyor.

GELENEKSEL DEĞERLER NETFLİX'İN HEDEFİNDE

Netflix orijinallerde geleneğin esamesi okunmaz; modern ve geleneksel değerlerin hikayesi artık kabak tadı veriyor, modern bakış açısı ve modern yaşam tarzında anlatmaya değer hiçbir şey kalmadı, söyleminin altı dolduruluyor. Netflix tüm geleneksel kavram ve değerlerin köküne kibrit suyu dökmeye kararlı görünüyor.

YEREL KÜLTÜRLER İÇİN KESİN BİR TEHDİT

Amerikan meşeli Netflix 190 ülkeye yayıldı. Suriye, Kırgızistan ve Kuzey Kore hariç, 190 ülkede 160 milyondan fazla aboneye sahip.Türkiye'deki abone sayısı 1,5 milyondan fazla. Yerel dizileri satın alabiliyor, yerel diziler yaptırabiliyor. Bu, glokalizmden kesinlikle farklı; yerel değerlerin küresel pazarda yer bulmasına yardımcı olmak değil. Daha çok "Küresel düşün, yerel hareket!" diyen ulus ötesi küresel bir şirketin başarılı pazarlama öyküsü. Bununla birlikte Netflix'in anlattığı öykü, geleneksel muhafazakar değerler için aslında bir tehdit. Gösterime alınan yerel filmler ise kendi egemen kültürleriyle örtüşmeyen hatta çatışan içeriklere sahip. Atiye, Osmanlı'nın Doğuşu, Muhafız bunlara örnek.

ANLATILAN GEÇMİŞE KARŞI ŞÜPHE

Filmlerde geçmişin, hiç de anlatıldığı gibi olmadığı gösteriliyor. Gizli kalmış ve üstü örtülmüş geçmişi, Annales tarzı sosyal tarih okuma etkinliğiyle izleyiciye sunuyor. İmparatorlukların Doğuşu: Osmanlı'yı izleyin, görürsünüz. Wikingleri ve diğer tarihsel filmleri izlediğinizde size anlatılan resmi ve meşru tarihin yapısının nasıl lime lime edildiğine tanık olabilirsiniz. Boşluklar yaratıcı ve nihilist bir yaklaşımla senaristler tarafından dolduruluyor. Derrida'nın yapı-söküm tatbikatı gibi. Geçmişi politik olaylardan ibaret gören kronolojik zaman inancı, Netflix'te çok boyutlu toplum analizleri ve karakter ile anlatılıyor.

NETFLİX ÜTOPYASI: CİNSİYETTE DÖNÜŞÜM VE AİLENİN YAPIBOZUMU

Filmler, izleyiciyi mevcut-verili olan her şeye karşı sofistik bir şüphe takınmaya zorluyor.İzleyiciyi manipüle ettikten sonra, ona düşünülmez olanı öneriyor. Örneğin ebeveyn kavramı, anne-babayı ifade eder. Tek ebeveynli çocuklardan bahsedilmesi uzun zamandır normal. Fakat Netflix bir ütopya teklif ediyor ve diyor ki: Üç ebeveynli çocuklar neden olmasın! Hem de güzel olabilir. İşte size bir simülasyon olarak "You, Me, Her" filmi. Üstelik burada ebeveynlerin karşı cinsler olması da gerekmiyor. Melezlik, akışkan kimlikler ve kimliğin aşılması ya alt metin ya da ana kurgu olarak sunuluyor. Ebeveynsiz çocuklar fikrine alışmalıyız, diyor. Üç ebeveyn, dilde imkanı olmayan bir ifade. Ama uyarmalıyım: Geleneksel ve modern dilde olmaz. Çünkü ebeveyn, iki kişiyi ifade eder. Anne-baba ifadesi de öyle; çoğul kullanılmazlar. Binlerce yıldır böyle yerleşmiş ebeveyn ve anne-baba terimleri Netflix kültüründe geçerliliğini yitirir. Kültürün dönüşümünde bir sınır noktaya gelmiş olabiliriz, demeye getiriyor. Bu tek bir filmle sınırlı değil, Netflix'in genel karakteri böyle.

NETFLİX İDEOLOJİSİ: NİHİLİZM VE ALTERNATİF GERÇEKLİK

İdeolojilere karşı bir Netflix ideolojisi yaratılıyor. Var olan her şeyi bir kenara atsanız boşlukta mı kalırsınız? Hayır diyor Netflix. İşte alternatif yaşamlar, alternatif gerçekler, alternatif değerler. Üstelik bunlarda bakir, cazip ve orijinal. Üstelik bunlar mağdur, bastırılmış ve dışlanmış. Bu yüzden kirlenmemiş, bu yüzden onlara yaşam hakkı tanımalısın. Belki başka türlüsü mümkündür, diyor. Netflix, geleneksel değerlerin iki yüzlülüğünü iddia ederek nihilizmi takdim ediyor. Dini kavramlar, Antik Yunan mitolojisindeki gibi, cisimleştirilerek teatral bir gösteride tartışmaya açılıyor. Şeytan, tanrı ve meleklerin işleri Lucifer gibi filmlerde ters yüz edilerek yapı-söküm tatbikatına maruz bırakılıyor.

NETFLİX KULLANICI PROFİLİ

Kimler Netflix izliyor? Öncelikle bunlar artık izleyici değil, kullanıcı. Para verip hizmet satın alıyorlar: Telefon hattı, ev temizliği ve evde bakım hizmetleri gibi düşünün! İzleme, bunlar için sıklıkla bir kafa dinleme ve rahatlama etkinliği olmaktan çıkabiliyor; kitap okumak, bulmaca çözmek, müzeyi gezmek gibi bir yaşam deneyimine dönüşebiliyor. Yakın gelecekte CV'lerdeki hobiler kısmına Netflix yazılabilir; alınan eğitim ve kurslar kısmına Netflix'te izlenen diziler eklenirse şaşırmamak gerek. YouTube'dan eğitim videosu izlemekle Netflix'ten tematik bir diziyi bitirmek arasındaki fark gittikçe kapanıyor.

NETFLİX VİZYONUNU HERKES PAYLAŞMIYOR

Peki, neden herkes Netflix abonesi olmuyor bu kadar ucuz ise? Çeşitli sebepleri var: Netflix'in kışkırtıcı, nihilist, yaratıcı ve postmodernist vizyonunu herkes paylaşmıyor.