Analiz - Irak'ta İbadi'nin Adımları Reform Mu, Tasfiye Mi?

Irak Başbakanı Haydar İbadi'nin 9 Ağustos Pazar günü açıkladığı 11 Ağustos Salı günü Meclis'ten oy birliğiyle geçen reform paketine göre 3 Cumhurbaşkanlığı Yardımcılığı ve 3 Başbakan Yardımcılığı koltukları lağvedildi.

Buna göre Irak'ın bilinen Şii politik figürleri eski Başbakan Nuri El Maliki ve İyad Allavi, Sünni figürleri Usame Nuceyfi ve Salih mutlak makamlarını kaybettiler. Pakete göre ayrıca ülkede geçmişteki yolsuzluk iddialarını araştıracak bir komite kurulacak. Yolsuzlukla suçlanan yetkililere yurt dışı seyahat yasağı konulacak.

Son bir yılda yaşanan DAEŞ saldırıları, güvenlik zafiyetleri, istikrarsızlık ve yolsuzluklar Irak ekonomisini bitme noktasına getirdi. 2015 Ocak'ta bütçesinde revizyona giden ve petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle bütçesini 22 milyar dolar aşağı çeken Irak'ta maaş alamayan memurlar, gün geçtikçe pahalılaşan hayat şartları, sıcak havalarda, serinleme amaçlı kullanılan ve daha çok ihtiyaç duyulan elektriğin bitmek bilmeyen kesintileri halkta tepkiyi arttırdı.

Irak'ta termometrelerin 50 dereceyi gösterdiği son günlerde, Bağdat sadece güneşle değil protestolarla da ısınır oldu. Son 2 haftadır, meydanları dolduran binlerce kişi hükümet politikalarını protesto ederken, İbadi'nin 9 Ağustos'ta açıkladığı yeni reform paketi tepkiyi Irak Hükümeti'nden çok eski politik figürlere çevirdi.  Pazar günü Başbakan İbadi'nin açıkladığı ilk paket protestocular arasında  coşkuyla karşılandı. Meydanı dolduran Şii-Sünni Iraklılar "La Sunniye La Şiiyye, Yeskut Yeskut Haramiyye"  (Ne Sünni, ne Şii Hırsızlar düşsün geri) şeklinde slogan attılar.

Ayrıca "Bye bye Maliki, bye bye Allavi, bye bye Nuceyfi" sloganları da dikkat çekiciydi. İbadi'nin reform paketiyle boşa çıkan siyasi figürler ilk açıklamalarında paketi  desteklediklerini belirttiler. Ancak 10 Ağustos'ta kameralar karşısına geçen Cumhurbaşkanı Yardımcısı İyad Allavi. İbadi'nin Cumhurbaşkanlığı ve Başbakan Yardımcılığı makamlarını kaldırmasını anayasaya aykırı olarak yorumladı.

Anadolu Ajansına mülakat veren Cumhurbaşkanı Yardımcısı Üsame Nuceyfi ise ""Bakanlar Kurulu, tüm yetkileri Başbakan İbadi'ye vermekte büyük bir hata yaptı. Bu reform konusu aynı zamanda bazı siyasi önderleri hedef almak için kullanıldı. Tüm yetkileri tek kişinin elinde toplamak veya bazı siyasi önderleri siyasal süreçten uzaklaştırmak 'askeri darbe' olur reform değil" sözleriyle İbadi'yi eleştirdi. 12 Ağustos'ta Bağdat'taki "Dünya Gençlik Günü" etkinliğinde konuşan İbadi ise reformların yolsuzlukla mücadele kısmına daha çok dikkat çekti: " Dürüst olmam gerekiyorsa reform süreci kolay olmayacak ve acı olacak.. Yolsuzluk yapan partimden dahi olsa karşısında duracağım. İyi olan, düşmanımın partisinde olsa yanında olacağım" ifadelerini kullandı. "

-Hedef Maliki mi?

Başbakan İbadi'nin Şiilerin Irak'taki en önemli dini lideri Sistani'nin de desteğini alarak yolsuzluk dosyasını açması gözleri Irak'ı ABD işgalinden sonra 2006-2014 yılları arasında yöneten eski Başbakan Nuri El Maliki'ye çevirdi.

İran'ın desteğiyle Irak'ı mezhepçi politikaların odağına oturtan Maliki 9 Ağustos'ta İbadi'nin reform kararı üzerine  ilk açıklamasını yazılı olarak yaptı. Maliki açıklamasında "Irak Şii Önderi'nin hükümet'te değişim ve reform önerilerinin Başbakanlık tarafından uygulanmasını destekliyorum " sözleriye hem mezhepsel vurgu yatı. Hem de reformların Ayetullah Sistani'nin isteği olduğunun altını çizdi.

AA'ya konuşan Irak'ta yayın yapan Düstur Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Basim Şeyh'e göre Maliki'nin bu dönemde sessiz kalması meydanların dolu olmasından kaynaklanıyor: "Söz konusu değişikliklerden birinci derece etkilenen Maliki meydanların dolu olması ve Şii lider Sistani'nin reformlara destek vermesi üzerine itirazlarını aleni olarak dile getiremedi." Maliki'nin Irak'ta sekiz yıl Başbakanlık görevi yürüttüğünü hatırlatan Basim Şeyh, "Geçmişe dönük dosyalar açıldığında elbette Maliki geçmişte Başbakanlık görevinde bulunmuş biri olarak azledilen diğer liderlere göre daha fazla sorumluluk taşıyor" dedi.

AA muhabirinin sorularını cevaplayan Iraklı siyasi analist İyad el-Mellah ise İbadi'nin açıkladığı reform kararları kapsamındaki "yolsuzluklarla mücadele" sürecinin eski Başbakan Nuri el-Maliki'ye de uzanacağını dile getirdi:  "Maliki, Başbakan olduğu dönemlerde yolsuzluk dosyalarının ciddi bir şekilde üzerine gitmedi. İbadi'nin bugün reform ve siyasi süreci yeninde inşa etme çabasını engelleyen siyasi hasımlarından (Maliki) kurtulması için elinde büyük fırsatlar var. Maliki'nin de yolsuzluğa bulaşmışsa eğer cezalandırılması için yargıya teslim edilmesi gerekir. İbadi ciddiyetini korursa Maliki yakın zamanda yargının önüne çıkabilir" değerlendirmesinde bulundu.

-Reformlar Sünnileri siyaset dışı bırakmak için mi?

Irak Parlementosunun aldığı kararla ülkenin en önemli Sünni politik figürleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Usame Nuceyfi ve Başbakan Yardımcısı Salih Mutlak da görevlerini bırakmış oldu.  Aslında Irak'ta Cumhurbaşkanı ve Başbakan Yardımcılıkları, icra makamından çok yüzlerce memurun görev yaptığı, siyasetçilerin seçmen memnuniyetini artırıcı yönde çalışma yaptıkları sembolik makamlar olarak biliniyor.

Nitekim Nuceyfi, AA muhabirinin "Bundan sonra ne yapacaksınız" sorusuna: "Parlamentoda "Reform için Muttehidun" gibi önemli bir grubun başkanlığını yapıyorum. Kabinede 3 bakanımız ve mecliste 25 milletvekilimiz var. Herhangi bir şey değişmedi. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamı yetkileri olmayan sembolik bir görevdi. Fakat devletteki dengeyi tutturmak için siyasi grupların ittifakıyla Cumhurbaşkanı için Irak'taki renkleri ve meclisteki önemli güçleri temsil eden 3 yardımcı seçilmesi kararı verilmişti. Bu makam önemli değil. Ben Irak'ın birliği ve siyasi olarak temsil ettiğim taraftaki çalışmalarıma devam edeceğim" diye cevap verdi.

Nuceyfi ve Salih Mutlak'ın önemli Sünni siyasetçiler olduğunun altını çizen Iraklı Siyasi analist Hamid Fadıl da AA muhabiriyle yaptığı görüşmede sandığa göre en çok seçmen kitlesine sahip Nuri El Maliki'nin bu işin kurbanı olduğunu savundu. Fadıl'a göre  İbadi'nin reformları bunlar gibi büyük şahsiyetleri hedef almadığı takdirde halk tarafından kabul görmezdi. Reformlar büyük bir halk ve Şii mercii Ali es-Sistani'nin baskısı sonucu gerçekleşti" diyen Fadıl, "Nuceyfi ve Mutlak'ın işgal ettiği makamlar daha çok sembolik olduğu için bunları feda etmek gerekiyordu ve İbadi'de bunu yaptı." diye konuştu.

Yeni paket de yolda Irak'ta reform paketi ile ilgili tartışmalar devam ederken Başbakan İbadi tarafından Bakanlık sayılarının yarıya indirilmesi,vekillere ödenen ekstra ikramiye benzeri şeylerin kaldırılması, vekil maaşlarının yarıya indirilmesi, koruma sayılarının azaltılması, devlet adına kiralanıp gereksiz bulunan bazı binaların boşaltılması gibi yeni tasarruf önlemlerinin beklendiği ikinci bir paketin de yakında açıklanacağı üzerinde duruluyor.