Antik Çağın "Kokusu" Yeniden Üretilecek

GÜÇ GÖNEL - Antik çağda parfüm üretimiyle öne çıkan Antalya'nın Kemer ilçesi yakınlarındaki Phaselis Antik Kenti'nde yürütülecek yüzey araştırmasında farklı dallardan bilim insanları, bölgede antik çağda hangi bitkilerden ne çeşit parfümler üretildiğinden, halkının kenti terk etmesine neden olan sivrisineklere kadar geniş kapsamlı bir çalışma yürütecek.

Phaselis Antik Kenti'nde, ilki geçen yıl gerçekleştirilen yüzey araştırmasının ikincisi, bu yıl 20 Ağustos'ta başlayacak. Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü tarafından koordine edilen yüzey araştırmaları sırasında, antik kentin sadece arkeolojik yapısı değil, fauna ve florası da incelenecek.

Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Murat Arslan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yaklaşık bir ay sürecek yüzey araştırmasına farklı disiplinlerden 20 bilimadamının katılacağını bildirdi.

Phaselis'in 1800'lü yıllarda İngiliz bilimadamı Francis Beaufort tarafından keşfedildiğini anlatan Prof. Dr. Arslan, 1980'li yıllardan itibaren de Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoğlu ve dönemin Antalya Müze Müdürü Kayhan Dörtlük'ün başkanlığındaki ekiplerce bölgede kazılar yapıldığını ifade etti. Bu kazılarda ana cadde, agora ve hamamların günışığına çıkarıldığına değinen Arslan, daha sonra bölgede yeniden kazı yapılmadığına dikkati çekti.

Prof. Dr. Arslan, geçen yıl ilkini gerçekleştirdikleri yüzey araştırmaları ile antik çağın en önemli liman kentlerinden Phaselis'e ilişkin elde edecekleri verileri, bilim dünyası ve kamuoyuyla paylaşacaklarını bildirdi.

Çalışmalar yıla yayılacak

Yüzey araştırmasının farklı disiplinlerden bilim insanlarının katılımıyla gerçekleştirileceğini vurgulayan Prof. Dr. Murat Arslan şöyle konuştu:

"Yapacağımız araştırmalarda antik kentin flora ve faunasından sualtı arkeolojisine kadar her alanda çalışacağız. Ekibimizde arkeologlar, tarihsel coğrafya alanında çalışanlar, tarihi yapılardaki yazıları inceleyen epigraflar, sikke ve madalyonları inceleyen nümizmatlar, jeofizikçiler, sualtındaki faunayı inceleyen bilimadamları da var. Kentin içinde ayrıca biyologların çalışmaları devam edecek. Bölgeye gelen caretta caretta kaplumbağalarından bölgedeki lagündeki balık çeşitlerine kadar kente eski halini kazandırmayı planlıyoruz. Bunu yaparken de orada bir araştırma istasyonu kurmak istiyoruz. Bu istasyonda yılın 12 ayı bilimsel araştırmalar yapacak ekipler duracak. Yaz ayları boyunca da bölgenin tarihsel coğrafyası çalışılacak. Bu çalışmaları her sene yapacağımız yayınlarla yerli ve yabancı camiaya duyurmayı planlıyoruz."

Antik çağın parfümleri Phaselis'tendi

Prof. Dr. Murat Arslan, antik çağda Phaselis'in parfüm üretimiyle öne çıktığını ifade etti. Burada üretilen parfümlerin Atina ve Rodos'a gönderildiğini belirten Arslan, "Amaçlarımızdan birisi de bu. Hangi bitkilerden ne çeşit parfümler üretiliyordu, bulmak. Deneysel olarak bu bitkilerin tekrar bulunmasını ve endemik olarak üretilmesini sağlamak istiyoruz" dedi.

Parfümlerin üretildiği imalathanelerin bugüne kadar bulunamadığına işaret eden Arslan, yapılan araştırma neticesinde parfüm yapımında kullanılan bitkileri tespit ederek Phaselis'e özgü kokuyu deneysel olarak üretmeyi hedeflediklerini bildirdi.

Bölgeyi gezmeye gelen turistlere de parfüm üretiminde kullanılan bitkileri tanıtmak istediklerini kaydeden Arslan, "Kent içinde imalathaneler olduğunu düşünüyoruz ama bunun için ileri düzeyde kazıların yapılması gerekiyor" diye konuştu.

Arslan, geçen sene yürütülen çalışmalarda, ana limanın üzerinde ve bir kısmı halen deniz içinde bulunan dükkanlarda, kumaşa mor rengi vermekte kullanılan bir deniz canlısı olan purpuraya rastladıklarına dikkati çekti. Mor rengin antik çağda "imparatorların kullandığı renk" olarak bilindiğine değinen Prof. Dr. Arslan, Phaselis'in lüks malzemelerin üretildiği, tüccarları aracılığıyla bu ürünleri Karadeniz ve Mısır'a kadar pazarlayan insanların yaşadığı bir yerleşim yeri olduğunun altını çizdi.

Sivrisinekler ve eşek arıları incelenecek

Prof. Dr. Murat Arslan, yüzey araştırmaları sırasında bölgeye özgü sivrisinek ve eşekarılarına yönelik de çalışma yapacaklarına dikkati çekti. Antik çağdan itibaren kentlerin genellikle göl ve nehir kenarlarında kurulduğunun altını çizen Arslan, Phaselis'in de bir lagün çevresinde kurulduğunu anlattı.

Lagünün dolması nedeniyle bölgede yoğun bir sivrisinek varlığının ortaya çıktığını anlatan Prof. Dr. Arslan, bunun da sıtma salgınına neden olduğunu ve bölgede yaşayanların zaman içinde antik kenti terk ettiklerini söyledi.

Sivrisineklerin sadece antik çağda değil, ileriki çağlarda da etkisini sürdürdüğüne değinen Arslan, sözlerini şöyle sürdürdü:

"1960'lı yıllarda bölgede araştırma yapan bir Alman mimar ve sualtı arkeoloğu Helmut Schlager'ın ekibinden bazıları sivrisinek sokmasından sıtmaya yakalanıyor ve ölüyor. Milattan önce 333 yılının bahar aylarında İskender de Phaselis'e geliyor ve burada yaklaşık iki ay konaklıyor. Burada kaldığı süre içinde bölgedeki değişik kavimlere karşı ordusunu görevlendirip, yağmacılık yapan kavimlere karşı savaşlar düzenliyor. Bazı kaynaklarda İskender'in ölümünün nedenlerinden birinin sıtma olduğu öne sürülür. Bu bakımdan bölgede ne çeşit sivrisinekler var onları çalışıyoruz. Kaç çeşit sivrisinek olduğunu o bölgedeki arkadaşlarımız çalışıyor. Phaselis'te 4-5 sivrisinek türü var. Bazıları gündüz dahi sokuyor. Deniz kenarlarında da üreyebiliyorlar."

Antik kaynaklarda kentin terk edilmesindeki önemli nedenlerden birinin de eşekarısı olduğundan bahseden Prof. Dr. Arslan, geçmişte bölgeyi ziyarete gelen bazı turistlerin eşekarısı sokması nedeniyle zaman zaman sıkıntı yaşadıklarını anlattı. - Antalya