Çanakkale Savaşları'nda Türk Askerinin "Soba Borusu" Taktiği

ZAFER AKPINAR - BURAK AKAY - Çanakkale Savaşları'nda, İngiliz Donanmasının gücünü kırmak ve düşmanı yanıltmak amacıyla Anadolu yakasındaki bazı noktalara borular yerleştirilip içinden duman çıkarılarak yoğun bombardımanın asker bulunmayan tarafa çekilmesi, Mehmetçiğin destanlaştığı müdafaada 100 yıldır unutulmayan olaylar arasında yer aldı.

Gelibolu Yarımadası'ndaki eşsiz savunma gücüyle "Çanakkale geçilmez" sözünü tarihe altın harflerle yazdıran Türk askeri, savaş stratejileri konusunda da önemli başarılara imza attı.

Hem Gelibolu Yarımadası hem de Anadolu yakasındaki önemli noktalarda konuşlanan Osmanlı Ordusunun savaş taktiklerinden biri, "soba boruları" kullanılarak denizden gelen yoğun bombardımanın asker bulundurulmayan tarafa çekilmesiydi. Türk askerinin gerek soba boruları gerekse başka amaçlar için kullanılan borulardan hazırladığı ve içinden duman çıkarılan düzeneklere İngiliz Donanmasından topçu atışı yapılması, zafere giden yoldaki en önemli başarılardan biri olarak tarihteki yerini korudu.

Yeni doğan kızını görmeye gidemeden şehit oldu

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Yrd. Doç. Dr. Lokman Erdemir, özellikle deniz muharebelerinde ilk akla gelen kısmın Avrupa yakasındaki Gelibolu Yarımadası olduğunu belirterek, aslında 18 Mart 1915 ve sonrasındaki kara çıkarmasında asıl yükü Anadolu bölümündeki batarya ve tabyaların çektiğini  söyledi.

Çimenlik, Mecidiye ve Dardanos tabyaları, Erenköy Topçu Grubu, Mesudiye, Karantina, İntepe, Kumkale ve Orhaniye bataryalarının sadece 18 Mart'ta değil, 25 Nisan'da başlayan kara savaşlarında da çok önemli görevler icra ettiğini dile getiren Erdemir, şöyle konuştu:

"18 Mart istatistiklerinde, İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan donanmanın attığı top mermisi sayısı 4 bini aşmıştır. Saat 10.15'ten güneş batıncaya kadar devam eden muharebelerde en ağır bombardımana maruz kalan yer, Anadolu tarafı ve Dardanos Tabyası'dır. Burada ağır bombardımandan sonra tabyanın komutanı Hasan Hulusi ve takım zabitlerinden Mehmed Mevsuf Efendi şehit olmuştur.

17 Mart'ta Hasan Hulusi Efendi'nin kızı dünyaya gelmiştir. Cevad Paşa, Hasan Hulusi Efendi'yi telefonla aramış, kızının dünyaya geldiğini ve izinli olarak onu görmeye gidebileceğini söylemiştir. İstihbaratlara göre, saldırı yapılacağını öğrenen Hasan Hulusi Efendi, 'Vatan daha önemlidir, kızımın ismini Didar koysunlar' demiş ve gitmemiştir. Ertesi gün 18 Mart'ta ise yaralı askerlerin tedavi edildiği yerdeyken bölgeye bir top mermisinin isabet etmesi sonucu şehit olmuştur."

Soba borulu düzenekle hedef şaşırtma

Erdemir, o günlerde Anadolu tarafının boğazı gören sırtlarından İngiliz ve Fransız gemilerinin topa tutulduğu bilgisini verdi.

Bazı mevkilerde, İngiliz Donanmasını yanıltmak amacıyla soba borusundan düzenekler kurularak yoğun bombardımanın bu yöne çekildiğine değinen Erdemir, şunları kaydetti:

"Onlarca top, tabya ve batarya konuşlandırılmış ve 18 Mart'ta asıl müdafaayı onlar yapmıştır. Savunmanın büyük kısmı, yüzde 50'den fazlası Anadolu yakasında yoğunlaştırılmıştır. Çanakkale Boğazı'nın savunmasında ağırlık noktası, Anadolu'daki tabya ve bataryalardır. 25 Nisan sabahındaki çıkarmada, İngiliz ve Fransız birliklerini en fazla zorlayan da Anadolu tarafıdır. Buradan yapılan top atışları, karşı taraftaki İngiliz birliklerini hedef almıştır. İngiliz General Hamilton, hatıralarında Anadolu yakasındaki topçulardan bahseder. Anadolu yakasında topçu grubu iyi organize edilmese, planlı savunma yapılmasa belki de 18 Mart'ta İngiliz donanması boğazdan geçebilirdi."