Amerikan ve Rus Özel Güvenlik Şirketleri Suriye ve Irak'ta Nasıl Çalışıyor?

Suriye'de 7 yılı aşkın süredir devam eden savaşta onlarca hatta yüzlerce Rus vatandaşının öldüğü iddiaları sonrası, gözler Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "paralı askerleri" olarak bilinen özel güvenlik şirketlere çevrildi.

BBC Rusça Servisi'nın ulaştığı bilgiye göre, sadece Şubat 2017'de Suriye'de özel güvenlik şirketleri için çalışan 50 kişi hayatını kaybetti ve bölgeden düzenli olarak ölüm haberleri geliyor.

Rus yetkililer ise bu şirketlerle bağlantıları olmadığını ama Suriye'de ordudan bağımsız Rus vatandaşlarının olabileceğini söylüyor.

Peki bu gibi özel güvenlik şirketleri nasıl faaliyet gösteriyor? 8 yıldan uzun süredir çeşitli özel güvenlik şirketleri için görev yapan güvenlik uzmanı Tyrus McQueen'a sorduk.

BBC: Tayrus, özel güvenlik şirketleriyle yolunuz nasıl kesişti?

Tayrus McQueen: 2014'e kadar İngiliz ordusuna hizmet verdim ve Irak'taki operasyonlara katıldım. Daha sonra özel şirketlerle çalışmak istedim. O sırada Irak'ta çok az özel güvenlik şirketi vardı ve tabii ki gidip gazetelere ilan vermiyorlardı. Ama savaş ortamında ağızdan ağıza yayılıyordu.

Başvurumu yaptım, gerekli kontrollerden geçtim ve bu defa Irak'a bir iş ziyareti için, bir özel güvenlik şirketin çalışanı olarak gittim. Görevlerim farklıydı.

BBC: Özel güvenlik şirketleri çatışma ortamında genelde nasıl çalışır?

Tayrus McQueen: Şirketten şirkete değişir. Genelde insanları ve nesneleri koruma gibi basit görevlerimiz vardı Ama ordunun uğraşmak istemeyeceği meseleleri halleden daha karanlık şirketler de var.

Amerikan Blackwater şirketi buna bir örnek (ABD'nin Irak'ı işgali sırasında sivillerin ölümüne neden olduğu ve silah kaçırdıkları iddiasıyla gündeme gelmişlerdi).

Benim çalıştığım şirket bundan farklıydı. Mesela ben Irak'ta ABD'li yüksek mühendisleri korumakla yükümlüydüm. 2008'de İngiliz hükümetiyle kontratlı olarak çalıştım ve Bağdat'taki İngiltere Büyükelçiliği'nin güvenliğini sağladım. İngiltere'deki sıkı sistemde koruma lisansınız olmalı ve kontrolleri geçmelisiniz. ABD'de ise özgeçmişleri muğlak olanlar bile işe alınabiliyordu.

BBC: Bu şirketlerin çalışanları askeri personel mi yoksa destek personeli mi oluyor?

Tayrus McQueen: Kesinlikle destek personeliydik ve askeri personelden çok farklı görevlerimiz vardı. Daha çok çatışma bölgelerinde çalışan korumlardık. Ordudan temel farkımız şuydu: Asla askeri operasyon yapmıyorduk. Evet bazen ateş açıyorduk ama bu kendimizi ya da müşterilerimizi ve araçlarımızı saldırılardan koruma amaçlıydı.

Blackwater'ın karanlık faaliyetleri öyle değildi. Amerikalılar onları sık sık ziyaret ediyordu. Ellerinde otomatik silahları oluyor ve insanların başlarını uçurabiliyorlardı. Oraya buraya ateş açabiliyorlardı. Ama Blackwater'ın askeri operasyonlar düzenlediğini hatırlamıyorum.

Ruslar farklı çalışıyor. Oyunun kurallarını değiştiriyorlar diyebiliriz. Bildiğim kadarıyla Suriye'de Wagner şirketi askeri operasyonlar yapıyor. Yani GRU'nun (Rus askeri istihbarat teşkilatı) özel ordusu gibi... Öte yandan bugün sadece Wagner'in böyle çalıştığını sanmıyorum. Suriye ya da Irak'taki ABD'li özel güvenlik şirketlerinin de aktif olarak operasyonlara katılıyor olması mümkün.

'O kadar para için savaşa gitmezdim'BBC: Maaşlar nasıldı?

Tayrus McQueen: Genelde çalışanlar orduya bağlı askerlerden daha çok maaş alıyor ve daha iyi askeri ekipmanlar veriliyor. Ama zamanla sektör değişti ve maaşlar düştü. 2000'li yılların başında bu şirketler azdı, talep fazlaydı ve birçok insan bu gibi bir yolculuğa çıkmak istemediği için daha iyi paralar ödeniyordu. Hatırlıyorum bir dönem yılda 120 bin euro kazanıyorduk. Sonra bu şirketler çeşitlendi, maaşlar düştü. Bize önce günde 400 dolar ödenirken, şirket müşterilere aynı hizmeti daha düşük fiyata vermeye başlayınca, artık günde 270 dolar alacağımız söylendi. Kabul etmeyen gidebilirdi ama biz kaldık. Rusların ayda 5 bin dolara savaşmaya gittiğini duymuştum. Ben böyle bir para için savaşa gitmezdim.

BBC: Peki şirket çalışanı ölür ya da yaralanırsa ne olur?

Tayrus McQueen: Öncelikle tüm çalışanlar sigortalıdır. Biri öldürülürse cenazesi şirketin çatışma alanındaki üssüne, ardından uçakla kişinin ailesinin evine gönderilir. Sigorta şirketi aileye tazminat öder. Bu kişiler askeri kayıp olarak sayılmaz. Bu çeşitli ülkelerin özel güvenlik şirketlerinden hizmet almalarının da nedenlerinden biri. Yaralılara gelince, genelde sahada şirkete ait doktorlar bulunur ve ilk yardımı onlar yapar. Daha sonra yaralı eve gönderilir. ABD ordusu için çalışırken ise adamlarımız askeri hastanelerde tedavi oluyordu. BBC: Ordu ve özel askerler arasındaki ilişki nasıl?

Tayrus McQueen: Genelde çok iyi. Çoğu özel güvenlik şirketi çalışanı eski ordu mensubu olduğu için apolet nedir biliyorlar. Bazı ordu mensupları bizi ilgiyle izliyor. Kariyerlerinin devamı için bu işi düşünebilirler çünkü. Aramızdaki etkileşimle ilgili bir protokol yok ama mesela pusudan çıkmak için taraflar genelde birbirlerine yardımcı olurlar. Ortak operasyonlarımız ise olmuyordu.

BBC: Görevden dönen bir özel asker madalya ya da ödül alabilir mi?

Tayrus McQueen: Hayır almaz. Biz para alıyorduk. Verdikleri ikramiyeler bile başarılı bir görev için verilmesi gereken türden bir para olmuyordu- sadece maaşımızın aynısı veriliyordu. Sanırım Irak'taki çatışmalar bittikten yıllar sonra, birkaç kişiye anma madalyası verildi. Ama bu askeri bir madalya değildi ve oraya buraya dağıtılabiliyordu.

BBC: Özel güvenlik şirketi Wagner'in eylemlerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Tayrus McQueen: Açıkçası işimle meşgul olduğum için onları özel olarak takip etmiyorum. Ancak örneğin Ukrayna'nın doğusunda kontratlı olarak çalışırken birçok kişinin Wagnerlilerden bahsettiğini duymuştum.

Yaprıkları işlere karşı kişisel bir şeyim yok. Bizim özel şirketlerimiz de Irak ve Afganistan'da çalıştı. Irak'a geldik ve burayı yerle bir ettik. Kesinlikle biz de Rusya'nın Suriye'de davrandığından daha iyi davranmıyorduk.

Wagner'in şimdi açıkça Suriye'de savaştığı doğru. Genelde özel güvenlik şirketi çalışanları bunu yapmazlar ama gelişmeler beni şaşırtmadı. Bence başka ülkelerdeki özel şirketlerle beraber bu örneklerin devamı gelecek.

Suriye'de yaşananlar giderek tipik bir savaştan karma bir savaşa dönüyor. Bu da Şam'ın ve bölgenin tamamının geleceğiyle ilgili soru işaretleri uyandırıyor. Belki de bu, özel güvenlik şirketleri için son dönüm noktası olmayacak...