Türkiye Yeni Anayasasını Hazırlıyor

Kudret Topçu - TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nda, görüşmeleri yarım kalan 3 madde, "Din, vicdan ve inanç hürriyeti" ile "siyasi parti hürriyeti" başlıklı maddeleri düzenliyor.

Üst komisyonda "Din, vicdan ve inanç hürriyeti" ile "siyasi parti hürriyeti" görüşmeleri yarım kaldı. Partiler, "Herkes din, vicdan ve inanç hürriyetine (özgürlüğüne) sahiptir. Bu hürriyet, inanma, inanmama ve inancını değiştirme hürriyetini de içerir" maddesinde uzlaştı. Ancak bu hakkın kapsamı konusunda mutabakata varılamadı.

MHP, bu hürriyetin; tek başına veya topluca, kamuya açık veya kapalı olarak ibadet, uygulama, tören yapma, dinini açıklama, yaşama, öğrenme ve çocuklarına öğretme hürriyetlerini de kapsamasını öneriyor.

CHP ise öğretimin eğitimi kapsamadığını; öğretimin aile tarafından çocuğa dini öğretmeyi içerdiğini ve kamu kurumlarında eğitimi kapsamaması gerektiğini savunuyor.

CHP ve BDP, anayasada, "devlet, işlem ve eylemlerinde bütün din ve inançlara karşı tarafsızdır; din, inanç ve kanaatlerin çeşitliliğine dayalı toplumsal çoğulculuğa saygı gösterir" hükmünün olmasını istiyor.

MHP ise din ve ahlak eğitim ve öğretiminin devletin gözetim ve denetiminde yapılmasını öneriyor.

AK Parti ve MHP, din kültürü ve ahlak öğretiminin, ilk ve ortaöğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer almasını istiyor.

CHP de din ve din kültürü eğitim ve öğretiminin devletin gözetimi ve denetimi altında yapılmasını öneriyor ancak CHP bu konunun eğitim ve öğrenim özgürlüğü ve hakkının düzenlendiği maddede seçmeli din kültürü ve ahlak bilgisi dersi esas olmak üzere yer alması gerektiği görüşünü savunuyor.

BDP, ibadet, dini ayin ve törenlerin, ancak başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla sınırlandırılmasını öneriyor. MHP ise "İbadet ve dini törenlerin kamu düzeni, genel ahlak, genel sağlık, başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması amaçlarıyla sınırlanabilir" hükmünü öneriyor.

CHP, "Din, vicdan ve ibadet özgürlüğü, devletin sosyal, ekonomik, siyasal veya hukuki temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma veya siyasal veya kişisel çıkar yahut nüfuz sağlama amacıyla kullanamaz. Kimse dini veya dini duyguları ya da dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz. Bu fıkraya ilişkin yaptırımlar kanunla düzenlenir" hükmünün anayasada yer almasını talep ediyor.

MHP'nin bu konudaki önerisi ise "Din, vicdan, inanç ve ibadet hürriyeti, anayasal düzeni dini kurallara dayandırmaya yönelik eylemler biçiminde kullanılamaz" yönünde.

BDP, "Dini hizmetlerin sağlanması için kamu kaynaklarının kullanımında devlet adil bir dağılımı sağlamakla yükümlüdür ve elverişsiz konuda olan farklı inanç grupları lehine pozitif ayrımcılık hükümleri uygulanır" önerisi getiriyor.

-Seçme ve seçilme-

Partiler, " Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı" başlıklı maddenin bazı fıkralarında anlaştı. Komisyonda temsil edilen 4 parti de 18 yaşını dolduran her vatandaşın seçme ve halkoylamasına katılma hakkına sahip olmasında mutabakata vardı. Ancak MHP, "her vatandaş" yerine "Türk vatandaşı" ibaresinin konulmasını istiyor.

Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler oy kullanamayacak.

Seçim kanunları, yönetimde istikrar ilkesini gözetecek; ancak hiçbir durumda temsilde adalet ilkesini zedelemeyecek biçimde düzenlenecek.

Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmayacak.

Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzluklar, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulu'nun olacak. Yüksek Seçim Kurulu'nun kararları aleyhine başka bir merciye başvurulamayacak.

-Siyasi parti hürriyeti-

Siyasi parti hürriyeti başlıklı maddede de partilerin farklı görüşleri var.

"Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır" ve

"Seçme hakkına sahip olan vatandaşlar, önceden izin almaksızın, siyasi parti kurma, partilere üye olma ve üyelikten ayrılma haklarına sahiptir" hükmüne 4 parti de katılıyor. Ancak MHP, vatandaş yerine "Türk vatandaşı" ibaresinin kullanılmasını istiyor.

MHP, hakimler ve savcılar, Sayıştay başkan ve üyeleri, Silahlı Kuvvetler ve güvenlik güçleri, Milli İstihbarat Teşkilatı mensupları, mülki idare amirleri hariç memur ve diğer kamu görevlilerinin siyasi partilere üye olabilmesini savunuyor. BDP ise memurların ve kamu görevlilerinin siyasi partilere üye olma yasağına itiraz ediyor.

CHP ve BDP, devletin, son milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların en az yüzde 3'ü oranında oy alan siyasal partilere, bunlar arasında seçimlerde fırsat eşitliğini sağlayacak şekilde yeterli düzeyde ve hakça mali yardım yapmasını istiyor.

AK Parti ve MHP ise devletin, siyasi partilere hakkaniyete uygun bir şekilde mali yardım yapmasını öneriyor.

AK Parti, partilerin uyacağı esasların ayrı bir fıkra olarak yer almaması gerektiğini savunuyor.

CHP, "Siyasal partilerin tüzükleri, programları ve eylemleri, insan haklarına ve hukuk devleti esaslarına dayalı çoğulcu demokrasi ile laik Cumhuriyet ilkelerine ve devletin bütünlüğüne aykırı olamaz; şiddeti, ırkçılığı ve suç işlenmesini destekleyemez veya teşvik edemez"; MHP; "Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, hukuk devleti ilkelerine ve Cumhuriyetin niteliklerine aykırı olamaz; terör, şiddet ve toplumsal nefreti teşvik edemez"; BDP "Siyasi partiler, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik anayasal düzeni yıkmayı amaç edinemezler; savaş kışkırtıcılığı, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık veya kin ve nefret savunuculuğu yapamazlar." hükümlerinin yeni anayasada yer almasını talep ediyor.

BDP ayrıca yüzde 40'lık cinsiyet kotası getirilmesini savunuyor.

(Sürecek)

Yayıncı: Sefa Salantur - TBMM