Bilimsel Yazıya Bakanlık Sansürü

Gıda, tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Türkiye'ye yeni giren ve pamuk ile özellikle süs bitkilerini kurutan 'phenacoccus solenopsis' zararlıyı Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Organizasyonu'na (EPPO) bir yazıyla bildiren Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü'nde görevli akademisyenlere uyarı yazısı gönderdi. Zararlıyı tespit eden akademisyenlerden Prof. Dr. Rıfat Ulusoy, gönderilen yazıyı 'akademik özgürlüğe müdahale' olarak yorumladı.

ÇÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Rıfat Ulusoy, Doç. Dr. Bora Kaydan ve doktora öğrencisi Filiz Çalışkan, 2012 yılı içerisinde Türkiye'ye 'phenacoccus solenopsis' adında pamuk ile özellikle süs bitkilerine çok ciddi zarar veren zararlı bir unlu bit türünün geldiğini belirledi. Akademisyenler, bitkinin gelişme organlarına yerleşip öz suyunu emerek kurutan bu zararlı türün Hindistan ve Pakistan'da pamuk ekili alanda 2007- 2008 yıllarında yüzde 20 zarar verdiğini saptadı. Amerika orijinli olan, oradan Avrupa'ya Avrupa'dan da Türkiye'ye geldiği düşünülen zararlı türle ilgili bilimsel makale hazırlayan araştırma ekibin çalışması, EPPO bülteninde yayınlanarak dünyaya duyuruldu.

Söz konusu zararlının hem çevreye hem ekonomiye zarar verdiğini anlatan Prof. Dr. Rıfat Ulusoy, "Bu unlu bit türü ağırlıklı olarak süs bitkilerinde çok yaygın. Parklardaki bitkilerde, çalımsı formlarda, Japon gülünde, pamukta ciddi zarar veriyor. Zararlı tür geldiği bölgede biyolojik çeşitliliği değiştirebilir, yerleştiği habitat üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilir ve ekolojik zararlara neden olur. Bu zararlıya karşı biyolojik mücadele yürütmek gerek. Biz 2 tane asalak arıyla bu sorunu çözmek için çalışma yapıyoruz" dedi.

BAKANLIK YAZI GÖNDERDİ

Bu süreçte Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Nevzat Birişik imzasıyla zararlı türü tespit eden akademisyenlere uyarı yazısı gönderildi. Resmi yazıda şu ifadelere yer verildi:

"Ülkemiz araştırmacılarının çalışmaları sonucu bilime ve milli ekonomiye yaptıkları katkılar önemlidir. Bu kapsamda ilgi tarih ve sayılı yazımızda ülkemizde araştırmacılar tarafından yeni tespit edilen zararlı organizmaların ulusal veya uluslararası düzeyde yayın yapılmadan önce Bakanlığımıza bildirilmesi istenmişti. Bakanlığımız bilgisi dışında yayın yapılması uluslararası kuruluşlar nezdinde ülkemizi zor durumda bırakmakta ve tarımsal ürün ihracatımızı olumsuz etkilemektedir. Bu itibarla fakültenizin öğretim görevlileri tarafından EPPO bülteninde yayınlanan 'Phenacoccus Solenopsis Tinsley in Turkey' konulu bildirimin Bakanlığımıza bilgi verilmeden yapıldığı görülmüştür. Amerikan kökenli söz konusu zararlının ülkemiz için ekonomik öneme sahip pamuk bitkisine bulaşması durumunda yüzde 40'larda ürün kaybına sebep olabileceği düşünülmektedir. Dolayısıyla tespit edilen alanlarda eradiksiyona gidilmesi ve geniş alanlara yayılmasının önlenmesi için taşra teşkilatlarımızla gerekli çalışmalar yapılacak olup ülkemiz için ilk tespiti yapılan zararlı organizmaların ekteki formlara işlenerek Bakanlığımıza bildirilmesini ve gereğini rica ederim."

'SAKLAMAK SUÇ OLUR'

Kendilerine gönderilen yazıyı 'akademik özgürlüğe müdahale' olarak yorumlayan Prof. Dr. Rıfat Ulusoy ise şunları söyledi:

"Bilimde gizlilik saklılık yoktur. Bilim halk için, insanlık için yapılan bir olaydır. Gizlediğiniz zaman ortaya çıkacak sonuçlarından ilgili bilim adamı sorumludur. Bilip de bildirmemesi, ortaya çıkarıp kamuoyuna duyurmaması anormaldir. Yapmazsa bana göre bilim adamı değildir. Bu tespiti yapar yapmaz yayınladık. Bunun üzerine nedense 'bunları duyurmayın' anlamında bir yaklaşım oldu. Talihsiz bir yazı olarak gördüğüm bu yazıya anlam veremedim. Bilim adamına, 'yapma, görme, duyma, etme' gibi bir sonuç çıkıyor. Niye böyle böyle bir yaklaşım var? Domateste 2 yıl önce tespit edilmiş bir zararlı var. Bugün hala tespit eden kişi ve ekibi dışında kimse bunu bilmiyor. Bilim özgür bir alandır. Özgür olan bir alanda 'sen bunu yapma, şunu yap' yaklaşımı çok yanlıştır. Dünyanın herhangi bir yerinde çıkan olumsuzluk hepimizi etkiliyor sonuçta. Biz bu zararlıyı tespit edip bildirmeseydik ve bu zararlı Türkiye'den de başka bir ülkeye gitseydi daha büyük suç olurdu. Çünkü oraya da zarar vermiş olurduk. Onun için bunun herkesin bilmesi gerekiyordu. Bu zararlıyı tespit edenlere 'yayınlamayın' demek bana göre bilim adamlarının çalışmasına müdahale anlamı taşır. Ülke ihracatı gerekçesiyle akademik özgürlüğe müdahale doğru değil. Saklamak daha büyük sorunlara yol açar. Biz Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'na değil Yükseköğretim Kurumu'na bağlı çalışıyoruz. Bize karşı bakanlığın bir yaptırım uygulama durumu olur mu? Bunu bilemiyorum." - Adana