Tarihi Kilisenin Restorasyonuna Gürcistan'dan "Diplomatik Engel"

FAHRETTİN GÖK - Erzurum'da, yaklaşık bin yıl önce yapılan Öşvank Kilisesi, restorasyonu için proje hazırlanmasına, Gürcistan makamlarının, daha önce Türkiye ile imzaladıkları protokol ve karşılıklılık esasına dayalı sözlü mutabakata rağmen adım atmaması nedeniyle kaderine terk edilmiş halde bekliyor.

Gürcü kralının oğulları Bagrat ve Davit tarafından 10. yüzyılın ikinci yarısında ve bölgedeki "haç planına" göre yapılmış en büyük kilise özelliği taşıyan Öşvank Kilisesi, her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret ediliyor.

Acil şekilde yapısal güçlendirmeyi de içeren restorasyona ihtiyaç duyan tarihi kilisenin onarımına yönelik, Gürcistan ile Türkiye arasında protokol imzalandı ve sözlü mutabakata varıldı. Restorasyonun başlaması için Gürcü tarafının mütekabiliyet (karşılıklılık) esasıyla ülkedeki bir caminin restore edilmesi ve din görevlisi atanması konusunda girişimde bulunması bekleniyor.

"Biz de orada bir mabedimizin onarılmasını isteriz"

Kültür ve Turizm İl Müdür Vekili Hasan Mazlumoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, restorasyon konusunda Bakanlıkları açısından her şeyin hazır olduğunu, sadece Gürcü tarafından gelecek "Biz de hazırız" cevabını beklediklerini söyledi.

Böylesi uluslararası durumlarda mütekabiliyetin esas alındığını ancak Gürcistan makamlarınca henüz herhangi bir girişimin söz konusu olmadığına dikkati çeken Mazlumoğlu, şunları kaydetti:

"Bunun sadece Bakanlığımız boyutu yok, Dışişleri Bakanlığı ile ilgili boyutu da var. Karşı tarafın mütekabiliyet esasına göre aynı büyüklük, denklik ve önem bakımından bizim bir tarihi yapımızı onarması kaydıyla biz de bu kiliseyi onaracaktık. Gürcistan'da henüz böyle bir şeye teşebbüs edilmediği ve proje geliştirilmediği için buradaki onarım duruyor. Burası kilise olarak, asli yapısına uygun şekilde onarılacak. Ondan sonra ne fonksiyon verilir, bilemeyiz.

Buranın onarımı orijinaline göre yapılacak, yapının aslı değişmeyecek. Figürleri, mimari ve statik yapısı aynı olacak. Burada onarılmak istenen ne? Bir kilise. Biz de orada bir mabedimizin onarılmasını isteriz. Burası onlar için bir mabet olduğuna göre, biz de Gürcistan'da bir mabedimizin onarılmasını bekleriz."

Yerel yöneticiler endişeli

Gürcistan Cumhurbaşkanı Giorgi Margvelashvili'nin geçen yıl 21 Ocak'ta ziyaret ettiği, Ortodoks Kilisesi Patriği 2. Ilia'nın ise aynı yıl 3 Mayıs'ta mum yakarak dua ettiği kilisenin durumu, Erzurum'da önemli bir turizm potansiyeline sahip Uzundere ilçesinin yöneticilerini endişelendiriyor.

Uzundere Belediye Başkanı Halis Özsoy, kilisenin restorasyonu için Kültür ve Turizm Bakanlığının yapısal güçlendirme, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlattığını, hatta hazırlıklar kapsamında orijinaline uygun yapı malzemelerinin araştırıldığını ve yaklaşık 3 kilometre mesafede bulunan taş yatağından alınan numunelerde birebir uyum yakalandığını söyledi.

Buna rağmen Gürcistan tarafının karşılıklılık ilkesine uymaması nedeniyle acil şekilde onarımdan ve restorasyondan geçirilmesi gereken kilisenin büyük risk altında beklediğini ifade eden Özsoy, Türkiye Cumhuriyeti'nin taleplerinin Gürcistan nezdinde henüz netliğe kavuşmaması nedeniyle restorasyonun başlamadığını anlattı.

Özsoy, şunları dile getirdi:

"Uluslararası ilişkilerde mütekabiliyet yani karşılıklılık esası vardır. O bağlamda biz de bekliyoruz. Ankara'da Dışişleri Bakanlığımızda bu sorunun çözümlenmesi için gerekli girişimlerimiz olacak. Sorunlar var ama tarihe tanıklık etmiş bu yapı artık kendini taşıyamıyor ve içinde belli bölümlerde ciddi yıkılmalar, belli ayrılmalar var. Küçücük bir depremde veya yağmur, yağış, rüzgar gibi bir afette binanın tamamen uçması söz konusu. Böyle bir risk var."

Tarihi yapının acil restorasyona ihtiyaç duyduğunu ve sorunun çözümü için girişimlerde bulunacaklarını vurgulayan Özsoy, "Biz Uzundereliler olarak buranın bir an önce onarılması için çalışmamıza başlayacağız" dedi.