HSYK Başkanvekili Hamsici'den Kanun Teklifine Kişisel Tepki: Yargılamaya Yürütme Müdahalesi

HSYK Başkanvekili Ahmet Hamsici, HSYK'nın yapısını değiştiren teklifle yargılama süreçlerine yürütme tarafından müdahale edilebileceğini kaydetti. Hamsici, teklif ile yürütme organının iradesinin, tüm Kurulu kendi amacı doğrultusunda şekillendirmek olduğunun açık olduğunu vurgulayarak, hâkim ve savcıların HSYK'nın izni olmaksızın, başka bir kurum tarafından görevlendirilmesinin atama ve yetki planlaması açısından sakıncalı olduğuna dikkat çekti. Hamsici, yargısal işleyişe yürütmenin müdahalesinin teklif ile açık hale geldiğini vurguladı.

HSYK Başkanvekili Ahmet Hamsici, TBMM Adalet Komisyonu'nun gündeminde bulunan 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile 6087 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunu'nun bazı maddelerinde değişiklik yapılmasına dair Yasa Teklifine ilişkin kişisel açıklamasında, mevcut yasa ile hükümetin kanun değişikliğini madde madde karşılaştırarak inceledi. Hâkim ve savcıların HSYK'nın izni olmaksızın, başka bir kurum tarafından görevlendirilmesinin atama ve yetki planlaması açısından sakıncalı olduğuna dikkat çeken Hamsici, "Anayasal bir organ olan Kurul'un görev alanındaki düzenlemeler yürütme organına bırakılmaktadır. Kurul tamamen devre dışı kalmaktadır. Görüşü dahi alınmasına gerek görülmemiştir. Teklifte önceki düzenlemenin daha objektif ve şeffaf bir hale nasıl ve ne şekilde getirildiğine dair herhangi bir maddeye yer verilmemiştir. Aksine var olan önceki düzenleme ve uygulamalar ortadan kaldırılarak, tüm yetkiler Adalet Bakanı'nın soyut değerlendirmesine tabi kılınmıştır" değerlendirmesinde bulundu. Yargısal işleyişe yürütmenin müdahalesinin Teklif ile açık hale geldiğini vurgulayan Hamsici, önemli bir soruşturma yürüten Cumhuriyet savcısının veya dava gören hâkimin Adalet Bakanı'nın tek başına vereceği bir kararla yurt dışına gönderilebileceğini ve yargılama süreçlerine yürütme tarafından müdahale edilebileceğini kaydetti.

- MÜDAHALE HUKUK DEVLETİNDE GEREKLİLİK İLKESİYLE BAĞDAŞMAMAKTA-

Adalet Bakanlığının HSYK'dan bağımsız olarak Adalet Komisyonlarının oluşumuna müdahalesinin HSYK'nın tasarruf ve planlamalarına aykırı olabilecek ve çift başlılığa neden olacağının altını çizen Hamsici, hakim ve savcıların dış temsilciliklerde, uluslararası mahkeme veya kuruluşlarda muvafakatleri alınarak görevlendirilmesine ilişkin yetkilerin Adalet Bakanlığına bırakılmasının, görevlendirmeye esas olmak üzere hâkimlerin açık ve gizli sicilleri ile disiplin işlemlerinin yürütme organına açık hale gelmesine neden olacağını vurguladı. Hamsici, "Komisyon başkanlarının sadece personele ilişkin görevleri bulunmayıp, doğrudan ya da dolaylı olarak yargısal işleyişlere etkide bulunacak kanuni yetkileri bulunmaktadır. Mevcut düzenleme uzun yıllardır bu şekilde uygulanmaktadır. Komisyonların oluşumu ve işleyişinde ise bugüne kadar ciddi bir sorunla da karşılaşılmamıştır. Uygulama düzenli bir şekilde işlerlik kazanmışken bu Teklifin kanunlaşması ile düzensizlik ve karışıklık ortamı oluşacaktır. Teklifteki düzenlemenin kanunlaşması halinde, yürütmenin soruşturmanın gizliliğini ihlal ettiği suçlamaları gündeme gelebilecektir" denildi.

Hâkim ve savcıların asıl görevi yargısal işleri yerine getirmek olduğunun altını çizen Hamsici, "Mevcut düzenlemede zorunlu hallerde hâkim görevlendirilmesini komisyon başkanı yaparken, bu sefer komisyon başkanı dışında "HSYK tarafından belirlenen hâkim veya mahkeme başkanı' sıfatıyla yeni bir makam ortaya çıkacaktır. Zaten sınırlı olan insan kaynağı kullanımı bu düzenleme ile daha da sorunlu hale gelecektir. Adalet Bakanlığı bu düzenlemelerle mahkemelerin bağımsızlığı ilkesine aykırı olarak yargının işleyişine müdahale imkânına kavuşturulmaktadır. Bir adliyede görev yapan personelin idaresi ile yargısal işleyişin amacına uygun şekilde yürütülmesini çoğu kez birbirinden ayrı düşünmek olanaklı değildir. Zira mahkemelerin ve savcılıkların işleyişinde hâkim ve savcılar kadar, burada görev yapan personelin de önemli bir fonksiyonu vardır. Yürütme organı tarafından Komisyonun şekillendirilmesi dolaylı yönden adil bir yargılamaya müdahale anlamı taşımaktadır.

İşleyen bir kuruma bu şekilde müdahale hukuk devletinde gereklilik ilkesiyle bağdaşmamaktadır" ifadelerini kullandı.

-DEĞİŞİKLİKLER AB ELEŞTİRİLERİNE GÖRE DÜZENLENDİ-

Son dönemde yürütülen birçok soruşturmanın gizliliğinin ihlal edildiğine dair kamuoyu tarafından şikâyetlerin dillendirildiğini belirten Hamsici, meslek içi eğitim konusundaki yetkinin el değiştirmesini şöyle değerlendirdi:

"Mevcut yürütme ve yasama organı tarafından son yapılan yasal düzenlemeler ile meslek içi eğitim konusunda HSYK asıl yetkili kurum haline getirilmişken, Teklif ile eski hale geri dönülmektedir. Adalet Akademisi ve HSYK arasında bu konuda herhangi bir sıkıntı bulunmamaktadır. Hatta bu konuda her iki kurumun müşterek iradesi düzenlenen ve Genel Kurullarınca kabul edilen yönetmelik taslağı yayınlanmak üzere Başbakanlığa gönderilmiştir. Kurul tarafından gerçekleştirilen meslek içi eğitim programları hem kamuoyu ve hem AB makamları ve raporları nezdinde olumlu karşılanmıştır. Yürütülen meslek içi eğitim faaliyetlerine katılan hâkim ve savcılar tarafından bu aktivitelere ilişkin övgüler çok çeşitli ortamlarda dillendirilmiştir."

Kanun teklifi ile Kanunyolu mahkemesi niteliği taşıyan istinaf mahkemelerinin idari ve yargısal işleyişine de yürütmenin açık bir müdahale olasılığının söz konusu olduğunu ifade eden Hamsici, anayasa ile savcıların adli görevleri ve hâkimlerin yargısal görevleri dışındaki teftiş denetimine paralel bir şekilde genelge düzenleme yetkisinin HSYK'ya verildiğini anımsattı. AB İstişare Ziyaret raporlarında Adalet Bakanlığı'nın Genelge düzenleme yetkisinin savcıların idari görevleri ile sınırlı olması yönündeki eleştiriler dikkate alınarak savcıların adli görevleri ve hâkimlerin idari görevlerine ilişkin genelge düzenleme yetkisinin 2010 referandumu sonucunda oluşturulan HSYK'ya kanunun bu maddesi ile devredildiğini belirten Hamsici, HSYK Başkanı sıfatıyla Adalet Bakanının Kurul içindeki yetkileri olağanüstü biçimde artırıldığını vurguladı.

-KURUL ÇALIŞMALARINA HER ZAMAN MÜDAHALE OLANAĞI VERİLİYOR-

Yargı bağımsızlığı açısından uluslararası belgeler doğrultusunda hâkim ve savcıların mesleki kariyerleri hakkında önemli etkisi olan müfettişlerin ve Teftiş Kurulu'nun doğrudan yürütmenin kuruldaki temsilcisi olan Adalet Bakanına bağlandığını belirten Hamsici, şu değerlendirmede bulundu:

"Teklif ile Genel Sekreter hariç tüm idari görevlerde bulunan Teftiş Kurulu başkanı ve başkan yardımcıları ile genel sekreter yardımcılarının HSYK Başkanı sıfatıyla Adalet Bakanı tarafından doğrudan atanması öngörülmektedir. Genel Kurulun bu konulardaki yetkisi sona erdirilmiştir. Atamalar yürütme organına bırakılmıştır. Sekretarya ve Teftiş Kurulu Başkanlığına yönelik olarak getirilen bu hükümler AB müktesebat sürecinde elde edilen kazanımlardan geriye gidiş niteliğindedir. Teklif ile hâkim ve savcıların disiplin soruşturmalarına ilişkin Genel Kurul toplantılarına Adalet Bakanının katılımına olanak sağlayan hüküm de açıkça yürütme organının Kurulun yargı bağımsızlığını teminat altına alan işleyişine bir müdahaledir. Genel Kurulun görev alanında olan "dairelerden birine gelen ve olağan çalışmalar ile karşılanamayacak oranda artan işlerden bir kısmını diğer bir daireye vermek' yetkisi Başkan sıfatıyla Adalet Bakanına bırakılmaktadır. Bu yetki, yürütmenin Kurul dairelerinin çalışmalarına her zaman müdahale etme olanağı vermektedir. Teklif ile getirilmek istenen bu yetki açıkça uluslararası belgelere aykırıdır. Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturma işlemlerini yürütmek ve bu konuda gerekli kararları vermek' yetkisinin yürütmenin temsilcisi olan Adalet Bakanına verilmesi Anayasa'ya göre mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı ilkelerine göre çalışması gereken Kurulun bağımsızlığına açık bir müdahaledir."

-GENİŞ TABANLI İLKE YOK EDİLMEKTE-

Mevcut düzenlemede Genel Kurul kararı niteliği taşıyan Yönetmelik ve Genelgelere karşı yasa yolunun kapalı olduğu algısının doğru olmadığını savunan Hamsici, "Genel Kurula ait olan "Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturma işlemlerini yürütmek ve bu konuda gerekli kararları vermek' yetkisi, yürütme içerisinde yer alan Adalet Bakanına verilmektedir. Bu yetki Kurul üyelerinin yürütmeden bağımsız olarak özgür biçimde çalışabilmeleri ve karar alabilmeleri yönünde önemli bir engeldir" ifadelerini kullandı.

Adalet Bakanı, HSYK Başkanı sıfatıyla Dairelerin oluşumunda, üyelerin dağılımı ve başkanların seçiminde tam yetkili pozisyona getirildiğini Hamsici, teklif ile hiçbir kriter olmaksızın dairelerin oluşumunun, üyelerin dağılımının, başkanın belirlenmesi ile daire görevleri arasındaki geçişkenlik gibi yetkiler yürütmenin temsilcisi olan Adalet Bakanı'na verildiğini belirtti. Müsteşarın Daire Başkanı olmasını yasaklayan hükmün de yürürlükten kaldırıldığına, Daire Başkanı olmasının yolu açıldığına dikkat çeken Hamsici, "Yasa hükmü de gözönüne alındığında, Bakanın Birinci Daireye kendi görüşü doğrultusunda 3 üyeyi ataması durumunda Birinci Dairenin tüm yetkileri dolaylı olarak Bakana ve yürütmeye bırakılmaktadır. Bakan'ın istediği 3 üyeyi İkinci Daireye görevlendirmek suretiyle hâkim ve savcı şikâyetlerine de doğrudan müdahil olmasının yolu açılmaktadır. Aslında böylesi bir düzenleme ile geniş tabanlı temsil ilkesi yok edilmekte, meslektaşların iradesi hiçe sayılmakta, hâkim ve savcılar yürütmeye bağımlı hale getirilmek istenmektedir. Teklifte daire üye sayılarının değiştirilmesine ilişkin herhangi bir gerekçeye yer verilmemektedir" dedi.

-HSYK'NIN ÖZGÜR ŞEKİLDE ÇALIŞMASININ ÖNÜNE GEÇİLİYOR-

Hamsici, Anayasa tarafından HSYK Genel Kuruluna, hiçbir şarta ve sınırlamaya bağlı tutulmaksızın verilen tetkik hâkimlerini ve müfettişlerini belirleme yetkisi Teklif metni ile daraltılarak Başkan tarafından teklif edilen iki katı aday içinden Genel Kurulun atama yapması kuralı getirilerek, Anayasa aykırı bir şekilde Genel Kurulun yetkisinin sınırlandırıldığına dikkat çekti. Anayasa tarafından HSYK Genel Kuruluna, hiçbir şarta ve sınırlamaya bağlı tutulmaksızın verilen tetkik hâkimlerini ve müfettişlerini belirleme yetkisinin Teklif metni ile daraltılarak Başkan tarafından teklif edilen iki katı aday içinden Genel Kurulun atama yapması kuralı getirilerek, Anayasa aykırı bir şekilde Genel Kurulun yetkisinin sınırlandırıldığına işaret eden Hamsici, HSYK Teftiş Kurulu Başkan ve Başkan Yardımcılarının atanmasında Adalet Bakanının etkin şekilde rol almasının, bu kişilerin ifa edecekleri görevin önemi gözönüne alındığında mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatına aykırılık oluşturulduğunu belirtti. HSYK üyelerinin seçimine dair usulün yasa ile getirilmeye çalışılması doğru bulmayan Hamsici, "Tasarının genelinde çok güçlü yetkilerle desteklenen Kurul Başkanı sıfatıyla Adalet Bakanına, Genel Kurula ait olan gündem belirleme yetkisi de verilmekte ve Kurulun bağımsız ve özgür şekilde çalışmasının önüne geçilmektedir" dedi. Genel Kurula tanınan etkin itirazı inceleme yetkisinin ortadan kaldırıldığını vurgulayan Hamsici, yürütmenin iradesi çerçevesinde şekillenecek olan Birinci Dairenin kararına yine yürütme tarafından seçilen İkinci Dairenin bakacağını, 11 kişilik Üçüncü Dairede 11 üyenin vermiş olduğu bir kararın, 5 kişiden oluşan Birinci Dairece 3 kişi tarafından kaldırılabileceğini kaydetti. Hamsici, teklif ile yürütme organının açık iradesinin tüm Kurulu kendi amacı doğrultusunda şekillendirmek olduğunun açık olduğunu vurguladı.