Grafikli - ABD Yaptırımları İran'ın Petrol İhracatını Vurdu

AHMET DURSUN - ABD yönetiminin İran'ın petrol ticaretini hedef alan ikinci aşama yaptırımlarının devreye girmesine iki aydan az zaman kalırken Tahran'ın petrol ihracatı nisandan bu yana yüzde 28 azaldı.

İran Ulusal Petrol Şirketi'nin verilerine göre, yaklaşık 158 milyar varil ham petrol rezervi ile Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) içinde Venezuela ve Suudi Arabistan'dan sonra üçüncü sırada olan İran, dünya genelinde de Kanada'nın ardından en büyük dördüncü petrol rezervine sahip ülke konumunda.

Zengin petrol yataklarına sahip İran'ın petrol ihracatı, ABD'nin 8 Mayıs'ta nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinin ardından kademeli olarak azalmaya başladı.

Tahran'ın petrol ihracatında nisandan bu yana günlük 810 bin varil kayıpla yüzde 28 düşüş gözlendi.

İran'ın petrol ihracatındaki düşüşün seyri

İran Petrol Bakanlığı'nın istatistiklerine göre, nisanda günlük 2,87 milyon varil ham petrol ihraç eden Tahran, ihracatın yaklaşık yarısını 1,4 milyon varille Çin ve Hindistan'a yaptı. Bu dönemde 2,87 milyon varilin yüzde 60'ı Çin, Hindistan, Japonya ve Güney Kore'ye ihraç edilirken geri kalanı Avrupa Birliği (AB), Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) gönderildi.

Mayısta günlük 2,7 milyon varil petrol ihraç eden Tahran yönetiminin petrol satışları haziranda 2,61 milyona geriledi.

OPEC üyesi İran, söz konusu dönemde 2 milyon 280 bin varil ham petrol ve 330 bin varil gaz kondensatı ihraç etti.

ABD yaptırımları temmuz ayında İran'ın petrol ticaretinde etkisini daha fazla hissettirdi. Washington yönetiminin baskıları sonucu ABD müttefiklerinin İran'dan petrol sevkiyatını azaltması sonucunda Tahran'ın bu aydaki ihracatı 2,3 milyon varile düştü.

Çin ve Hindistan, temmuzda İran'dan ithal ettikleri petrolü artırırken Güney Kore ve Japonya petrol sevkiyatını azalttı. İran'dan haziranda günlük 722 bin varil ham petrol ithal eden Çin, temmuzda bu rakamı 799 bin varile yükseltti. Hindistan da temmuzda önceki aya göre 40 binlik artışla İran'dan günlük 706 bin varil petrol ithal etti.

ABD'nin tek taraflı yaptırımlarına karşı çıkan AB üyesi ülkelerin şirketleri ise buna rağmen temmuzda İran'dan petrol alımlarını azaltmaya başladı. Nisan ayında İran'dan günlük 460 bin varil ham petrol ithal eden İtalya, İspanya, Fransa ve Yunanistan gibi AB ülkelerinin petrol ticareti temmuza gelindiğinde nisana göre yüzde 40 azaldı.

Fransız şirketler ise haziran itibarıyla İran'dan petrol sevkiyatını durdurdu.

ABD'nin İran'dan petrol alımlarını azaltma çağrılarını reddeden Çin, ağustos ayında İran'dan ham petrol ithalatını günlük 874 bine çıkardı. Hindistan ise önceki aya göre İran'dan yaptığı sevkiyatı yüzde 32 azaltarak günlük 523 bin varile indirdi.

Güney Kore geçen ay İran'dan petrol ithalatını tamamen durdurdu

Yaptırımlardan muafiyet elde edebilmek için ABD'li yetkililerle görüşmelerini sürdüren Güney Kore ağustosta İran'dan petrol sevkiyatını tamamen durdururken, Japonya bu ayda İran'dan ithalatı önemli ölçüde azalttı. Haziran ayında bu ülkeden günlük 183 bin varil petrol ithal eden Japonya, ağustosta bu rakamı 118 bin varile düşürdü.

Ağustos ayı sonunda İran'ın petrol ihracatı günlük 2 milyon 60 bin varile kadar geriledi.

Güney Koreli şirketler ABD'den petrol alımına yöneldi

Washington yönetimi, müttefiklerine İran'la petrol ticaretini durdurmaları konusunda baskı yaparken, ABD'li petrol şirketleri de bu dönemde İran'dan petrol sevkiyatını azaltan Hindistan, Japonya ve Güney Kore gibi Asya ülkelerine ihraç ettiği petrolü artırdı.

Güney Kore basınında, yaptırımlar nedeniyle İran'dan petrol ithalatını durduran şirketlerin, ülkenin petrol ihtiyacını ABD, Avustralya, Katar ve Nijerya gibi ülkelerden temin etmeye başladığı haberleri yer aldı.

Hükümetlere rağmen şirketlerin birçoğu İran'dan çekildi

Tahran'la çalışan şirketlerin birçoğu ABD'nin İran petrolünü hedefleyen ikinci aşama yaptırım paketinin devreye gireceği 5 Kasım'a kadar İran'dan çekileceklerini duyurdu.

Başta AB, Rusya ve Hindistan gibi ABD'nin tek taraflı yaptırımlarına karşı çıkan ülkelerin enerji şirketleri, İran'dan petrol sevkiyatını halihazırda azaltmış durumda.

Küresel pazarda dolar ile işlem gerçekleştiren ve ABD'yle önemli ticari ilişkilere sahip İran petrolünün başlıca müşterileri arasındaki İtalya'dan ENI ve Saras, Fransa'dan Total, Hollanda'dan Royal Dutch Shell, Rusya'dan Lukoil ve Hindistan'dan Reliance gibi şirketler, İran'la ticarette farklı bankacılık seçenekleri ve yaptırımlardan muafiyet arayışını sürdürüyor.

Royal Dutch Shell ve Total şirketleri, halihazırda İran'dan petrol sevkiyatını askıya almış durumda. Diğer şirketler ise muafiyet arayışlarından sonuç alamazlarsa ülkelerinin yaptırımlara karşı tutumuna rağmen İran'dan petrol alımlarını 4 Kasım itibariyla sona erdireceklerini açıkladılar.

İran petrol fiyatlarında 60-80 sent indirime gitti

Öte yandan ABD'nin yaptırımlarına karşı koymaya çalışan İran, geçen ay petrol fiyatlarında 60 ila 80 sent indirime gitme kararı aldı.

İran resmi ajansı IRNA'ya konuşan İran Petrol Bakanlığı'ndan ismi açıklanmayan bir yetkili, kararın uluslararası petrol piyasasındaki talepler ve diğer petrol ihracatçısı ülkelerin sağladığı indirimler göz önünde bulundurularak alındığını belirtti.

İran'ın kaybı Rusya ve Suudi Arabistan'a yarayacak

ESAI Energy'nin raporuna göre, İran'ın Avrupa'daki petrol kayıplarını bu aydan itibaren Rusya karşılayacak. Rusya, Avrupalı petrol şirketlerinin İran'dan ithalatı durdurmasıyla AB ülkelerine petrol ithalatını artırma fırsatı yakalayacak.

İran'ın bölgesel rakibi ve OPEC üyesi Suudi Arabistan'ın da üretimde artışa giderek Güney Kore ve Japonya gibi Tahran'ın Asya'daki önemli petrol ithalatçılarının kayıplarını karşılayacağı öngörülüyor.

Petrol fiyatlarında artış sürüyor

ABD ve Suudi Arabistan gibi önde gelen petrol üreticilerinin, artan arzla birlikte petrol fiyatlarını düşürebileceği endişelerine rağmen ABD'nin İran'a yönelik yaptırımlarının etkisiyle petrol fiyatları arttı.

Nisan ayında 68 dolar olan Brent ham petrolün varil fiyatı şu anda son 4 yılın en yüksek seviyesine ulaşarak 79 doları aştı.

ABD tarafından Temmuz 2012'de nükleer programı nedeniyle İran'a uygulanan yaptırımlara AB ülkelerinin de katılmasıyla İran'ın petrol üretimi günlük 2,6 milyon varilden 1,3 milyon varile inmiş, ancak petrol fiyatları 2012'de 109 dolara kadar yükselmişti. İran petrolüne 5 Kasım'da getirilecek yaptırımlarla petrol fiyatlarının daha fazla yükselmesinden endişe ediliyor.

İran'ın petrol gelirinde 5 Kasım'dan sonra büyük düşüş bekleniyor

ABD'nin ikinci yaptırım paketinin devreye gireceği 5 Kasım'dan itibaren İran Ulusal Petrol Şirketi, İran Petrol Ticaret Şirketi ve Ulusal Tanker Şirketi'ne uluslararası kısıtlamalar getirilecek ve ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı İran'dan petrol ve ürünlerinin satışına yaptırımlar uygulanacak.

İkinci aşama yaptırımların devreye girmesiyle İran'ın petrol ihracatında günlük 500 bin ila 1 milyon varil daha fazla düşüş öngörülüyor. Bu da yaklaşık 60 milyar dolar olan İran'ın yıllık petrol gelirinin 27 milyar dolar azalması anlamına geliyor. ?