Ahlak Davasına Adanmış Bir Ömür: Nurettin Topçu

SALİHA ÖZDEMİR- Hareket dergisinin kurucusu, sosyolog, felsefeci, yazar ve öğretmen Nurettin Topçu, cumhuriyet tarihinin önemli fikir adamlarından biri olarak anılıyor.

Erzurumlu Topçuzadeler ailesine mensup olan Topçu, 7 Kasım 1909'da İstanbul'da dünyaya geldi. Nüfusa "Osman Nurettin Topçu" olarak kayıtlı olan yazar, Bezmialem Valide Sultan Mektebi, ardından Büyük Reşit Paşa Numune Mektebini birincilikle bitirdi.

Ortaokula Vefa İdadisinde devam eden Topçu, aynı yıllarda felsefeye yöneldi. 1928'de İstanbul Erkek Lisesini pekiyi dereceyle bitiren yazar, girdiği Avrupa tahsil imtihanları kazanarak, eğitim için Fransa'ya gitti.

Fransa'da, Aix Lisesine kaydolan Topçu, ilk yazı denemelerini burada kaleme alırken, yazılarını üyesi olduğu Sosyoloji Cemiyeti'ne gönderdi. İki yıl sonra Strasbourg'a giden yazar Topçu, üniversitede felsefe eğitimi gördü. Topçu, ahlak alanındaki kurları tamamladı ve sanat tarihi lisansı yaptı.

Sorborn'da doktora yapan ilk Türk

Nurettin Topçu, lisans eğitimine devam ederken, bir yandan da "İsyan Ahlakı" (Conformisme et Revolte) adlı doktora tezini hazırladı. Üstün başarıyla tezini veren Topçu, 2 Temmuz 1934'te Paris Sorborn Üniversitesinden aldığı doktora diplomasıyla, Sorborn'da felsefe doktorası yapan ilk Türk öğrenci oldu. Ahlak felsefesi alanında çalışan Topçu'nun tezi, Paris'te 1934'te, Türkiye'de ise 1990'da Kültür ve Turizm Bakanlığınca yayımlandı.

Eğitiminin ardından 1934'te Türkiye'ye dönen Topçu, Galatasaray Lisesinde felsefe öğretmeni olarak göreve başladı ve sosyoloji dersi verdi. Aynı yıllarda Fethiye Ulaş ile iki yıl süren bir evlilik yapan Topçu, 1935'te İzmir Erkek Lisesi felsefe öğretmenliğine tayin edildi. Topçu askerliğini, 1936-1937 yılları arasında levazım asteğmeni olarak tamamladı.

Yazar Topçu 1939'da, ilk sayılarında hayatı boyunca izini süreceği ana fikirlerinin görülebileceği Hareket dergisini İzmir'de yayımlamaya başladı. Derginin 4. sayısında yer alan "Çalgıcılar" başlıklı yazısından dolayı okul idaresince açılan soruşturma üzerine İstanbul Vefa Lisesine tayin edilen Topçu, Denizli İsmet İnönü Felsefe Lisesi, İstanbul Erkek, Vefa ve Haydarpaşa liselerinde de görev yaptı.

Topçu, 40 yıllık öğretmenlik mesleğini, 18 yıl öğretmenlik yaptığı İstanbul Erkek Lisesinden emekli olarak tamamladı.

Eylemsiz ahlak doçentliği yaptığı halde kadro verilmedi

Nurettin Topçu ayrıca Robert Kolejinde 1946-1961 yılları arasında ek görev olarak tarih hocalığı, İstanbul İmam Hatip Okulunda 1955-1960 yıllarında psikoloji, felsefe, din psikolojisi ve dinler tarihi eğitimi verdi. Topçu'nun ek görevlerine 27 Mayıs'tan sonra devrim aleyhtarı olduğu gerekçesiyle son verildi.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Hilmi Ziya Ülken kürsüsünde "Bergson" konusunda doçentlik tezi sunan Topçu'ya, eylemsiz ahlak doçentliği yaptığı halde kadro verilmedi ve üniversiteye alınmadı.

Nakşi şeyhi Abdülaziz Bekkine'ye intisap ettiği bilinen Topçu, İstanbul İmam Hatip Okulunun kurucusu Celal Ökten'e okulun kuruluşu sırasında ders tespiti ve program hazırlanması konularında yardımcı oldu.

Topçu, fikri faaliyetlerini Türk Kültür Ocağı, Türk Milliyetçiler Cemiyeti, Milliyetçiler Derneği, Türkiye Milliyetçiler Derneği'nde sürdürürken, Milli Türk Talebe Birliği, Aydınlar Kulübü-Ocağı ve Türk Milli Kültür Vakfı'nın faaliyetlerine de katıldı.

Topçu, pankreas kanserine yakalanmasının ardından 10 Temmuz 1975'te İstanbul'da hayatını kaybetti.

Vefatının ardından ağabeyi Hayrettin Topçu tarafından Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kütüphanesine hediye edilen Topçu'nun kitapları daha sonra üniversitenin İlahiyat Fakültesine intikal etti. Topçu'nun az sayıdaki kitabı, diplomaları, bazı evrak ve kitap tercüme yazı müsveddeleri, notları, bir miktar fotoğraf, kartpostal ve öğrenci ödevleri ise Dergah Yayınlarında bulunmaktadır.

Cumhuriyet devrinin önemli ve eser vermesi itibarıyla bereketli fikir adamlarından biri olarak anılan Topçu, Türkiye'nin Maarif Davası, İsyan Ahlakı, Yarınki Türkiye, İslam ve İnsan, Ahlak Nizamı, İradenin Davası, Mehmed Akif, Felsefe, Büyük Fetih, Bergson, Amerikan Mektupları-Düşünen Adam Aranızda, Ahlak, Devlet ve Demokrasi, Sosyoloji, Millet Mistikleri, Psikoloji, Mantık, Mevlana ve Tasavvuf, Reha, Kültür ve Medeniyet, Taşralı, Varoluş Felsefesi, Hareket Felsefesi ve Var Olmak isimli eserleri okuyucuyla buluşturdu.