Amerikalı Siyahiler "Hayal"E Ne Kadar Yakın?

ABD, sivil özgürlükler alanında çığır açan Martin Luther King'in ünlü konuşmasının 50. yılını kutlasa da eşitlik ve ülkenin ayrımcılık alanında hala kat edilmesi gereken uzun yolu var. Irkçılığın geçmişteki kadar olmasa da varlığını sürdürdüğü ABD'de, özellikle Afrikalı Amerikalılar ile beyazlar arasında derin tarihe uzanan ve dengelenemeyen ekonomik eşitsizlik, sorunların en büyük kaynaklarından.

ABD'de başkent Washington başta olmak üzere çeşitli etkinliklerle siyahi vatandaşların hak arayışlarında dönüm noktası olan Martin Luther King'in, 50 yıl önce Washington'daki insan hakları yürüyüşünde, 250 bin kişiye hitap ederek yaptığı tarihi konuşmanın yıl dönümü anılıyor.

Ülkede, son dönemlerde bir yandan Afrikalı Amerikalıların çok da ele alınmayan tarihine ışık tutacak çeşitli gelişmeler yaşanırken, bir yandan da 50. yıl öncesinde King'in "hayalleri"nin bazılarının hala gerçekleşemediği görülüyor.

-ABD tarihinde ilk kez siyahi müze-

Ülkede, ABD Başkanı Barack Obama döneminde başkente Afrikalı Amerikalıların tarihini anlatacak ilk müze kuruluyor.

Müze, Amerikan Tarihi, Doğal Tarih Müzesi, Sanat Galerisi, Amerikan Yerlileri Müzesi, Hava ve Uzay Müzesi ile aynı yerde olacak. Tüm alanlara ait müzeleriyle meşhur ABD'nin yıllardır siyahi tarihine yönelik bir müze açmaması, aslında ülke açısından gizli bir utanç kaynağıydı. Şimdi, 2015 yılında açılması planlanan bu müze, aynı zamanda ABD'nin unutmak istediği kölelik ve zulüm yıllarıyla tanışması niteliğinde olacağından önemli bir dönüm noktasına da işaret ediyor.

- Hollywood da siyahi tarih ve siyahi filmlerle barışıyor-

Bunun yanında, Hollywood'un uzun yıllardır sadece siyahi karakterlerin başrolü oynadığı ve onların hayatını anlatan filmlere çok sıcak yaklaşmadığı biliniyor. Özellikle de büyük bütçeli ve uluslararası piyasalara sunulacak bir siyahi filme Hollywood'ta rastlamak çok mümkün olamamıştı.

King'in ünlü konuşmasının 50. yılında, gişeler de müthiş bir siyahi filmle tanıştı. Oscar'lı oyuncu Forest Whitaker, John Cusack ve ünlü talk show programcısı Oprah Winfrey'in oynadığı "The Buttler" (Kahya) filmi bu açıdan ses getireceğe benziyor. Gerçek bir olaydan uyarlama olan film, 34 yıl boyunca sekiz  ABD Başkanının emrinde çalışan, Beyaz Saray'ın siyahi kahyası Cecile Gaines'in hayatını anlatırken, Gaines'in yaşadıkları, aynı zamanda ABD'nin de sivil haklar tarihinin özeti niteliğinde.

Filmin oyuncuları, Charlie Rose'un televizyon programına konuk olduğunda, bir siyahi filme, özellikle de yüksek bütçe isteyen böylesi bir filme kaynak toplamakta çok zorlanacaklarını bildiklerini ve Hollywood'un bu tür filmlere para yatırmayı pek istemediğini belirterek, filmin hayata geçme sürecini anlattı. Bu da Hollywood'un artık bu konudaki zincirlerini kırmaya başladığının sinyallerini veriyor.

-Obama'nın reformlarının "gizli" hedefi siyahiler-

Daha önemlisi, ABD tarihinde ilk defa siyasi bir başkana sahip-

Söylemlerinde çok öne çıkarmasa da Obama da iktidara geldiği 2008'den beri eğitim, istihdam ve sağlık alanlarında ayrımcılığı kapatmayı hedef alan politikalar uyguluyor, zaman zaman özellikle siyahileri hedef alan konularda açıkça fikir beyan etmekten kaçınmıyor.

Örneğin geçen sene Obama'nın ekonomik krize karşı çıkardığı otomotiv sektörünü kurtarma paketi de aslında en çok siyahilerin işine yaradı. Çünkü tarihsel olarak siyahilerin en çok istihdam edildiği alan otomotiv sektörüyken, son yıllarda sektörün canlılığını yitirmesi neredeyse siyahilerin yarısının işini kaybetmesi anlamına gelmişti.

Obama, 447 milyon dolarlık Amerikan İş Kanunu'nun tüm Amerikalılara ama özellikle Afrikalı Amerikalılara yönelik olduğunu dile getirmişti.

Tarım Bakanlığı'nın yıllardır hiçbir teşvik ya da kredi vermediği siyahi çiftçiler için 1,2 milyar dolarlık paket de bir diğer örnek.

Eğitim konusunda, Obama, Temmuz 2012'de tüm Afrikalı Amerikalıların lise, üniversite eğitimi alıp, verimli kariyerlere sahip olması için Üstün Eğitim için Beyaz Saray Girişimi isimli bir paket açıklamıştı. Şubat ayında Tarihsel Olarak Siyahi Yüksek Okullar ve Üniversiteleri'ne 10 yıl boyunca 850 milyon dolar fon ayıracak bir proje de başlatıldı.

Obama'nın aslında en çok siyahilerin işine yarayacak bir diğer reformu da sağlık reformu.

Mart 2010'da açıklanan reform paketinden sonra milyonlarca Afrikalı Amerikalı vatandaş, sağlık sigortasına kavuştu. 2014'te de Medicaid isimli paketin genişletilerek, yaklaşık 4 milyon siyahinin daha sağlık reformundan faydalanması bekleniyor.

Adalet alanında da Adalet Bakanlığı'na Medeni Haklar Bölümü açılmasıyla ırk bazında verilen hükümlerin önüne geçilmesi hedeflendi. Bunun yanında, Obama ilk kez öldürülen siyahi genç Trayvon Martin davası için kişisel açıklama yaparak, "O ben olabilirdim" dedi.

-Daha yapılacak çok şey var-

Dolayısıyla, ilk siyasi başkan Obama'nın politikalarının da etkisiyle  ABD, bir yandan kölelik ve ayrımcılık geçmişiyle yüzleşip, siyahiler daha fazla seslerini çıkarmaya başlarken, diğer yandan hala ekonomik, sosyal ve adli eşitliğin tam olarak sağlanmadığını gösteren olaylar, daha uzun yol kat edilmesi gerektiğine işaret ediyor.

Ülkenin kölelik tarihinin üzerinden zaman geçmesine rağmen, kökeni o dönemlere uzanan nedenler yüzünden Afrikalı Amerikalılar ile beyaz Amerikalılar arasındaki ekonomik uçurum hala devam ediyor. Örneğin, Obama'nın işbaşına geldiği 2008'de siyahilerin işsizlik oranı yüzde 12.7'yken, beyazlarınki 7.1'di. 2012'de durum pek değişmedi, beyazların yüzde 6.6'sı işsizken, Afrikalı Amerikalılar için bu oran yüzde 12.6.

Eğitimde fırsat eşitliği de hala tam yerini bulamadı. Her yıl beyazlardan yüzde 13 oranında daha az Afrikalı Amerikalı öğrenci liseden mezun oluyor.

Sağlık alanında hala siyahilerin çoğu sigortasızken, yasal alanda oy verme kanunundaki değişiklikle beraber siyahilerin seçme haklarının geleceğine ilişkin sorular da belirdi.

Sosyal hayatta da hala ayrımcılığa uğradıklarını dile getiren Afrikalı Amerikalılar, polisle ilgili işlemlerinde haksız muamele görmekten, mağaza, restoran, bar, tiyatro veya benzer eğlence mekanlarında adil olmayan uygulamalara maruz kalmak şikayetçiler.

Siyahilerin yaşadığı mahalleler ekonomik refah, eğitim, sağlık imkanlarına erişim gibi konularda en alt sıralarda geliyor.

-Irkçılık hala mesele-

Her sene gerçekleştirilen Washington yürüyüşüne bu yıl, Trayvon Martin davası ırkçılık tartışmaları açısından damgasını vurdu. Ülkedeki ayrımcılığın ortadan kalkması, King'in hala tam olarak gerçekleşemeyen "hayallerinden" biri.

Bir haftadır düzenlenen ırkçılıkla mücadele konulu paneller, konferanslar, geziler ve gösterilen belgesellerin yanı sıra geçen cumartesi ve çarşamba günü iki büyük yürüyüş gerçekleştirildi. King'in Lincoln Anıtı'nda konuşmasını yaptığı 28 Ağustos Çarşamba günü binlerce sivil hak savunucusunun, iş, adalet ve eşitlik için yürüyüşünden sonra, aynı yerde Obama da konuşma yaparak eşitlik için ülkede yapılacak işlerin bitmediğine vurgu yaptı. Ancak doğrudan ve açık olarak Afrikalı Amerikalılara yönelik politika izlememesi nedeniyle Obama, zaman zaman bu kesimler için "yeterince şey yapmadığı" için eleştiriliyor. Ancak Obama döneminde, ABD'nin çok da görmek istemediği geçmişiyle daha fazla yüzleşmeye başladığı da bir gerçek. - Washington DC