Türk Dünyası Hocasını Yalova’da Anacak

Türk Tarihi'nin büyük hocası, 20. Asrın en tanınmış tarihçilerinden Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan, doğum günü olan 10 Aralık 2010 Cuma Günü saat 20:00'da Yalova Halk Eğitim Merkezi Salonu'nda anılacak. Ünlü tarihçinin 120. doğum yıldönümü anma etkinliğini Yalova Belediyesi sahiplendi ve bu konuda anma programı düzenlendi. Türk kültürü ve tarihine büyük katkılarından dolayı Prof. Dr. Zeki Velidi Togan'ın doğumunun 120. yıldönümü nedeniyle Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY'a üye ülkeler 2010 yılını 'Ahmet Zeki Velidi Togan Yılı' olarak ilan ettiler.

Yalova Belediyesi, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı ve Halil İnalcık Osmanlı Tarihi Araştırmaları Enstitüsü'nün ortak girişimiyle, Türk tarihçiliğinin büyük ismi Prof. Dr. Zeki Velidi Togan'ın doğumunun 120. Yıldönümü münasebetiyle doğum günü olan 10 Aralık 2010 tarihinde Yalova'da bir anma paneli gerçekleştirilecek.

Panele; başta Zeki Velidi Togan'ın çocukları, Prof. Dr. İsenbike Togan ve Prof. Dr. Sübidey Togan ile talebeleri ve Türk Dünyası'nın UNICEF'i olarak anılan Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY'un en üst düzey temsilcileri katılacaklar.

Konuyla ilgili olarak bir açıklama yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, 'Başkurdistan Cumhuriyeti'nin kurucularından 20. asrın en tanınmış tarihçilerinden Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan adına gerçekleştirilen bu panelden büyük memnuniyet duyduğunu' ifade etti. TÜRKSOY birliğinin özelliklerine de değinen Kaseinov; "TÜRKSOY, Avrasya'nın Türk dili konuşan bölgesinde çağdaş sanat ve kültür, manevi miras, milli tarih ve dil birliği temelinde birleşen halklar ve ülkelerin kültürel işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş uluslararası bir teşkilattır. Bugün TÜRKSOY çatısı altında 14 ülke bayrağı dalgalanmaktadır" dedi.

Türk Tarihçiliği'nin Altın Adamı Zeki Velidi Togan" adlı panelle ilgili olarak bir açıklama yapan Yalova Belediye Başkanı Yakup Bilgin Koçal ise; "27 Temmuz 2010 tarihinde gerçekleştirilen Osmanlı Tarihi Sempozyumu'nda, Türk Tarihçiliği'nin büyük hocası Zeki Velidi Togan ile ilgili olarak bir etkinlik tertip edeceğimizi söylemiştik. Başta Prof. Dr. Halil İnalcık Hocamız olmak üzere sempozyuma katılan önemli tarihçiler takdirlerini ilettiler. TÜRKSOY Genel Sekreteri ve Kazakistan Cumhuriyeti Kültür Eski Bakanı Sayın Düsen Kaseınov ile yaptığımız görüşme sonucu böylesine anlamlı bir etkinliği birlikte yapmaktan memnuniyet duyacaklarını ifade ettiler" diye konuştu. Başkan Koçal, Togan'ın sadece büyük bir tarihçi olmadığına değinerek açıklamasını şöyle sürdürdü; "Zeki Velidi Togan sadece büyük bir tarihçi değildir. Aynı zamanda Türklük şuurunun yılmaz bir savunucusu olarak değerli ve öncü bir fikir ve eylem adamıdır. Türklük düşüncesini her zamanda ve zeminde savunan Togan'ın yaşamı aynı zamanda bir mücadele tarihidir. Bu nedenle böylesine anlamlı bir etkinliğe ev sahipliği yapmak bizim için büyük bir onur ve anlamlı bir görev. " dedi. Yakup Koçal, "Bütün Yalova'lıları ve özellikle Zeki Velidi Togan'ın ilmi ve fikri mirasının takipçilerini bu büyük adamla tanışmaya davet ediyorum."

ORD. PROF. ZEKİ VELİDİ TOGAN KİMDİR?

Zeki Velidi Togan, 10 Aralık 1890 tarihinde Başkurt ilinde İsterlitamak'a bağlı Küzen köyünde doğdu. 1908'de köyünden kaçarak Kazan'a gelip burada özel dersler aldı. Bu arada Katanov ve Aşmarin gibi bilginlerle tanıştı. 1909 yılında mezun olduğu Kasımiye medresesine "Türk Tarihi ve Arap Edebiyatı Tarihi Muallimi" oldu. 4 yıl süren bu öğretmenliği sırasında 1911 sonlarında yayınladığı "Türk ve Tatar Tarihi" adlı kitabı sayesinde tanınmaya başladı. Bu eserin iyi yankıları sayesinde Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti'ne Üye seçildi.

1913'te Fergane'ye, 1914'te Buhara'ya araştırmalar yapmak için gönderildi. Bu seyahat neticelerine ait hazırlamış olduğu raporlar başta Petersburg Arkeoloji Cemiyeti olmak üzere Kazan ve Taşkent Arkeoloji cemiyetleri mecmualarında yayınlandı. Bu arada Prof. Katanov'un şimdi İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü'nün esas nüvesini teşkil edecek olan kitaplarının Türkiye'ye gönderilmesine vesile oldu. Daha sonra Rus Millet Meclisi Duma'da Ufa Müslümanlarının temsilcisi olarak bulunmak üzere Petersburg'a gitti.

Bu sırada Bolşevik ihtilâli patlak verince, Togan da Türklerin durumunun düzelmesi için mücadeleye girişti. Bolşevik İhtilâli'nden 22 gün sonra 29 Kasım 1917'de Başkurt ilinin muhtariyeti ilan edildi. Örenburg'u 18 Şubat 1918'de işgal eden Sovyetler Togan'ı tutukladılarsa da 7 Haziran'da hapisten kaçtı. Başkurt hükümeti kurulduğunda Togan, Harbiye Nazırı oldu. Bundan sonra Lenin, Stalin ve Troçki ile defalarca görüştü fakat olumlu sonuç alamayınca Türkistan'a çekilip orada mücadeleye karar verdi.

Paris, Londra ve Berlin'deki bir çok Orta-Asya tarihçisi onunla çalışmak istemesine rağmen, devrin Türkiye Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi, Fuat Köprülü, Rıza Nur, Yusuf Akçura'nın istekleri sayesinde Türkiye'den davet aldı. 20 Mayıs 1925'te geldiği Türkiye'de Maarif Vekâleti Telif ve Tercüme Encümeni'ne tayin edildi.

Bundan sonra İstanbul ve Anadolu kütüphanelerinde hummalı çalışmalarına başladı. 8 Temmuz 1932'de istifa ederek Viyana'ya gitti. 1935'te doktora çalışmalarını bitirdikten sonra Bonn Üniversitesi'nde, 1938'de Göttingen Üniversitesi'nde ders verdi. 1939'da Millî Eğitim Bakanı'nın daveti üzerine tekrar Türkiye'ye geldi. İstanbul Üniversitesi'nde Umumî Türk Tarihi Kürsüsü'nü kurdu.

İkinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Türkiye'de Sovyetler aleyhine faaliyet ve Turancılık suçundan tutuklanıp mahkeme edildi. 10 yıl hapse mahkum edildiyse de Askerî Mahkeme kararı bozdu ve Togan beraat etti. 1948'de yeniden döndüğü üniversitedeki görevine ölümüne kadar devam etti. 1951'de İstanbul'da toplanan XXI. Müsteşrikler Kongresi'ne Başkanlık etti. Bu onun bilimsel alandaki şöhretini çok daha artırdı. Zeki Velidi Togan, 26 Temmuz 1970'te İstanbul'da vefat etti.