Fas'ta meydana gelen depremin ekonomik maliyeti büyük

Faslı uzmanlar, Marakeş merkezli 8 Eylül'de meydana gelen depremin, çok sayıda can ve mal kaybının yanı sıra ülke ekonomisine maliyetinin "külfetli" olacağını belirtiyor.

Fas makamları depremin yol açtığı mali hasara ilişkin henüz bir rakam açıklamazken ekonomi uzmanları farklı tahminlerde bulunuyor.

Rabat'taki 5. Muhammed Üniversitesinde öğretim görevlisi ve ekonomi uzmanı Ömer el-Ketani, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Depremin tahmini ekonomik maliyeti, yaklaşık 600 bin nüfuslu ve yaklaşık 30 bin konut içeren küçük bir şehrin inşa edilmesi için gerekli bütçeye eş değer." dedi.

Maliyetin yaklaşık 10 ila 15 milyar dolar arasında olabileceğini ifade eden Ketani, bunun Fas'ın yaklaşık 5 yılda ürettiği katma değere tekabül ettiğini söyledi.

Ketani, "Fas'ın maliyet açısından mevcut durumu absorbe etmesi için yaklaşık 5 yıla ihtiyacı var. Bunun için de kemer sıkma politikasının ve harcamaların rasyonelleştirilmesinin benimsenmesinin yanı sıra mali ve insan kaynaklarının harekete geçirilmesi gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Fas halkının, sahip olduğu dayanışma kültürü sayesinde depremin ekonomik maliyetinin azaltılması ile etkilerinin ivedilikle azaltılmasına katkı sağlayacağını dile getiren Ketani, "600 mühendis, depremden zarar gören bölgelerin yeniden inşası ve yenilenmesine bilabedel destek olmaya hazır. Bu, ekonomik getirilere ve insan verimliliğine yansıyan maddi ve manevi büyük bir kazançtır." diye konuştu.

"Marakeş'te turizm birkaç ay sonra normale döner"

Ketani, deprem felaketinin turizmin hareketlendiği yaz sezonu sonlarında yaşandığına dikkati çekerek, "Aksi takdirde felaketin ekonomik maliyeti çok daha büyük olacaktı." dedi.

Marakeş'te turizmin kısmen etkileneceği ancak birkaç ay sonra kentte durumun normale döneceği öngörüsünde bulunan Ketani, "Kent depremden çok fazla etkilenmedi ancak turistler üzerindeki psikolojik etkisi birkaç ay sürebilir." ifadesini kullandı.

Doğrudan ve dolaylı kayıplar

Faslı ekonomi uzmanı Muhammed Cedri ise yıkıcı depremin yerel ekonomi üzerinde dolaylı ve dolaysız iki açıdan etkisi olduğunu söyledi.

Doğrudan maliyetinin, kaybedilen evlerin sayısının yanı sıra altyapı, yollar, telefon, su ve elektrik şebekeleriyle bağlantılı zarar olduğunu belirten Cedri, deprem sonrası müdahalede ordu, jandarma, güvenlik ve sivil koruma gibi çeşitli unsurların masraflarının da dolaylı maliyet olduğunu kaydetti. Cedri, can kayıpları nedeniyle yerel üretimdeki eksikliğin de hesaba katılmadığını dile getirdi.

Faslı uzman, "Ülkenin yalnızca depremzede ailelere doğrudan mali destek ve hasarlı evlerin yeniden inşası ya da onarımına destek için yaklaşık 10 milyar dirhem (yaklaşık bir milyar dolar) sağlaması gerekiyor." dedi.

"Depremin maliyeti 3 milyar dolar"

Depremin maliyetiyle ilgili olarak Cedri, "Geçici barınma ve yeniden imar için yaklaşık 3 milyar dolara ihtiyaç duyuluyor. Bu da ekonomik açıdan büyük bir külfet." ifadesini kullandı.

Fas'ın, depremzedelere destek amacıyla açtığı banka hesabına çok sayıda şirket, kişi ve kurum tarafından yardımlar yapılıyor. Toplanan yardımların miktarına ilişkin henüz resmi bir açıklama yapılmadı.

ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezinden (USGS) yayımlanan açıklamada ise Fas'ta depremin yol açtığı hasarın, ülkeye ekonomik olarak 1 ile 9 milyar avro (1,1-10 milyar dolar) arasında değişen büyük bir ekonomik maliyetinin olabileceği kaydedildi.

Açıklamada, bu maliyetin, Fas'ın 2022 yıllık gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 8'ine tekabül ettiği belirtildi.

Bu arada Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası, 9-15 Ekim tarihlerinde depremin vurduğu Fas'ın Marakeş kentinde yıllık toplantılarını düzenleyecek.

IMF ve Dünya Bankası'nın yıllık toplantılarına, küresel çapta önemli konuları ele almak üzere merkez bankaları başkanları, maliye bakanları, özel sektör yöneticileri ve alanında uzman çok sayıda kişi katılıyor.

Fas'ta 7 büyüklüğünde deprem

Fas'ta 8 Eylül gecesi merkez üssü Marakeş kentine bağlı El-Huz bölgesi olan 7 büyüklüğünde deprem meydana gelmişti.

Deprem Marakeş'in yanı sıra başkent Rabat ile Kazablanka, Meknes, Agadir ve Fes kentlerini de etkilemişti.

Fas İçişleri Bakanlığı son verilere göre depremde can kaybının 2 bin 946, yaralı sayısının 6 bin 125 olduğunu duyurmuştu.

Fas Kraliyet Divanı'ndan 14 Eylül'de yapılan yazılı açıklamada, depremden etkilenen 5 bölgede yaklaşık 50 bin evin tamamen veya kısmen yıkıldığı bildirilmişti.