Ülkeler Arası Covid-19 İstatistikleri Kıyaslamak Mantıklı mı?

Son zamanlarda derlenen veriler ışığında dikkatinizi çekmiş olabilecek bir gerçek söz konusu: Covid-19 farklı ülkelerde farklı şekillerde seyrediyor. Peki ülkeler arası Covid-19 istatistikleri kıyaslaması neden pek de mantıklı değil? Hadi bu soruya daha yakından göz atalım.

Ülkeler Arası Covid-19 İstatistikleri Neden Farklı?

Ülkemiz de dahil olmak üzere her ülkeden vatandaşlar, ülkelerinin yeni tip koronavirüs ile mücadelede ne kadar başarılı olduğunu ölçmek için kıyaslama yoluna gidiyor. Ancak aynı şeyleri kıyasladığınızdan emin olmalısınız.

Örneğin Amerika Birleşik Devletleri yaklaşık 50,243 ölüm ile birlikte virüse bağlı ölümlerin en çok yaşandığı ülke konumunda bulunuyor. Buna karşın burada çok önemli bir detay var ki, bu da ABD'nin nüfusunun 330 milyon olduğu.

Örneğin Batı Avrupa'da yer alan en büyük beş ülke (İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya) toplam 320 milyon nüfusa sahip. Yani ülkelerin bireysel istatistikleri, bu süreçte ne kadar başarılı olunduğunu anlamak için pek doğru bir kriter değil. Tabii bunda çok daha farklı koşullar da söz konusu.

Ölçüm Farklılıkları

Ülkelerin Covid-19 kaynaklı ölüm sayısı istatistiklerinde ölçüm farkları söz konusu.

Örneğin Fransa ölümleri sayarken virüse bağlı evde gerçekleşen ölümleri de hesaba dahil ediyor. Buna karşın İngiltere, yalnızca hastanede gerçekleşen ölümleri kayıt ediyor. Yani ölümleri kayıt etmek için kabul edilmiş uluslararası bir standart şu aşamada mevcut değil.

Birisinin istatistiklerde yer alması için test edilmiş olması gerekiyor mu yoksa doktor şüphesi yeterli mi? Virüsün ana ölüm nedeni mi olması gerekiyor yoksa sadece bulunması virüs kaynaklı ölüm olarak sayılması için tek neden mi? Bunlar şu an ülkeler arasında farklılık gösteren sorular.

Ülkelerin Covid-19 kaynaklı ölüm oranı istatistiklerinde de farklılıklar söz konusu.

Yine İngiltere üzerinden yola çıkarsak ülke, yalnızca hastaneye kabul edilebilecek belirtilere sahip olan hasta insanları test etti. Bu, ölüm oranının olduğundan çok daha az olabileceği anlamına geliyor çünkü hafif vakalar ve asemptomatik vakalar olmak üzere doğrulanmamış toplam vaka sayısı bilinenden çok daha fazla olabilir.

Bir ülke ne kadar fazla test yaparsa bu bilinmeyen vakalar ortaya çıkar ve sonuç olarak ölüm oranları doğru orantılı bir azalış gösterir. Dolayısı ile teyit edilen vakalarda ölüm oranı, doğrulanan ve doğrulanamayan tüm vakalardaki ölüm oranına kıyasla daha yükseklerde yer alır.

Siyasi Farklılıklar

Sıkı yönetime sahip olan ülkelerde açıklanan verilere güvenmek biraz daha zordur. Örneğin Çin ve İran tarafından açıklanan ölüm sayıları doğru mu? Ne yazık ki kimse emin değil. Virüsün ortaya çıktığı Çin'de ölüm oranları (virüsün farkına varana kadar yayılması gerekirken) olağanüstü seviyede düşük.

Nüfus Farklılıkları

Bu noktada ortalama yaş, yaş gruplarının ülke nüfusundaki dağılımı ve insanların yaşadığı yerler ekstra önemlidir.

İngiltere ve İrlanda üzerinde kıyaslama yapacak olursak bu doğru olmaz. Bunun nedeni İrlanda'da nüfus yoğunluğunun çok daha düşük olması ki bu, kırsal kesimde geniş bir kitlenin yaşamasından kaynaklanıyor.

Virüsün ağırlıklı olarak ileri yaş grubu içerisine ölümlere neden olduğunu düşünürsek yaş yapısı ayrı bir önem kazanır. Örneğin Avrupa ve Afrika arasında kıyaslamalar yapmak doğru olmaz çünkü Afrika ülkeleri çok daha genç nüfuslara sahiptir.

Yine ülkedeki insanların komorbidite düzeyi önemli detaylardan birisidir. Bu diyabet, kalp hastalığı ve yüksek tansiyon gibi hastalığın riskini artıracak ek koşulların toplumdaki varlığı anlamına gelir.

Test Sayısı Farklılıkarı

Salgının erken dönemlerinde çok fazla test yapan ve enfekte kişilerin temaslarını izleyen ülkeler, süreci en başarılı yöneten ülkeler arasında yer alıyor. Buna Almanya ve Güney Kore gibi ülkeleri örnek gösterebiliriz. Nüfus başına düşen test sayısı düşük ölüm oranlarını tahmin etmek için yararlı bir istatistik olabilir.

Buna karşın ülkeler arası açıklanan test verileri de farklılık içerir.

Bazı ülkeler test edilen kişi sayısını açıklarken bazıları yapılan toplam test sayısını açıklar. Kişilerin iyileşip iyileşmediğini anlayabilmek için ve bazı durumlarda tanıdan emin olmak için birden fazla kez test yapılması gerekir. Bu nedenle yapılan toplam test, kaç kişinin test edildiğini ortaya koymaz.

Yani kısa bir şekilde toparlamak gerekirse ülkeler arası istatistikleri kıyaslamak, en azından salgın bitene kadar, pek de doğru sonuçlar vermeyecektir.