Brexit Müzakereleri: AB Liderler Zirvesi 25 Kasım'da Olağanüstü Gündemle Toplanıyor

İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılma sürecinde Brüksel ve Londra'nın üzerinde anlaştığı metnini İngiltere Başbakanı Theresa May'in kabinesinin de onaylamasının ardından AB liderler zirvesinin 25 Kasım Pazar günü acil bir toplantı düzenleyeceği açıklandı.

Kısaca 'Brexit' olarak adlandırılan İngiltere'nin AB'den çıkış sürecinin ana gündem maddesi olacağını söyleyen Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk, Theresa May'in zirvede gçrüşülecek olan metni imzalamasını beklediklerini ifade etti.

AB'nin Brexit Başmüzakerecisi Michel Barnier ile birlikte Brüksel'de bir basın toplantısı düzenleyen Tusk, Brexit'in özünde bir 'kaybet - kaybet' senaryosu olduğunu yineledi ve müzakerelerin aslında bir 'hasarı asgari düzeye indirme çabası' olduğunu ifade etti.

25 Kasım'daki zirveye kadar Avrupa Komisyonu'nun çalışmalarına devam edeceğini ve İngiltere - AB arasındaki Brexit sonrası diyaloğun nasıl işleyeceğinin çerçevesini oluşturacağını belirten Tusk, zirvede ise 27 AB üyesi ülkenin liderinin oluşturulan mutabakatın altına imzalarını atmalarını beklediğini söyledi.

AB'nin Başmüzakerecisi Barnier ise üzerinde uzlaşılan 500 sayfalık metni 'adil ve dengeli' olarak niteledi.

Barnier, Brexit mutabakatı ile hem İngiltere'nin AB'den kademeli ve düzenli bir biçimde ayrılacağını hem de ayrılık sonrasında AB ile İngiltere'nin 'güçlü bir ortaklık' zemini yakalayacağını vurguladı. Bundan sonra ne olacak?

25 Kasım'daki AB liderler zirvesinde tarafların bir mutabakata varması ve Brexit anlaşmasını imzalaması halinde İngiltere hükümeti, anlaşmayı parlamentoya sunacak.

İmzalanan anlaşmanın yürürlüğe konabilmesi için İngiltere parlamentosunun da onayı gerekiyor.

Ancak hem hükümetin AB'ye çok fazla taviz verdiğini düşünen Brexit yanlısı muhafazakarların, hem de Brexit'in yeniden referanduma götürülmesini savunan milletvekillerinin süreci parlamentoda bloke etme riski olduğu ifade ediliyor. Anlaşmada neler var?

İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden çıkış tarihi olarak belirlenen 29 Mart 2019 tarihinin ardından nasıl bir geçiş döneminin olacağı ve geçiş döneminin ne kadar süreceği, bunun ardından İngiltere ve AB arasındaki ilişkilerin nasıl şekilleneceği bu anlaşma sayesinde belirlenecek.

Henüz May ve AB arasında mutabakata varılan anlaşmanın detayları belli değil.

Ancak Brüksel'e dayandırılan ve basına sızdırılan bir takım bilgiler var.

Şimdiye kadar May'in üzerinde çalıştığı taslağa en büyük tepki, Brexit yanlısı isimlerden geliyordu.

May'in Avrupa Birliği ile serbest ticaret koşullarını sürdürme arzusu en çok eleştirilen noktaydı.

Sürdürülen müzakerelerde bir diğer anlaşmazlık noktası ise İrlanda ve Kuzey İrlanda sınırına fiziksel sınır kontrolleri getirilmeden ilişkilerin nasıl sürdürüleceğine dairdi.

İrlanda sınırı neden sorun oluşturuyor?

Bir ada ülkesi olan Birleşik Krallık'ın Brexit sonrasında Avrupa Birliği ile tek sınırı, Birleşik Krallık içinde yer alan Kuzey İrlanda ile Avrupa Birliği içinde yer alan İrlanda Cumhuriyeti arasındaki kara sınırı olacak.

Bu sınır, Kuzey İrlanda'nın İrlanda ile birleşmesini savunan Cumhuriyetçiler ile İngiliz hükümeti ve destekçileri arasında on yıllar süren çatışmalara tanıklık ettiği için Brexit'in en önemli konularından biri olarak görülüyor.

1998'de Birleşik Krallık, İrlanda ve Kuzey İrlanda'daki siyasi partiler arasında imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması, adadaki çatışmalara son vermişti.

Birleşik Krallık ve İrlanda'nın Avrupa Birliği içinde yer alması, İrlanda ve Kuzey İrlanda'nın ortak bir ekonomik pazarda yer almasını, sınırın iki tarafındaki insanların da diğer tarafta serbestçe yaşaması, dolaşması ve çalışmasını sağlamıştı.

Brexit'le birlikte Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılması, son yıllarda varlığı hissedilmeyen bu sınırı daha belirgin hale getirecek. Sorun, bu sınırın nasıl işlemesi gerektiği konusunda tüm tarafların uzlaşabildiği bir çözümün bulunamamış olması.

Sert Brexit yanlıları Birleşik Krallık'ın sadece AB'den değil, aynı zamanda Avrupa ortak pazarı ve gümrük birliğinden de çıkmasını savunuyor. Fakat bu senaryoda İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki ticaretin gümrük vergisine tabi olması, sınır geçişlerinin kontrol edilmesi ve adanın iki tarafındaki halkın diğer tarafta yaşama ve çalışma hakkının kısıtlanması gündeme geliyor.

Yumuşak Brexit yanlıları ise Birleşik Krallık'ın AB'den ayrılıp Avrupa ortak pazarı ve gümrük birliğinde kalmasını savunuyor. Bu senaryoda adanın iki tarafındaki halkın iki tarafta da çalışması ve serbestçe ticaret yapması mümkün. Fakat bu senaryo Birleşik Krallık'ın hem AB'den ayrılıp hem de gümrük birliği ve ortak pazar nedeniyle AB'nin kurallarına tabi olmasını ve üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşması imzalayamamasını gündeme getiriyor. Bu da Birleşik Krallık'ın AB yönetimindeki söz hakkını bırakıp kurallarına tabi olmaya devam ettirmesi nedeniyle sert Brexit yanlıları tarafından eleştiriliyor.

Birleşik Krallık'ı gümrük birliği ve ortak pazardan ayırıp Kuzey İrlanda'ya gümrük birliği veya ortak pazar içinde özel bir statü verecek bir anlaşma senaryosu ise Kuzey İrlanda'daki Birleşik Krallık yanlısı DUP tarafından kabul görmüyor. DUP, Kuzey İrlanda ile Birleşik Krallık arasındaki bağı zayıflatacak, daha fazla özerklik getirecek herhangi bir anlaşmaya karşı çıkıyor.

Birleşik Krallık'ta Başbakan Theresa May'in partisi Muhafazakar Parti parlamentoda azınlıkta olduğu için DUP'nin desteğine muhtaç.

Hem Avrupa Birliği hem Birleşik Krallık adada "fiziki bir sınır" istemediklerini söylüyor.

Tüm tarafları memnun eden bir anlaşmaya varılamaması durumunda Kuzey İrlanda'daki İrlanda ile birlik yanlıları ile Birleşik Krallık ile birlik yanlılarının arasındaki gerilimin artmasından endişe ediliyor.

Taslakta İrlanda için nasıl bir anlaşma var?

Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği arasında varılan taslak anlaşmanın metni henüz kamuoyuyla paylaşılmadı.

Fakat sızdırılan bilgilere göre iki taraf da kendi pozisyonlarından geri adım atmış durumda.

Taslak metin hazırlanmadan önce taraflar Kuzey İrlanda'da fiziki bir sınır olmaması konusunda uzlaşmış fakat bunun nasıl sağlanacağı konusunda uzlamamamıştı.

AB, bunun için Brexit sonrasında kapsamlı bir serbest ticaret anlaşması imzalanana kadar 'backstop' denen ve İrlanda adasında mevcut durumu koruyan bir önlem istiyordu.

Birleşik Krallık ise buna Kuzey İrlanda'ya ülkenin geri kalanından özel bir statü vereceği için karşı çıkıyordu.

Theresa May'in "Tüm Birleşik Krallık bir süre daha gümrük birliği içinde kalsın, bunu istediğimiz zaman sonlandıralım" önerisi ise AB tarafından Birleşik Krallık'ın gümrük birliğini istediği zaman sonlandırma hakkı olacağı için kabul görmüyordu.

İki tarafın da birer adım atmasıyla AB Birleşik Krallık'ın bir bütün olarak gümrük birliğinde kalma talebini kabul etti.

Karşılığında ise AB'ye "İrlanda konusunda fiziki sınıra yol açmayan kalıcı bir çözüm" üretilene kadar Birleşik Krallık'ın gümrük birliğinden çıkmasına izin vermeme hakkı tanıyor.

Guardian gazetesine göre Birleşik Krallık'ın Kuzey İrlanda ile "daha derin" özel bir gümrük düzenlemesini de kabul etmesi gerekecek.

İngiltere ve AB'den eşit sayıda üyelerin olacağı bir kurul, 'backstop' denen sürecin ne zaman sona ereceğine karar verecek.

Yine Guardian'a göre Temmuz 2019'da İngiltere'nin ticari olarak geçiş sürecinde mi kalması gerektiği yoksa serbest ticaret koşullarına tamamen geçmeye hazır mı olduğu gözden geçirilecek.

Gazeteye göre, backstop sürecinin işlemesi takdirinde kabine kaynakları Kuzey İrlanda'ya özel bir statü verilmeyeceğini öne sürüyor; ancak Brüksel'deki kaynaklar ise gümrük birliği ve tek pazar cephesinde bölgenin özel bir statüsü olacağını belirtiyor.

Anlaşmaya da en çok bu açıdan karşı çıkılıyor. Brexit yanlısı isimler, Kuzey İrlanda'yı AB'ye daha çok yakınlaştıracak bir anlaşmaya karşı.

Anlaşmada ticaret ve Kuzey İrlanda dışında da başlıklar yer alıyor.

29 Mart 2019'dan sonra AB ve İngiltere vatandaşları için hakların nasıl düzenleneceği ve İngiltere'nin AB'den 'boşanmak' için ödemesi planlanan 39 milyar sterlinlik bütçenin de detayları belli olacak.