Brezilya'da Atık Barajının Çökmesi

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) Mühendislik Fakültesi Dekanı ve BEÜ Afet Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, Brezilya'nın Minas Gerais eyaletinde maden atık barajının çökmesiyle ilgili, "Bu baraj kazasında ölen insanlar maalesef, teknik ve mühendislik anlamda değerlendirmek gerekirse ihmal nedeniyle hayatlarını kaybetmişlerdir." dedi.

Kutoğlu, gazetecilere yaptığı açıklamada, baraj kazalarının erken uyarı yapılabilecek kazalar olduğunu söyledi.

Doğaya insan unsuru bir yapı yerleştirildiğinde bunun her zaman can ve mal kaybına bir risk oluşturduğunu anlatan Kutoğlu, şöyle devam etti:

"Baraj kurduğunuz zaman da mutlaka bu baraj bir tehdittir. Bunun bir yıkılma ihtimali düşük ihtimalli de olsa bulunur. Dolayısıyla bu tip tesisler yapıldığı zaman artık günümüz şartlarında mutlaka ve mutlaka bunların deformasyon ölçümlerinin yapılması ve duyarlı sensörlerle, nem ölçerler, toprak nemi ölçerler veya termal kameralarla bunların izlenmesi gerekir. Böylece baraj çökmesi gibi tehlikelerin gerçekleşmeden önce erken uyarıların yapılması amaçlanır. Brezilya'daki kazada böyle bir sistem olsaydı, baraj çökmeden önce barajın etki alanı içerisinde yaşayan veya çalışan insanlara erken uyarı yapıp bu insanların olay olmadan önce hayatlarını kurtarmak mümkün olabilirdi. Dolayısıyla bu baraj kazasında ölen insanlar maalesef teknik ve mühendislik anlamda değerlendirmek gerekirse ihmal nedeniyle hayatlarını kaybetmişlerdir."

Kutoğlu, bir izleme sistemi olsaydı buradaki su sızıntısının toprak içerisinde yayılması tespit edilip, barajın yıkılmadan önce tedbir alınmasına, alınamıyorsa da burada yaşayan, çalışan insanların o bölgeden boşaltılması mümkün olabileceğini dile getirdi.

Görüntülerde katı yer tabakasının birdenbire bir çamur yığını olarak aşağıya aktığının görüldüğünü ifade eden Kutoğlu, "Demek ki burada baraj gövdesiyle su arasında bulunması gereken yalıtım sisteminde bir sızıntı olmuş olmalı. Bu sızıntı nedeniyle baraj gövdesine, barajın ön tarafına gövdeye bir su kaçağı olmuş ve bu uzun süre devam etmiş, sonucunda da barajın gövdesi artık stabilitesini kaybetmiş, bir çamur yığınına dönüşmüş ve kendini aşağıya doğru bırakmış. Kendini aşağıya doğru bırakınca da onun arkasındaki su tabakası serbest kalıp bütün vadi boyunca yayılarak maalesef yüzlerce insanın hayatının kaybolmasına neden olmuş." değerlendirmesinde bulundu.

-"Günümüz şartlarında bu izlemeler çok kolaylıkla yapılabiliyor"

Şenol Hakan Kutoğlu, Türkiye'de de buna benzer maden atık barajları, termik santral atık barajları, belediyelerin içme suyu barajları, elektrik santrallerinin olduğunu hatırlatarak, şunları kaydetti:

"Bunların ne kadarının deformasyon ölçmesi ve izlemesi yapılıyor bunu açıkçası bilmiyoruz. Eğer yapılmıyorsa bunların mutlaka yapılması ve takip edilmesi gerekir. Çünkü günümüz şartlarında bu izlemeler çok kolaylıkla yapılabiliyor. Bunun yanı sıra bu barajlarda bir kaza, çöküntü meydana geldiğinde bunların etkileyici alanlardaki yapıların, envanterinin çıkartılması gerekiyor ve gerekiyorsa da muhtemel istenmeyen durumlar karşısında can kaybının olmaması için bunların etki alanı dışarısına çıkartılması gerekiyor. Allah korusun, bugün Brezilya'da meydana geldi yarın bir gün bizim ülkemizde de meydana gelebilir. Bu yüzden bizler araştırmacı ve teknik elemanlar olarak bu olaydan yola çıkarak yetkilileri uyarmak istiyoruz."

-Olay

Brezilya'nın Brumadinho kentindeki atık barajının 25 Ocak'ta çökmesi sonucu son belirlemelere göre yaşamını yitirenlerin sayısının 150'ye çıktığı, 186 kişinin ise halen kayıp olduğu belirtilmişti.