Polonya'da Hükümetin Helal Kesimi Yasallaştırma Girişimine Parlamento Engel Oldu

FEYZULLAH YARIMBAŞ - Polonya'da hükümetin, Anayasa Mahkemesi kararıyla yasaklanan helal kesimi yeniden yasallaştırma girişimine parlamento engel oldu.

Polonya, kayda değer Müslüman ve Yahudi nüfus barındırmasa da et ihracatını artırmak amacıyla 2004 yılında AB'ye girişiyle birlikte dini ritüellere göre hayvan kesimini serbest bırakmış, bu sayede yılda Müslüman ülkelere 90 bin ton helal, İsrail'e de 4 bin ton koşer damgalı et satmaya başlamıştı. 38 milyon nüfuslu Polonya'da 20 bin Müslümanın yaşıyor.

Polonya Anayasa Mahkemesi, hayvan hakları derneklerinin başvurusu üzerine 1 Ocak 2013'te yürürlüğe giren kararında, "uyuşturmadan kesimin işkence sayılacağı için hayvan hakları yasasına aykırı olduğu" gerekçesiyle dini kesimin "gayrimeşru" olduğuna hükmetmişti.

Et ihracatının bu karardan olumsuz etkilenmemesi için harekete geçen hükümetin helal ve koşer kesimi yeniden yasal hale getirmek amacıyla parlamentoya sunduğu tasarı 178'e karşı 222 oyla reddedildi. İktidardaki liberal-merkez sağ Vatandaşlar Platformu partisinden 38 milletvekilinin tasarıya "hayır" oyu vermesi dikkati çekti.

Yıllık 200 milyon avro zarar

Tarım Bakanı Stanizlaw Kalemba, tasarının reddedilmesi nedeniyle Müslüman ülkelere ve İsrail'e "milyonlarca zloti" ihracattan mahrum kalacaklarını açıkladı. Ülkede faaliyet gösteren 20'nin üzerinde helal kesim mezbahanesinin geçen yılki satışları 200 milyon avroyu buluyor.

Polonya Yahudi Birliği'nden yapılan açıklamada ise parlamentonun bu kararının ülkedeki Yahudi ve Müslümanlar'ı daha pahalı ithal helal ete ya da vejeteryanlığa zorladığı ve bu yönüyle ayrımcılık kaynağı olduğu belirtildi.

AB helal kesime izin veriyor

Avrupa Birliği'nin, hayvanların korunmasıyla ilgili 1099/2009 sayılı yönetmeliğinde genel kural olarak "şoklanarak öldürme" getirilse de üye ülkelerin dini inançlara saygı gereği istisna tanımalarına yeşil ışık yakılıyor.

Sağlıktan ve tüketicinin korunmasından sorumlu AB Komiseri Tonio Borg, Avrupa Parlamentosu'nda helal kesimin yasaklanmasını isteyen bazı parlamenterlere verdiği cevapta, sözkonusu yönetmeliğin AB Temel Haklar Sözleşmesi'nde güvence altına alınan din ve ibadet özgürlüğü kapsamında üye ülkelerin helal ve koşer kesime engel oluşturmadığını, fakat bu konudaki kararı üye ülkelere bıraktığını belirtti.

Bazı hayvan hakları dernekleri, hayvanlara işkence olarak gördükleri dini kesimin yasaklanması için Avrupa genelinde kampanyalar düzenliyor.

Avrupa'da artan Müslüman nüfus, helal et talebini de artırırken at eti skandalı üzerine yoğunlaşan denetimler, Kuzey İrlanda merkezli bir üreticinin domuz etini bile "helal" sertifikasıyla sattığını göstermişti. Avrupa'da geçen aylarda yaşanan at eti skandalına helal damgalı et satan bazı firmaların da adı karışmıştı.

Avrupa'da helal gıda tartışmaları

AB'de Polonya ve İsveç dışındaki ülkelerin tamamına yakını, belli kısıtlamalar dahilinde de olsa helal ve koşer et üretimine müsaade ediyor.

Almanya 2002'den önce, hayvanlara işkence edildiği gerekçesiyle şoksuz kesimi yasaklarken, bu tarihte Federal Anayasa Mahkemesi'nin aldığı bir kararla dini ritüellere göre kesimin önünü açtı. Mahkemenin bu kararından sonra, yaklaşık 4.2 milyon Müslümanın yaşadığı Almanya'da helal gıda sektörü hızla büyüdü. Sadece Müslümanların kurduğu işletmeler değil, Alman firmaları da helal gıda sektöründe faaliyet gösteriyor.

Hollanda'da 2011 yılında, parlamentoda 2 üye ile temsil edilen Hayvanlar İçin Parti tarafından başlatılan girişim neticesinde, yine hayvanların kesim sırasında eziyet çektiği gerekçesiyle dini ritüellere göre (helal ve koşer) kesim 30'a karşı 116 oyla yasaklandı. Yasanın yürürlüğe girmesi için parlamentonun üst kanadını teşkil eden senato tarafından da onaylanması gerekiyordu. Müslüman ve Yahudi kuruluşların temsilcileri yasanın onaylanmaması için senatoya başvurdu. Yasa 21'e karşı 51 oyla senatoda reddedildi. Böylece Hollanda'da AB normları çerçevesinde dini ritüellere göre kesim yapılabiliyor. 17 milyonluk nüfusa sahip Hollanda'da 40 bin Yahudi yaşarken ülkedeki Müslümanların sayısı bir milyonu buluyor.

Fransa'da 2011'de İslam araştırmacısı Gilles Kepel tarafından hazırlanan "İslam, Göç, Kimlik ve Güvensizlik" araştırması ve Kepel'in Franca 2 kanalında yaptığı Fransa'nın neredeyse bütün banliyölerinde helal kesim yapıldığı açıklaması, seçim atmosferindeki ülkede büyük bir tartışmaya yol açtı. Sağcı lider Marine Le Pen genel seçim kampanyasını helal kesim üzerinden İslam ve yabancı karşıtlığı üzerine kurdu. Bu ülkede halen dini ritüellere göre kesim konusunda bir yasak bulunmuyor.

İngiltere'de de 2011 yılında parlamentodaki lokantalarda helal yemek servisinin yasaklanması gündeme gelmiş, ancak Müslüman temsilcilerden Lord Ahmed'in yasağın kaldırılmasını talep etmesi ve İngiliz Kilisesi üyelerinden Alison Ruoff'un etkin desteği ile yasak kaldırılmıştı.

AB'de helal sertifikasyonu konusunu düzenleyen, helal sertifikası veren kuruluşları akredite eden bir üst kurum bulunmuyor ve "helal" logosu korunan bir isim değil. Sadece Fransa'da 50'den fazla helal sertifikası veren kuruluş varken, Hollanda'da kimi üreticiler en yakın caminin imamını fabrikalarına davet ederek, imamdan aldıkları yazıyı mamüllerinin üzerine "helal" ibaresini yazmak için yeterli bir referans olarak kabul ediyor.

Sadece dini değil aynı zamanda politik ve ekonomik nedenlerle de helal gıda ve özellikle helal et tartışmaları yakın gelecekte Avrupa'da gündeme gelmeye devam edecek. - Brüksel