Belediye Başkanı Adayı Olan Milletvekilinin Hukuki Statüsü

MELTEM YILMAZ - Yerel seçimler için adaylığını koyan milletvekilleri, seçilmeleri halinde 15 gün içinde tercih hakkını kullanması gerekiyor, aksi halde belediye başkanlğı reddedilmiş sayılıyor.

Meclis, milletvekillerinin belediye başkan adaylıklarına başvurması halinde, bu milletvekillerinin  durumuna netlik kazandırmak için bir çalışma yaptı.

Aydın Büyükşehir Belediye Başkanlığı için Aydın Milletvekili Ali Uzunırmak ile Kütahya Belediye Başkanlığı için aday Kütahya Milletvekili Alim Işık'ı aday gösteren MHP, TBMM Başkanlığı'na başvurarak, "yerel yönetim organlarına seçilen milletvekillerinin durumu"na ilişkin bilgi istedi.

Bunun üzerine TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı, 1994'te Ankara Milletvekiliyken Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na seçilen Melih Gökçek ve 2009'da Aydın Milletvekiliyken Aydın Belediye Başkanlığı'na seçilen Özlem Çerçioğlu'nun durumlarının da örnek gösterildiği bir çalışma yaptı.

Çalışmada, Anayasa'nın 82. maddesine göre, milletvekillerinin, devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde görev alamayacağına işaret edildi. "Belediyeler gibi yerel yönetim kuruluşları da birer kamu tüzel kişisi olduğuna göre, belediye başkanlığı gibi, yerel yönetim organlarında görev yapmak milletvekilliğiyle bağdaşmaz" denilen çalışmada, Anayasa'nın 84. maddesinin de milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin, milletvekilliğinin düşürüleceğini öngördüğü belirtildi.

Belediye başkanı seçilen bir milletvekilinin, belediye başkanlığı görevini seçerse, milletvekilliğinini TBMM tarafından düşürülmesi gerektiği vurgulandı.

Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun'un 17. maddesinde, "Milletvekilleri, belediye başkanları, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile muhtarlar, mahalli idareler seçimlerinde adaylıklarını koyabilmek için veya aday gösterilebilmek için istifa etmek zorunda değildirler. Milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlık, bir şahıs uhdesinde birleşemez. Bu görevlerden birisinde bulunanlardan bir diğerine seçilenler, seçim sonuçlarının kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde tercih haklarını kullanırlar. Bu süre içinde tercih haklarını kullanamayanlar, seçildikleri yeni görevi reddetmiş sayılırlar" hükmüne işaret edildi.

Bu hükme göre, bir milletvekili istifa etmeden belediye başkanlığına aday olabileceği ve seçildiği takdirde 15 gün içinde tercih hakkını kullanacağı, aksi halde belediye başkanlığını reddetmiş sayılacağı vurgulandı.

-Gökçek için Başkanlık Divanı toplandı-

Çalışmada, belediye başkanı seçilen Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek'in durumu örnek gösterildi.

Ankara Milletvekili Gökçek'in, 27 Mart 1994'te yapılan yerel seçimler sonucunda başkanlığa seçildiği anımsatıldı. Gökçek'in seçim sonuçlarının kendisine tebliğ edilmesinden başlayarak 15 gün içerisinde, tercih hakkını kullanarak Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nı tercih ettiğini bildirdiği, 31 Mart 1994'te de bir tutanakla mazbatasının verildiği ifade edildi.

TBMM Başkanlık Divanı'nın, Meclis İçtüzüğü'ne göre, Gökçek'in hukuksal durumunu açıklığa kavuşturmak ve anayasanın 84. maddesinin gereğini yerine getirmek üzere toplandığına işaret edildi. Çalışmada, şunlar kaydedildi:

"Toplantıda, konunun İçtüzüğün 113. maddesi kapsamında ele alınamayacağına, bu nedenle bir karar alınmasına gerek bulunmadığına, Gökçek'in yasama dokunulmazlığının kaldırılmasıyla ilgili dosyaları görüşen Anayasa ve Adalet komisyonlarından kurulu Karma Komisyon'un Meclis Başkanlığı'na sunduğu 2 Mayıs 1994 günlü raporunda belirttiği görüşlerin hukuksal durumu açıklığa kavuşturduğuna, bu rapordaki görüşler doğrultusunda hiçbir işleme gerek kalmadan Gökçek'in TBMM üyeliğinin kendiliğinden düşmüş bulunduğuna, buna göre Meclis kayıtlarında Başkanlık tarafından düzeltme yapılmasına ve bu hususların gündemin sonuçlar bölümünde Genel Kurul'un bilgisine sunulmasına, 7 Eylül 1994'te karar verilmiştir.

Başkanlık Divanı'ın bu kararı, 8 Eylül 1994 günlü toplantısında TBMM'nin sadece bilgisine sunulmuş, Gökçek'in üyeliğinin düştüğüne ilişkin TBMM Genel Kurulu'nca ayrıca bir karar alınmamıştır."

-Farklı iki görüş

Çalışmada, Gökçek'in durumuyla ilgili Genel Kurul'un 8 Eylül 1994 günkü toplantısında, farklı görüşler ileri sürüldüğü anımsatıldı.

Erzincan Milletvekili Mustafa Kul'un, "Gökçek'in milletvekilliğinin düşmesi konusunda bir madde gösterilmeden, 'şu maddeye göre düşmüştür' diye ifade edilmeden, Gökçek'in milletvekilliği bizce devam ediyor demektir. Bu, onaya sunulma olmadan, salt çoğunluk aranmadan 84. maddedeki bu açık hüküm uygulanmadan Gökçek'in milletvekilliği düşmüş sayılamaz" dediği belirtildi.

Trabzon Milletvekili Eyüp Aşık ise Başkanlık Divanı kararının, anayasa ve kanunlara uygun olduğunu ifade ettiği aktarıldı. Aşık, Anayasa'nın 79. maddesinin seçimlerle ilgili tüm düzenlemeleri yapma ve itirazları karara bağlama işini YSK'ya verdiğini anımsatarak, YSK'nın da Gökçek'in belediye başkanlığını tercih ettiğini, dolayısıyla milletvekilliğinden ayrılması gerektiğini kabul ettiğini söylediği ifade edildi.

-"Tercih hakkı anayasaya aykırı değil"

Anayasaların genel düzenleme amacı taşıdığı, kanunların ise özel düzenleme olduğuna işaret edilen çalışmada, Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun'un 17. maddesinin, konuya ilişkin özel bir düzenleme getirerek, tercih hakkını tanıdığı vurgulandı.

Çalışmada, "Her türlü düzenlemenin anayasalarda yer alamayacağından bahisle söz konusu kanundaki düzenlemeye göre tercih hakkını kullanmak anayasaya aykırılık oluşturmamaktadır. Ayrıca milletvekili sıfatının sona erme hallerinin hepsi Anayasa'nın 84. maddesinde düzenlenmiş değildir. Nitekim YSK'nın da Anayasa'nın 84. maddesinde düzenlenmeyen nedenlerle milletvekilliği sıfatını sona erdirdiği kararları mevcutttur. Anayasa'nın 84. maddesinde söz konusu olan istifadır. İstifa hakkı ayrı şeydir, tercih hakkı ayrı şeydir. Kanun, tercih hakkını, özel bir tabirle ifade etmek ve tercih hakını kullanır demek suretiyle özel olarak düzenlemiştir" denildi.

CHP Aydın milletvekilliyken,  29 Mart 2009'da yapılan yerel seçimlerde Aydın Belediye Başkanlığı'na seçilen Özlem Çerçioğlu'nun durumu da örnek gösterildi. Genel Kurul'da, Çerçioğlu'nun TBMM Başkanlığı'na yazdığı ve Belediye Başkanlığı'nı tercih ettiği yazısı okundu. TBMM Başkanvekili de  tercih karşısında Çerçioğlu'nun TBMM üyeliğinin daha önceki uygulamaya uygun olarak kendiliğinden sona erdiğini duyurdu. - TBMM