Disk-Ar: Asgari Ücretli AKP Döneminde Ekmek, Peynir, Et ve Yumurtada Alım Gücünü Kaybetti

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Enstitüsü (DİSK-AR), TÜİK 2003-2012 Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Sonuçları ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı istatistikleri net asgari ücret verileri üzerinden yaptığı hesaplamalara göre, Asgari ücretlinin gıdaya ayırabildiği pay üzerinden alım gücü pek çok temel gıda maddesi için geriledi. Asgari ücretli için tüketim kalıbı olarak en yoksul yüzde 20'lik gelir grubunun esas alındığı araştırmada, gıda bütçesindeki ciddi gerileme dikkat çekti.

Araştırma sonuçlarına göre, 2003 yılında gelirinin yüzde 40.6'sını gıdaya ayırabilen asgari ücretli çeşitli nedenlerle barınma, ısınma ve ulaştırma gibi zorunlu harcama kalemlerine yaptığı harcamalara daha fazla kaynak ayırmak durumunda kaldı ve mutfak giderini kıstı. Asgari ücretli 2012 yılında toplam tüketim harcamalarının sadece yüzde 29'unu gıda harcamaları için yapabiliyordu. Buna karşın 10 yıllık zaman diliminde konut ve kira ile ulaştırma maliyetlerinin harcamalar içindeki payı arttı. Asgari ücret kaba hesapla yaklaşık 3 kat artarken, asgari ücretlinin kira ve konut harcamaları 3,4 kat, ulaştırma harcamaları 6,5 kat artış gösterdi. Anket sonuçlarına bakıldığında, asgari ücretli 2003 yılında eline geçen vergi iadesi dahil aylık 236 TL'lik gelirinin 96 TL'si ile gıda harcaması yapabiliyordu. 2012 yılında ise, asgari geçim indirimi dahil eline geçen 720 TL'nin 208 TL'sini gıda harcamalarına ayırabildi. Buna karşın konut, kira ve ulaştırma maliyetleri ciddi bir biçimde arttı.

ASGARİ ÜCRETLİ EKMEK, PEYNİR, ET VE YUMURTADA ALIM GÜCÜNÜ KAYBETTİ

Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Sonuçları'na göre, asgari ücretli gıdaya ayırabildiği pay ile 2012 yılında 2003 yılına göre yaklaşık 9 ekmek (1,8 kg), 1 kg dana eti, 10 kg beyaz peynir, 2,3 kg koyun eti, yarım kg tavuk, 80 yumurta, 6,6 kg kuru fasülye, 26 kg nohut, 300 gram çay, 2 kg bal daha az alabiliyor. Buna karşın asgari ücretin alım gücünün arttığı ürünlerde var. Pirinç, bulgur, makarna, süt, yoğurt, patates bu ürünler arasında yer alıyor.

-"ENFLASYON KİŞİNİN ALMAYI TERCİH ETTİĞİ ÜRÜNLERE GÖRE DEĞİŞİYOR"-

Enflasyonun herkes için aynı olmadığını, alım gücünün de kişinin almayı tercih ettiği ürünlere göre değiştiğini vurgulayan DİSK-AR, Tüketici fiyat edeksinin amacını şu şekilde ifade etti:

"Tüketici fiyatları endeksinin amacı, hanehalkları tarafından belirli bir ihtiyacı karşılamak amacıyla satın alınan mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyindeki değişimini ölçmek olarak tanımlanmaktadır. Bu yapılırken de en çok harcama yapılan ürünler seçilmektedir. Dolayısıyla enflasyon kişilerin yaptığı harcamalara konu olan mallardaki ortalama fiyat artışlarını vermektedir. Herkesin kendi yaptığı harcamalara göre ayrıca bir enflasyonu bulunmaktadır."

-"ASGARİ ÜCRETİN, AÇLIK SINIRININ BİLE ALTINDA BELİRLENMESİ VİCDANLARI ZEDELİYOR"-

Türkiye'de son 10 yıldır özellikle tarımda yaşanan çözülme ile birlikte hanehalklarının tüketim kalıplarının hızla değiştiğine dikkat çeken DİSK-AR, şunları kaydetti:

"Kentleşme ile birlikte ulaşım, barınma gibi temel ihtiyaçlar artmakta, hanelerin bütçelerinde bu ihtiyaçlara erişim noktasında ciddi dönüşümler yaşanmaktadır. En yoksul yüzde 20'lik dilim için ulaşım ve barınma gibi kalemlere ayrılan paydaki artış bu dönüşümle birlikte değerlendirilebilir. Bunun sonucunda zaten gıda yoksulluğu yaşayan en yoksul yüzde 20'lik gelir grubu gıdaya ayırdığı payı azaltmak zorunda kalmıştır. Asgari ücretlileri bu sürecin dışında değerlendirmek mümkün değildir.

Sonuç olarak asgari ücretliler reel ücretlerinde yaşanan (enflasyonun üzerindeki) kısmi artışlara rağmen alım güçlerini temel gıda ürünleri karşısında kaybetmişlerdir. Asgari ücret tespit süreçleri, sermayenin karının sürekliliği ve kamunun maliyet hesaplarının baskısı ile denetim altındadır. Asgari ücretin ekonomik büyüme ve verimlilik artışından pay almaması, üretilen kaynakların belirli ellerde toplanması anlamına gelmektedir. Gelir dağılımını düzenleyici bir rol oynaması gereken asgari ücretin, açlık sınırının bile altında belirlenmesi vicdanları zedelemektedir."

-SABAH 6.00-9.00 İLE AKŞAM 18.00-21.00 SAATLERİ ARASINDA ULAŞIM PARASIZ OLMALI-

DİSK-AR, asgari ücretin, temel gereksinimleri karşılayacak şekilde ele alınması gerektiğini vurgulayarak, bunun için yapılması gereken esasları şu şekilde değerlendirdi:

"-Asgari ücret, işçinin ailesi ile birlikte tüm zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde, insan onuruna yakışan bir düzeyde tespit edilmeli.

- Asgari Ücret Tespit Komisyonu lağvedilmeli, asgari ücretin belirlenmesi süreci bir toplu pazarlık süreci olarak ele alınmalı.

-Görüşmeler kamuoyuna açık hale getirilmeli.

-Asgari ücret gelir dağılımını düzenleyici yönde belirlenmeli ve ekonomik büyümeden pay almalı.

-Asgari ücretlinin geçim haddi ile enflasyon arasındaki uyumsuzluğun yoksullaştırıcı etkisi göz önüne alınarak, enflasyon verilerinde temel harcama kalemleri dikkate alınmalı.

-Asgari ücretle çalışanlar için elektirik, su, doğalgaz kullanımı asgari ihtiyaç sınırına kadar ücretsiz olmalı.

-Sabah 6.00-9.00 ile akşam 18.00-21.00 saatleri arasında ulaşım parasız olmalı.

-Eğitimde hiçbir ad altında para alınmamalı, eğitimin okul dışı giderleri devlet tarafından karşılanmalı, sağlık tümüyle parasız olmalı.

-Asgari ücret vergi dışı bırakılmalı."