Perakende Ticaret Yasa Tasarısı TBMM Genel Kurulu'nda

Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli, perakende ticaret ile ilgili düzenlemenin esnaf ve sanatkarın lehine olduğunu belirterek, "Düzenlemenin şu hali ideal değil. Şu an itibarıyla bir yapı var; bu yapıyı yerinden oynatmadan, sarsmadan, hallaç pamuğu gibi atmadan ideal düzenlemeyi yapamayız" dedi.

Canikli, TBMM Genel Kurulu'nda görüşülen Perakende Ticaret Yasa Tasarısı üzerinde Hükümet adına yaptığı konuşmada, bir türlü yasalaşmayan ama kurallara bağlanması gereken bir konu olması nedeniyle düzenlemenin önemli olduğunu kaydetti. Canikli, "Düzenlemenin şu hali ideal değil, bunu biliyoruz. Esnaf ve sanatkar açısından bakıldığında ideal düzenlemelerden ibaret olduğunu söyleyemiyoruz. Çünkü şu an itibarıyla bir yapı var. Alışveriş merkezlerinin, perakende ticaretin oluşturduğu bir yapı var. Kökleşmiş, yerleşmiş bir yapı var. Bu yapıyı yerinden oynatmadan, sarsmadan, hallaç pamuğu gibi atmadan ideal düzenlemeyi yapamayız. Bunu hepiniz biliyorsunuz. Geçmişte şu oldu, bu oldu, tartışabiliriz bunları. Ama tartışmalar, bu gerçeği hiçbir zaman değiştirmez. Şu andaki yapıyı yok sayarak kural koymaya çalışmak gerçekçi değil. Zaten sonuç almak da mümkün değil" değerlendirmesinde bulundu.

Yaklaşımlarının her zaman esnaf ve sanatkarın lehindeki düzenlemeleri en geniş kapsamıyla yapabilmek olduğuna işaret eden Canikli, tasarının bu hassasiyet ve yaklaşımla hazırlandığını kaydetti. Tasarıdaki tüm düzenlemeler ve kuralların esnaf ve sanatkarın lehine olduğunu kaydeden Canikli, bugünkü duruma bakıldığında getirilen düzenlemelerin tümünün esnaf ve sanatkarın lehine olduğunu söyledi.

Canikli, "Sermaye olarak güçlü, esnaf ve sanatkarımız karşısında zaman zaman eleştiri konusu olacak şekilde faaliyette bulunan alışveriş merkezlerinin, perakende zincir mağazalarının lehine hiçbir düzenleme yoktur, mevcuda göre. Bu da çok önemlidir. Getirilen bütün kurallar ve düzenlemeler, esnaf ve sanatkarın lehinedir, bir tane de AVM'lerin, büyük sermayenin lehine bir düzenleme söz konusu değildir. Yeterli midir, esnaf ve sanatkarın tüm taleplerini karşılıyor mu? Değil, hayır ama mevcut şartlarda olabilecek en uygun düzenlemeler manzumesi olduğunu söylemimiz sanıyorum yanlış olmaz" dedi.

Çalışma saatlerinin valilere verilmesi konusuna değinen Canikli, şöyle konuştu:

"Bu uygulama hayata geçirilirken her il, her  ilçe birbirinden kopuk şekilde uygulanmamalı. En tepeden koordine edecek bir gözün bunları görebilmesi, bakabilmesi gerekiyor. Eğer bu yetki şu anda olduğu gibi belediyeler tarafından uygulanacaksa, işte o  dediğimiz sakınca ortaya çıkar. Tüm belediyelerin çalışma saatleriyle ilgili kararlarını gözden geçirebilecek, bütün olarak fotoğrafın tamamını ortaya koyabilecek yapılanma doğal olarak söz konusu değil. Ama valiler bu imkana sahip. Hükümet'in temsilcisi olarak sahip. Hem özelin durumunu dikkate alarak bu kararlarını verebilirler, hem de tüm Türkiye'deki çalışma saatleri uygulamasını dikkate alarak standardize etmez imkanı sunabilirler. Bu avantajı vardır valinin yoksa başka hiçbir niyeti söz konusu değil. Esas kargaşa, bu yetki mahalli idarelerde, belediyelerde olduğunda ortaya çıkabilir.

Alışveriş merkezlerinin açılmasına ilişkin kriterlerin belirlenmesi yetkisi de Bakanlar Kurulu'na veriliyor. Bu kuralların kanunla konulması, daha sonra değişiklik ihtiyacı ortaya çıktığında bunların değiştirilmesini zorlaştırır. Gelişen sosyal ve ticaret hayat, globalleşen dünya şehirleşme yeni kriterleri ortaya çıkarabilir ya da mevcut kriterlerin gözden geçirilmesi ihtiyacını gündeme getirebilir. Bütün bu durumlarda sistemin, yapının esnek olması gerekir. Yeni kanun çıkarmak kolay değil. Bir bakanlığa verilmesi de bir takım sakıncalar içerebilir. Bakanlar Kurulu'na  verilmesi, değişiklik ihtiyacı hasıl olduğunda bunu hayata geçirmede gerekli esnekliğe sahip olur. Sonuç itibarıyla Bakanlar Kurulu kararıdır, çok kolay alınabilecek bir karar değildir. Her ikisini dengede tutabilecek düzenleme gibi değerlendirilebilir yoksa sistem belli bir zaman sonra tıkanma noktasına girebilir."

-"Küçük üreticinin adı, bilgileri yer alacak"

Sektörün dünyada ve Türkiye'de sürekli büyüdüğünü, mutlaka regüle edilmesi gerektiğini belirten Canikli, getirilen düzenlemeler hakkında bilgi verdi. "Şu haliyle esnaf ve sanatkarımız AVM'lere giremiyorlar, orada tutunamıyorlar. Kiralar pahalı deniyor. Sorun o değil, olayın tam yansıma biçimi bu değil. Onlar girmek, yer kiralamak istiyorlar ama özellikle bazı AVM'ler kendi prestijleri açısından esnaf ve sanatkarımıza yer vermek istemiyorlar" diyen Canikli, bu durumu kabul etmediklerini, eleştirdiklerini kaydetti.

Getirisi olmayan bir AVM'de esnafın düzenlemeyle getirilen yüzde 5'i kullanmak durumunda olmadığını ifade eden Canikli, gelir beklentisi söz konusu ise bu imkanı kullanacağını belirtti. Canikli, esnaf ve sanatkarın yüzde 5 gibi bir ciddi alanla, AVM'lerde önlerinin açılmasının önemli olduğunu kaydeden Canikli, "Türkiye'deki AVM'lerin büyük bölümü para kazanıyor, kiralar belli zaten. Kiralar belirleniyor, sonra alacaklar ya da kiracılar seçiliyor. Ama maalesef bunlar içinde esnaf ve sanatkarımız yok. Bu kapının esnaf ve sanatkarımıza açılması, çok önemli bir imkandır. Çünkü alışveriş, ticaret büyük oranda burada yapılıyor. O nedenle bu imkandan faydalandırmak gerekiyor" dedi.

Esnaf ve sanatkarın, küçük üretecinin en çok kendini tanıtamama, markalaşamama sorunuyla karşı karşıya olduğuna dikkati çeken Canikli, üretiminin bütün olumlu sonuçlarını kendisinin değil sermaye sahibinin kullandığını anlattı. Bundan sonra üreticinin de uygun puntolarla isminin ve bilgilerinin yer alacağını anlatan Canikli, "Esnaf ve sanatkar, küçük üretici bu şekilde milyonlarca insana ulaşma imkanına sahip olacak. AVM'nin reklamı zaten yapılıyor. Malın, paketin üzerinde onun bilgileri, ismi var ama şimdi yeni olarak onu üreten ama hiç ortalıkta gözükmeyen, adı sanı duyulmayan, bilinmeyen ve kendini tanıtma imanı olmayan küçük esnaf ve sanatkara bu imkan sağlanıyor. Zincir bir mağazada o ürünü üretmiş üreticinin malını aldığında tüketici, onun ismini görebilecek. Böyle bir imkanı üretici başka hiçbir yerde bulamaz. AVM'lerin çok insana ulaşma kapasitesini üreticinin lehine düzenliyoruz" diye konuştu.

-"Esnaf AVM'lere giremiyor ama girmek istiyor"

Canikli, tasarı üzerinde milletvekillerinin sorularını yanıtlarken, esnafın şu anda AVM'lere giremediğini ancak girmek istediğini belirterek, bu yönde taleplerin kendilerine geldiğini söyledi.

AVM'lerin önemli bir bölümünün kendi politikaları, başka nedenlerle bunları reddettiğini belirten Canikli, şöyle konuştu:

"AVM'lerin her biri pazarlama teknikleri, ticaret mantıkları çerçevesinde uygun gördükleri algının bozulmaması gerekçesiyle adım attıklarını söylüyorlar. Tabii bu çok yanlış. Bunun kabullenilmesi mümkün değil. Esnaf, sanatkarımız,  bakkalımız gerçekten yaşatılması gereken kurumlar. Sadece ticari açıdan değil, sosyal açıdan da... Şu anda girmedikleri için esnafımız, böyle bir adım atıldı. İnanın girmek istiyorlar. AVM'ler, bu anlamda ticaretin ve diğer aktivitelerin cazibe merkezi olmuş durumda. Bunu da eleştiri veya övgü olarak değil, tespit olarak ifade ediyorum. Geldiğimiz noktada böyle bir yapı söz konusu.

AVM'ler gerçekten insanların önemle zamanlarını harcadıkları mekan haline gelmiş. Desteklemek ya da eleştirmek anlamında görüş beyan etmeden bunu söylüyorum. Gelir potansiyelinin de yüksek olduğu bu yerlere girmek istiyor. O nedenle biz bu kapıyı açıyoruz. Yüzde 5 ciddi bir alan. Kaybolmaya yüz tutmuş, korunması gereken sanatlarda dörtte bir rayiç uygulanacak. Buradaki rayiç, normal piyasa fiyatı neyse, herkes hangi bedeli tatbik ediyorsa esnaf ve sanatkara da o fiyat üzerinden kiraya verme söz konusu olacak. Bu  önemsenmeli, bu düzenlemeyi küçüksememek lazım. Uygulamada bazı sıkıntılar olabilir, yine dirençler olabilir. Buna ilişkin müeyyideler, cezalar var, tatbik edilmediğinde onlar uygulanacaktır. Esnaf ve sanatkar odaları bunların haklarını koruyacaktır. Esnaf ve sanatkarımızın AVM'ler karşısında tamamen korumasız gibi düşünmemek lazım. Hem kamu olarak gerekli cezaların uygulanmasında gücümüz var hem de cezalar ciddi anlamda ağırlaştırıldı. Uygulamayı elbette  takip edeceğiz. Bu bizim  görevimiz. Esnaf ve sanatkarın lehine bu kuralı sonuna kadar uygulatacağız."

-"O kirayı ödemeye hazır çok insan var"

Canikli, bir milletvekilinin AVM'lerde yüksek kiraları esnafın ödeyip ödeyemeyeceği sorusuna, "O rakamdan o kirayı ödemeye hazır çok insan var. Talep arzdan fazla. Özellikle beli bazı AVM'lerde talep çok oluyor. Esnafın mutlaka yüzde 5'i doldurma zorunluluğu yok; bu bir imkan, hak. Gelir getiren AVM olursa kullanır, gelir getirmediğini düşündüğü için kullanmaz. Bu anlamda sıkıntı ortaya çıkmaz. Binde üç oranında rayicin dörtte biri fiyatına olmak üzere tükenmeye yüz tutmuş ve geleneksel sanatlar icra edenlere de ayırmaları gerekiyor. Bu da önemlidir. Bu şekildeki destek en somut destektir. Baştan avantajlı konumda burayı ticari imkana çevirecek, yaşama imkanı daha da artacak" dedi.

AVM'lerde yerli marka olmadığının söylenmesine Canikli, AVM'lerde yerli de yabancı markanın da olduğunu söyledi. "AVM'cilerin kendi esnafını, sanatkarını oraya koyma şansı yok" diyen Canikli, kuralların bunu engellediğini, öyle bir durumun söz konusu olmayacağını kaydetti.

AVM'ler nedeniyle esnaf ve sanatkarın sayısının azaldığına ilişkin sorulara Canikli, 1 milyon 600 bine yakın esnaf ve sanatkarın faaliyetini devam ettirdiğini, azalma olmadığını söyledi. Esnafımızın sayısında azalmanın söz konusu olmadığını kaydede Canikli, "Esnafımız ayakta kalabiliyor, bütün bunlara rağmen. Hükümetlerin verdiği destekler de önemli. Esnafı ayakta tutacak, güçlü sermaye karşısında koruyacak olan en önemli araçlarda biri ucuz, kolay ulaşabileceği, makul finansal imkanların sunulmasıdır. Bu da eskiden beri Halk Bankası üzerinden verilen krediler yoluyla sübvanse edilmektedir. Yarısı devlet tarafından karşılanmaktadır. Her yıl bütçeye ödenek konuyor. En büyük destek budur. Bu kanallar açık tutulabilirse esnafımız büyük sermaye karşısında gücünü koruyabilir, direnebilir ve faaliyetini devam ettirebilir. O anlamda başa baş, dişe diş mücadele ediyor" diye konuştu.

Canikli, 334 olan AVM sayısının yıl sonunda 409'a ulaşmasının beklendiğini, bunların 144 farklı firmaya ait olduğunu ifade ederek, tekelleşme olmadığı, yeteri kadar rekabet olduğu sonucu çıkarılmasının da mümkün olduğunu sözlerine ekledi.

Tasarının tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanarak maddelerine geçildi. - TBMM