Savaşçı Robotların Yükselişi Endişe Veriyor

Savunma sanayisinin vazgeçilmezleri arasına giren insansız hava araçlarının ardından, insan müdahalesine ihtiyaç duymadan durum değerlendirmesi yapacak ve tespit ettiği hedefleri yok edecek robotların üretilmeye başlaması, insan hakları örgütlerini endişeye düşürdü. Aralarında İnsan Hakları İzleme örgütü ve Nobel Kadın Girişimi'nin de bulunduğu dokuz uluslararası örgüt, "Katil Robotları Durdurun" adıyla başlattıkları kampanyada, insan hayatı konusunda sorumluluğun robotlara bırakılamayacağını ifade ederek, Birleşmiş Milletler'den (BM) insan müdahalesine ihtiyaç duymadan hedef tespit eden ve saldıran robotik silahlara yasak getirmesini istedi.

Robotik silahlar arasında hava savunma sistemleri, insansız hava araçlarının (İHA) gelişmiş modelleri, yüksek çözünürlüklü optik, termal ve kızılötesi kameralarla ve ağır silahlarla donatılmış bilgisayar destekli silahlar bulunuyor.

AA'nın sorularını e-posta yoluyla cevaplayan Nobel Kadın Girişimi'nin kurucularından Nobel Barış Ödülü sahibi Jody Williams, robotların hiçbir zaman insan hayatı üzerinde tasarruf hakkı olmaması gerektiğini belirterek, makinelerin kendi başlarına insanları öldürebilmesi fikrinin kamu vicdanını yaraladığını ve bu tip araçların kullanılmasının da Lahey Sözleşmesi'nin Martens hükmünü ihlal edeceğini dile getirdi. Marten hükmü, uluslararası anlaşmalarla düzenlenmeyen konular için uluslararası kanunlara müracaat edileceğini ifade ediyor. Williams, "Savaşlarda insanların birbirlerini öldürmeleri yeterince kötüyken ölüm kararının tamamen robotların iradesine bırakılması, sınırın aşılması anlamına gelir" dedi.

Diktatörlerin tarafından suistimal edilebilir

Duygudan yoksun olmanın, empati kurmamak ve merhamet duymamak anlamına geldiğini kaydeden Williams, Mısır'da Arap Baharı sırasında kalabalığa ateş açma emrine uymayan askerleri hatırlatarak, diktatörler tarafından programlanmış makinelerin aynı yönde karar vermeyeceğinin altını çizdi.

İnsan Hakları İzleme örgütü temsilcisi Mary Wareham, AA'ya yaptığı değerlendirmede, insani muhakemeden yoksun robotların, koşullara göre karar verme yeteneğinin olamayacağına işaret ederek, robotların savaş alanının gerektirdiği karmaşık ve kanuni tercihleri anlamakta yetersiz kalacağı, asker ve sivil arasındaki farkı tespitte ve saldırının ölçüsünü ayarlamakta başarısız olacağını söyledi.

Robotların kullanımıyla ilgili doğacak yasal boşluğa da dikkati çeken Wareham, bu robotların fiilerinden doğacak sorumluluğun kimin üzerinde olacağının belirsizliğine işaret ederek, "Yasal bağlayıcılık olmazsa, sivillerin korunması konusunda taraflar daha dikkatsiz davranacaklar, robotların eylemleri sonucunda zarar görenlerin adalet talepleri tam olarak yerine getirilemeyecek" dedi. Otonom robotların askeri maksatlarla kullanımının yeni bir silahlanma yarışını başlatacağını belirten Wareham, robotların kullanılması ile asker zayiatının azalacağını, bunun da silahlı saldırıları ve savaşları artıracağını kaydetti.

Olumlu olabilir

İnsan hakları savunucuları "katil robotlar"ın geliştirilmesi ve üretilmesinin yasaklanması yönünde çabalarını sürdürürken, savaşlarda otonom robotların kullanılmasının olumlu sonuçlar doğuracağını savunanlar da var. The Economist dergisinin editörlerinden Tom Standage, Democracy Now programına verdiği demeçte, doğru programlanmış robotların, öfke ve heyecan gibi insani duygular taşımayacakları için, tecavüz ve savaş suçları işlemeyeceklerini savunuyor.

BM İnsan Hakları Konseyi: Önlem alınmalı

BM İnsan Hakları Konseyi, geçen ay yayımladığı raporda, "Ölümcül Otonom Robotlar" olarak adlandırdığı yeni nesil silahlara dikkati çekerek, uluslararası kamuoyundan bu robotların üretim ve kullanımı konusunda gerekli düzenlemeleri bir an önce yapmasını istedi.

Yeni nesil robotların kullanımının, insan hayatı için yeni bir tehlike olduğu ifade edilen raporda, insan öldürmenin doğurduğu yasal ve ahlaki sorumluluklara değinilerek, bu robotların geliştirilmesine katkıda bulunan tüm kurum ve kuruluşlar, kararlarının sonuçlarını etraflıca düşünmeye davet edildi.

Mevcut çalışmaların çoğunun gizli yürütüldüğü vurgulanan raporda, geliştirilen robotların çoğu silahsız olduğu için herhangi bir düzenlemeye ihtiyaç olmadığı yönündeki iddialara cevap olarak, insansız hava araçları gibi başlangıçta silahsız olan robotların, düşman karşısında avantaj sağlamaları durumlarda silahlandırılarak askeri amaçlar için kullanılabileceğine dikkati çekildi.

Mevcut örnekler

Otonom savaşçı robotlara örnek olarak ABD tarafından kullanılan Phalanx CIWS ve C-RAM savunma sistemleri, yine ABD tarafından geliştirilen Northrop Grumman X-47B ve İsrail tarafından seri üretimi yapılan Harpy insansız hava araçları ve Güney Koreli Samsung şirketi tarafından üretilen ve Kuzey ve Güney Kore arasındaki askerden arındırılmış bölgenin güvenliğini sağlamakta kullanılan robotlar gösteriliyor.

İHA'ların yaygınlaşmasıyla savaşçı robotların üretimi ivme kazandı

İHA'lar, savaşçı robotların geliştirilmesinde kilometre taşı olarak görülüyor. Uydu sinyalleri aracılığıyla uzaktan kumanda ile yönetilen İHA'lar, bugün başta ABD olmak üzere pek çok ülke tarafından kullanılıyor. 2008 yılından beri savunma sanayisinin vazgeçilmezleri arasına giren İHA'lar, ABD ordusu tarafından Pakistan, Somali ve Yemen gibi yönetim zaafı bulunan ve Amerikan askerleri açısından tehlikeli olan bölgelerde yürütülen operasyonların temel aracı halini geldi.

Sivil kullanım alanı da giderek genişleyen İHA'lar, bugün Güney Afrika'dan İsrail'e, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu onlarca ülke tarafından üretilebiliyor. Savunma sanayisi tarafından üretilen İHA'lar, savaş uçaklarına nazaran daha düşük taşıma kapasitesine sahip ancak yüksek manevra yetenekleri, ses hızına ulaşan süratleri, yüksek isabet oranları ve uçaklara göre radara yakalanma ihtimalinin daha düşük olmasıyla dikkati çekiyor.

-İnsansı ve hayvansı robotlar-

Askeri amaçlarla üretilenler robotların yanında lojistik maksatlı insanı ve hayvansı robot geliştirme çalışmaları da sürüyor. Sektörün öncülerinden Amerikan Boston Dynamics şirketi, şimdiden dört ayağı üzerine hareket eden ve oldukça gelişmiş denge mekanizmasına sahip robotlar üretmiş durumda. "Büyük Köpek" adını verdikleri ve Amerikan askerlerine malzeme taşıma konusunda yardımcı olacağı belirtilen robot, 150 kilo yükle zor arazi koşullarında saatte 2,5 kilometre yol alabiliyor. Aynı şirketin ürettiği robotlardan bir başka dikkat çekici olanı ise "Atlas" adı verilen insansı robot. Arazi robotu olarak tasarlanan Atlas, iki ayağı üzerinde yürüyecek ve duyarlı elleri sayesinde birçok aleti kullanabilecek. - Ankara