Cezayir, Afrika'ya 1 milyar dolarlık kalkınma desteğiyle neyi hedefliyor?

Afrika ülkelerindeki kalkınma projeleri için 1 milyar dolar tahsis eden Cezayir, eski cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'nın hastalığı döneminde gerileyen bölgesel konumunu geri kazanmak ve bölgede söz sahibi olmak istiyor.

Cezayir, 19 Şubat'ta Afrika ülkelerindeki kalkınma projeleri için 1 milyar dolar tahsis edildiğini duyurdu.

Ülkenin resmi ajansı APS'nin haberine göre, Başbakan Eymen bin Abdurrahman, Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'daki 36. Afrika Birliği Liderler Zirvesi'nde bir konuşma yaptı.

"Cezayir, Afrika ülkelerindeki kalkınma projelerini finanse etmek ve dayanışma sağlamak için Cezayir Uluslararası İşbirliği Ajansı'na 1 milyar dolar aktarma kararı aldı." diyen Bin Abdurrahman, bu adımın "Cezayir'in Afrika'daki güvenlik ve istikrarın kalkınmayla bağlantılı olduğuna olan inancından" kaynaklandığını ifade etti.

Cezayir, Afrika ülkelerine kara kıtanın güvenlik ve istikrarıyla ilgili kalkınma projelerine yaptığı bu finansman finansman, yalnızca güvenlik ve istikrar konusuyla sınırlı kalmıyor. Cezayir'in attığı bu adım, görünenin ötesinde kasıtlı veya kasıtsız olarak başka hedeflere de hizmet ediyor.

Verilen destek ilk değil

Kalkınma projeleri için verilen bu destek, Cezayir'in Afrika ülkelerine ilk mali yardımı değil. Cezayir yönetimi, 2013'te de Afrika ülkelerinin yaklaşık bir milyar dolarlık borcunu sildi.

Aynı şekilde Cezayir, insani sebeplerden ötürü 2018'de 14 Afrika ülkesinin son 5 yıllık 3.5 milyar dolarlık borcunu sildiğini duyurdu.

Petrol ve gaz gelirlerinin artmasıyla ilişkilendirilen bu insani yardımlar, uzun vadeli olmadı.

Bu nedenle Cezayir, Afrika ülkelerinin borçlarını silmek yerine Cezayir Uluslararası İşbirliği Ajansı'nın kurulmasıyla kara kıtaya mali desteğe ve doğrudan fakir halkların istifade ettiği kalkınma projelerini finanse etmeye yöneldi.

Cezayir Uluslararası İşbirliği Ajansı'nın üstlendiği rolün, tarihi mekanların restorasyonunu üstlenen, tarım ve eğitim projelerini destekleyen Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı'nın (TİKA) rolüne benzemesi bekleniyor.

Cezayir'in, petrol gelirlerinin artmasının ardından ekonomik ve mali krizden çıkabilmesi de bu önemli meblağı ödemesini kolaylaştırdı.

Ekonomisinin yalnızca petrol ve gaza dayalı olmasını istemeyen Cezayir, yakıt dışı ihracat hacmini arttırmaya çalışıyor. Cezayir'in, 2019'da bir milyar doların altındaki yakıt dışı ihracat hacmi, 2022'de 7 milyar dolara ulaştı. Cezayir, bu oranı 2023'te 10, 2024'te ise 15 milyar dolara taşımayı hedefliyor.

Afrika ülkeleriyle yakıt dışı ihracat ticaretini arttırmayı amaçlayan Cezayir, yaptığı bu mali destek üzerinden Afrika ülkeleriyle yol, altyapı gibi vesilelerle bağlantı kurmayı planlıyor.

Cezayir'in projeleri

Cezayir, "bütünleştirici" nitelikteki kalkınma projelerine ya da kara kıtada kalkınma çabalarına katkı sağlayan projelere öncelik veriyor.

Bu kapsamda Cezayir, Afrika kıtasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla bakımından en büyük ekonomisi olan Nijerya'yla bağlanan kolları Tunus, Mali, Nijer, Çad'dan geçen Trans Sahra otoyol projesi gibi bazı entegre projeler üstlendi. Otoyola fiber internet altyapısı projesi eşlik ediyor.

Ayrıca Cezayir'in Nijer bölümünü finanse etmeyi taahhüt ettiği, Nijerya gazının Nijer üzerinden Cezayir'e sevkiyatı için boru hattı projesi de bulunuyor.

Cezayir'in bu kapsamdaki projeleri arasında 1 milyar dolar maliyetli Cezayir'in Tindouf ile Moritanya'nın Zouerate bölgelerini birbirine bağlayacak bir karayolu inşa projesi yer alıyor. Cezayir bu projeyle Moritanya üzerinden batı Afrika pazarlarına inmeye çalışıyor.

Bu projeler üzerinden Cezayir'in öncelik vereceği bölgelerin başta Moritanya, Libya, Tunus olmak üzere Arap Mağrip ülkeleri ayrıca Nijer, Mali, Çad gibi Sahel ülkeleri ile Nijerya ve Senegal gibi batı Afrika ülkeleri olduğu anlaşılıyor.

Bunların yanı sıra Cezayir, bölgedeki projelere finans sağlamak için bu sistemden yararlanmak isteyen Sudan, Etiyopya, Uganda, Kenya, Nambiya, Güney Afrika gibi dost ülkeleri kapsayacak şekilde Afrika ülkeleri için de alan açıyor.

Kalkınma yoluyla terörle mücadele

Öte yandan, Cezayir'in Sahel bölgesindeki terörle mücadele vizyonu da, güvenlikten çok ekonomik boyuta dayanıyor.

Cezayir yönetimi, Sahel bölgesi ve Afrika'da silahlı gruplarının, şiddetin ve asiliğin yayılmasının asıl nedenini, yoksulluk ve temel yaşam gereksinimlerinin olmaması şeklinde yorumluyor.

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Fransız gazetesi Le Figaro'nun, " Wagner'in paralı askerlerinin Mali'deki varlığına" ilişkin sorduğu soruya, Mali'nin Rus güvenlik şirketine ödediği parayı kalkınmaya yatırmasının daha faydalı olacağı yanıtını verdi.

Bu nedenle Cezayir, 20 Nisan 2020'de Afrika'nın kalkınma hedeflerine destek olmak ve böylece silahlı grupları bitirmek amacıyla "Cezayir Uluslararası İşbirliği Ajansı'nı" kurdu.

Cezayir, İsrail'in Afrika kıtasındaki atılımlarından rahatsız

Cezayir'in İsrail'in Afrika kıtasındaki atılımlarından rahatsız olduğu ve bu nedenle de projelere finansman desteği vererek bölgedeki nüfuzunu artırmaya çalıştığı görülüyor.

İsrail'in Afrika Birliği'nde gözlemci statüsünden yararlanmasını engellemek için Güney Afrika ve kıtadaki dost ülkeler eşliğinde Cezayir'in yürüttüğü diplomatik savaş, İsrail'in kıtada yayılma tehlikesine karşı bir uyarı işareti oldu.

Eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'nın hastalık (2013-2019) döneminde Cezayir diplomatik bir gerileme yaşadı. 2015-2020 yıllarında da petrol fiyatlarında bir gerileme yaşandı. İsrail ise son dönem zarfında Afrika kıtasında birçok atılım gerçekleştirdi ve kıtadaki birçok ülkeyle diplomatik ilişkiler kurdu. Bu kapsamda en son Çad, Tel Aviv'de büyükelçilik açtı.

İsrail'in Afrika ülkelerinde nüfuz kurma çabasını engellemek için Afrika ülkelerine 1 milyar dolar tahsis eden Cezayir, yaşadığı o gerileme dönemini telafi etmeye çalışıyor.

Cezayir'in, Fas'la olan anlaşmazlığı da yine Afrika ülkelerindeki kalkınma projelerine destek olma sebepleri arasında yer alıyor.

Cezayir, mali gücünü göstermek ve Afrika'da söz sahibi olmak istiyor

Afrika'nın dördüncü ekonomisi olmasına rağmen, neredeyse hiç dış borcu olmayan tek Afrika ülkesi olan Cezayir, kıtadaki ülkelerin zor ekonomik koşullar altında bulunduğu bir dönemde tahsis ettiği 1 milyar dolarla aynı zamanda mali gücünü de göstermek istiyor.

Ekonomi üzerinden terörle mücadeleyi hedefleyen Cezayir'in attığı bu adımla kasıtlı ya da kasıtsız olarak başka hedefleri de bulunuyor. Düzensiz göç, İsrail'in Afrika'da yayılması, Afrika'nın Filistin ve Batı Sahra meselesine desteğinin azalması, Afrika'ya hakim olmak ve onu bir savaş arenası haline getirmek için Amerikan-Fransız-Avrupa ekseni ile Rusya-Çin çatışması gibi konuların da Cezayir'i böyle bir girişimde bulunmaya sevk ettiği görülüyor.

Cezayir, bir üyesi olduğu Afrika'da söz sahibi olmak ve bölge ülkeleriyle büyük oranda işbirliği sağlamak için çaba sarf ediyor.