Bilim dünyasının göz bebeği Doğu Anadolu Gözlemevi "kara kış"ı bekliyor

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Atatürk Üniversitesinin desteğiyle Erzurum'da yapımı süren Doğu Anadolu Gözlemevi'nde (DAG) altyapı ve inşaat çalışmalarının yüzde 90'lık bölümü geride kaldı.

Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) bünyesinde, Erzurum'daki 3 bin 170 rakımlı Konaklı Karakaya Tepeleri'nde, 2012 yılında yapımına başlanan DAG'ın tamamlanmasına yönelik çalışmalar sürüyor.

Bilim dünyası açısından son derece önemli bir teknoloji yatırımı olarak değerlendirilen DAG'ın kubbesinin sabitlenme işleminin yanı sıra altyapı ve bina inşaatının büyük bölümü bitirildi.

Türkiye'nin 2023 vizyon projeleri arasında yer alan, en büyük çaplı ve ilk kırmızı ötesi teleskobuna sahip olacak gözlemevinin, gelecek birkaç ay içinde zorlu kış şartlarına dayanıklı olup olmadığı test edilecek.

Teleskop yerleştirilmeden önce kubbe ile diğer altyapıdaki eksiklikler, kış sürecinde uzmanlar ve mühendisler tarafından tespit edilerek gelecek yıl giderilecek.

İklim koşulları nedeniyle sadece 5 ay çalışma yapılabilen DAG'da, eksikliklerin tamamlanmasıyla "uzaydan gelecek ilk ışık" 2021'de gözlemlenebilecek.

"Binanın tamamına yakını bitti, ufak tefek tesisat işleri kaldı"

ATASAM Müdürü ve DAG Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, gözlemevine çıkan yollardaki çalışmaların önümüzdeki yıl yaz aylarında başlayacağını ifade ederek, şunları kaydetti:

"2021 yılı başında aynamız gelecek. Ayna geldiğinde taşınması çok zor ve hassas olduğu için yolun olabildiğince asfalt ve düzgün olması lazım. Binanın tamamına yakını bitti, ufak tefek tesisat işleri kaldı. Onu da önümüzdeki yıl ilkbahar aylarında bitireceğiz. Kubbeyi dışarıdan tamamen kapattık. Eksiği veya sızıntısı olup olmadığını görmek için bu yıl kışı geçirmesini istiyoruz. Dolayısıyla bu yazı altyapı ve bina olarak planladığımız gibi bitirdik."

"2021'in sonuna doğru ilk ışığı almayı umut ediyoruz"

Teleskobun kurulmasından önce fabrika testi istediklerini ve teleskobu İtalya'da beton havuzu içine kurdurduklarını bildiren Yeşilyaprak, şöyle devam etti:

"Bundan birkaç hafta önce ekip olarak oraya gittik ve teleskobu testlere tabi tuttuk. O testlerden de başarıyla geçti. Yapılacak son test sonrası, teleskobu Türkiye'ye getireceğiz. Önümüzdeki yıl bina ve kubbenin eksik kısmı tamamlanacak. Ardından teleskobun parçaları buraya gelecek, onları yukarı çıkaracağız. Dolayısıyla teleskobun kurulumu başlayacak. Ardından mekanik, yazılım, elektronik ve hem de optik testlere başlayacağız. 2021 yılı içinde de aynamız kaplanmış vaziyette gelecek. Optik testlerle 2021'in sonuna doğru ilk ışığı almayı umut ediyoruz."

"DAG, bilim dünyası için önem arz ediyor"

DAG'ın bilim dünyası açısından son derece önemli bir proje olduğuna işaret eden Yeşilyaprak, sözlerini şöyle tamamladı:

"DAG'ın teleskobu Avrupa'da konuşlanmış en büyük teleskoplardan biri olacak. Çap olarak düşünülürse ilk 10-15 teleskobun arasına girmiş oluyor. Bu çapta dünyanın farklı yerlerinde birçok teleskop var. Buranın özelliği, 3 bin 170 metrede ulaşımı en kolay gözlemevlerinden biri olmasıdır. Kendi sınıfındaki en teknolojik teleskoplardan biri. Bunu biz yaptığımız veya kurduğumuz için iddia etmiyoruz, katıldığımız uluslararası toplantılarda da kabul edilmiş bir şey. İkincisi ise şu an bu enlem boylamda, bu çapta başka teleskop yok. Dolayısıyla büyük bir gözlemsel boşluğu dolduruyor. Diğer büyük teleskopların tamamı 8 ila 12 saat daha uzaktalar. O yüzden kırmızı ötesinde Türkiye için yeni bir alan açmış oluyoruz."

Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ömer Çomaklı da üniversitenin "Yeni Nesil Dönüşüm ve Tasarım Projesi" çerçevesinde yapılan DAG'daki teknolojik ekipmanların, daha büyük çaplardaki gözlemevlerinin verdiği görüntüleri de verebileceğini söyledi.

Projenin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın desteğiyle yürütüldüğünü anlatan Çomaklı, "Erzurum'da böyle bir projenin yapılmasını sağlayan Cumhurbaşkanımız başta olmak üzere tüm ilgililere teşekkür ediyorum. Hem turizme hem ekonomiye, aynı zamanda da teknolojik araştırma ve geliştirmelere katkı verecek böyle büyük bir merkezin üniversitemiz bünyesinde kurulması çok önemli." diye konuştu.