Yavru Leylekler Büyüdü, Dönüş Başladı

DİYARBAKIR ile ilçesi Bismil arasında uzunan Dicle nehri kıyısına paralel olarak kurulu bulunan yüksek gerilim direkleri üzerinde kurdukları yuvalarda yaşayan leyleklerin büyüyen yavruların bir kısmı döndü. Bazı yavrular avlanma ve kanat egzersizlerine devam ederken, bazı yavrular da kuluçkadan çıktıkları yuvada anne ve babalarının getireceği yiyecekleri bekliyor. 15 yıldan beri leylek popülasyonunu takip eden Dicle Üniversitesi Diyarbakır Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Ahmet Kılıç, kış ve bahar mevsiminin kurak geçmesinden dolayı yiyecklerin az olduğunu ve leyleklerin de bu yüzden bu yıl ilk kez 5'ten daha az yavru yaptığını söyledi. Her yıl Şubat ayı sonunda Dicle nehri kıyısındaki yüksek gerilim hatları üzerinde kurulu bulunan yuvalarına dönerek burada üreyen leyleklerin yavruları büyüdü ve dönüş hazırlığı başladı. Kuluçkadan çıkan ilk yavru leylekler ebeveynleri ile kış mevsimini geçirecekleri Afrika'ya gitmek üzere yola çıktı. Ancak kuluçkadan geç çıkan yavrular ise hala avlanma ve kanat egzersizliği yaparken, bazı yavrular ise hala yuvada ve ebeveynlerinin yiyecek getirmesini bekliyor. 2003 yılından beri Bismil'e gelen leylek kolonisini takip eden Dicle Üniversitesi Diyarbakır Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Ahmet Kılıç, leylekin göçü, yapısı, yumurta sayısı, kuluçka süresi, büyümesi, avlanması ve yeniden geldikleri Afrika'ya dönmesine kadar çok önemli bilgiler verdi.

"5-6 BİN KİLOMETRE ÖTEDEKİ AFRİKA'DAN GELİYORLAR"

Bismil'de üreyen leyleklerin çok düzenli bir popülasyona sahip olduğunu belirten Prof. Dr. Kılıç, "Böylesi düzenli popülasyon sahip başka leylek topluluğu yok. Yüksek gerilim hatlarını kullanıyorlar. Diyarbakır'da üremesini yapan bir türdür. Buraya Afrika'dan Nil vadisinden geliyorlar. Yaklaşık 5-6 bin kilometre yol katediyorlar. Burası onların ata yurdu, çünkü burada ürüyorlar. Kışın Diyarbakır'da soğuk ve yiyecek azlığından Nil vadisine, Etyopya, Somaliye kadar gidebiliyorlar. Leylekler halk arasında çok popüler, halkımız bunları kutsal kabul ediyor. Leyleklere asla dokunulmaz, etini yemezler, ona dikkat ederler. Vatandaşlar tarlada çalışırken, tarla içerisindeki leylek yuvalarında, ebeveynler-yavrular, yaşlılar birbiriyle ilgilenilirler. Halk tam bir doğasever, yüksek gürültü yapmazlar onlara karışmazlar" dedi.

"YUVALAR 30 YILDAN BERİ KORUNUYOR"

Hava şartlarının uygun olması halinde leyleklerin Şubat ayı sonunda yuvalarına dönmeye başladığını anlatan Kılıç, "Şubat ayı sonunda başlar, Mart ayında gelişleri tamamlanır. Bismil'in Yuvacık ve Köseli köyleri arasında, karayolu paralel olarak, 40-50 metre mesafede yuvalarımız var. Aynı zamanda Dicle nehrine de yakın, bu yüzden yiyecek bakımından zengin bir bölge. Leylekler Mart ortasından itibaren eski yuvalarına gelirler bazı yuvalar 30 yıldan beri korunuyor. Deyim yerindeyse yuvalarıyla evliler, başka yuvaya giden leylek olrusa kavgalar başlar. 20 kilometre mesafede 40 ila 55 yuva sürekli olarak kullanılır. Leylekler her sene ortalama 5 tane yumurta yapar. Kuluçka ilk yumurta ile başlar. Leylekler 25-30 sene aynı yuvayı kullanır. Her sene yuvaya yeni materyal gelir. En eski yuvalar, en yüksek olan yuvadır" diye konuştu.

"TÜRKİYE ORTALAMASI 1-2 İKEN BİSMİL'DE 5 YAVRU RAHATLIKLA YETİŞMEKTE"

Leyleklerin Türkiye üreme ortalamasının 1-2 olduğunu ifade eden Prof. Dr. Kılıç, Bismil'deki leyleklerin ise ortalama 4-5 olduğunu kaydederek, şöyle konuştu:

"Yuvaya önce büyük dallar, daha sonra küçük dallar, daha sonra da yumuşak otlar getirilir. Yavrular, yumurtalar için yumuşak olsun diye. Nisan ayından itibaren kuluçka başlar. Mayısın başından itibaren biz yavruları görmeye başlarız. Genelde yuvada 5 yavru olur. Türkiye ortalamasında 1-2 yavru yetişirken, Bismil'de, 4-5 yavru rahatlıkla yetişmektedir. Sebebi ise yuvalar nehire çok yakın. Bunların yiyeceği yılan, kertenkele, kurbağa, balık, tarla faresi, böcek gibi yiyecekler rahatlıkla temin edildiği için yavru sayısı da fazlala olabiliyor. Bismil leylekleri Türkiye ortalamasının üzerinde yavruyu rahatlıkla yetiştirebiliyor."

"KIŞ VE BAHAR KURAK GEÇTİ, YAVRU SAYISI AZALDI"

Bu yıl Kış ve Bahar mevsiminin kurak geçtiğini hatırlatan Prof. Dr. Ahmet Çelik, bu yüzden kuraklık nedeniyle bitki ve leyleklere yem olacak hayvan sayısının da az olmasına paralel olarak leyleklerin de bu yıl az sayıda yavru yaptığını söyledi. Prof. Dr. Çelik, "Leyleklerimiz 2 aydan fazla anne-babalar tarafından beslenir. Her seferinde gelen yiyecekler kardeşler arasında paylaşılır. Kuluçka süresi 1 aydır. 2, 2.5 ay arasında yuvada beslenir. Yiyecek bolluğu nedeniyle kardeşler arasında rekabet azdır. Eğer yiyecek az olursa, 3, 4 ve 5'inci yavrunun yaşama şansı azdır. Malesef geçen yıla oranla bu yıl farklılık yaşadık. Kış kurak geçti. kar olmadı, bahar yağışlarımız azdı. Bu sene 5 yavrulu yuva görme şansımız olmadı. 4 yavrulu yuvalar nadirdi. Tabiaatta yağışlar olmayınca bitki çetişliliği olmuyor. Bu nedenle bitkiyle beslenen hayvan artışı da olmuyor, leyleklerimiz de bu hayvanlarla besleniyor. Bu hayvanlarda artış olmayınca da leylek yavrularında ciddi bir düşüş yaşandı" ifadelerini kullandı.

KIŞ MEVSİMİNİ AFRİKA'DA GEÇİRİYORLAR

Türkiye'deki en önemli göç yollarından birinin doğu göç yolu olduğunu, Dicle vadisinin de bu güzergahtaki en önemli duraklardan biri olduğunu belirten Prof. Dr. Çelik, leyleklerin bir kısmırır doğudan Dicle vadisine geldiğini ve bol yiyecek olduğu için burada dinlendiklerini kaydetti. Burada dinlenen leyleklerin daha sonra Diyarbakır'dan Hatay'a buradan da sırasıyla Suriye, Lübnan üzerinden Sina yarımadasına ve buradan da Nil vadisine, Etyopya ve Somali'ye ulaştığını anlatan Kılıç, ılıman iklim ve bol yiyecek olduğu için leyleklerin kış mevsimini burada geçirdiğini söyledi. Kılıç, sıcak geçen kış mevsiminde Diyarbakır'da kalan leyleklere nadir de olda rastladıklarını aktardı.

"LEYLEKLERİ TAKİP EDERSEK, TABİATTAKİ YAPI DEĞİŞİKLİĞİNİ ANLAYABİLİRİZ"

Leyleklerin takip edilmesi halinde, tabiattakı yapı ve değişikliklerin anlaşılabileceğini savunan Prof. Dr. Kılıç, şunları söyledi:

"Leylekleri takip ettiğimiz zaman tabiattaki yapıyı ve değişiklikleri anlayabiliyoruz. O yüzden bu gibi sembolik türleri bilmemizde fayda var. Temmenimiz odur ki burada yumurtadan çıkan yavruları markalamak. Fakat yüksek gerilim hatlarında yuva yaptıkları için imkanlar elvermediği için ulaşamıyoruz. Eğer bunları takip edecek olsak, bunların Afrika'ya kadar gittiğini ve kışı geçirdikten sonra geri geldiğini biliriz. Şu haliyle Diyarbakır'ın doğal yapısını bozmayacak olursak, şu an leylekler tabiatla uyumlu. Nehiri bozarsak, tarlalarda aşırı ilaçlama, gübreleme oluşturursak ki insanlardan bunlara doğrudan zarar geldiğini görmedik ve kutsal olarak kabul edilir. Bu yapıyı korumamız, leylekleri ve diğer türleri koruyacaktır. Biz bu türleri dünyaya daha iyi tanıtabilir miyiz? Avet tanıtabiliriz. Efendim ekstradan yuva platformları oluşturabiliriz, ilgili kişilere, turistlere bunları izleyebileceklere gözetleme kuleleri yapabiliriz. Çocukların yuvaları görebileceği şekilde yapabilirsek koruma kendiliğinden gelir zaten. Leyleğin o yaşayışını gördüğümüz zaman, tabiattaki her nesnenin önemini anlamış oluruz." Yuvada kalan son yavru leyleklerin gagalarının siyah olduğu ve henüz uçamadıkları görüldü. Drone ile yapılan çekimlerde yuvalardaki yavrular, anne ve babalarının getireceği yiyiceği bekliyor. Kanat egzersizi yapan yavrular, uçmaya hazır geldikten sonra bu kez, ebeveynleri tarafından avlanma alanına götürülerek, neyi nasıl avlayacaklarını öğrendikten sonra da gruplar halinde Afrika'ya gitmek üzere uçacak. - Diyarbakır