Çanakkale Savaşları'nın İlk ve Son Şehitleri

MEHMET BAYER - Türkiye Cumhuriyeti'nin ön sözünün yazıldığı Gelibolu Yarımadası'nda yaklaşık 1 yıl süren Çanakkale Savaşları'nda ilk şehit telefoncu er Balıkesirli Salih oğlu Hamit, ilk subay şehit Trabzonlu Teğmen Murtaza Efendi, ilk gazi Alaşehirli Mehmet oğlu Osman, son şehit ise Ekrem Mazhar Efendi olarak tarih sayfalarına kaydedildi.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Çanakkale Cephesi'nin açılmasına karar verildikten sonra ilk saldırının 19 Şubat 1915'te gerçekleştirildiğini ve 7 saat 30 dakika sürdüğünü bildirdi.

Atabay, cephenin açılmasıyla Çanakkale Boğazı'nı savunmakla görevli bataryalardan konuyla ilgili gönderilen raporlarda, Orhaniye istihkamında bulunan 5. Bölük Komutanı Teğmen Mehmet Kemalettin Efendi'nin saat 09.50'den itibaren, iki bacalı bir zırhlının Merkep Adası civarında ve görüş alanı dışında kalarak Orhaniye ile Kumkale'ye aralıklarla atış yaptığının, bu mermilerden bir kısmının düştüğü siperleri tahrip ettiğinin, bir merminin ise siperin iç duvarına isabet ederek duvarı yıktığının ve ateşini saat 13.30'da kestiğinin kaydedildiğini söyledi.

Müttefik donanmasının saat 14.20'de tekrar atışa başladığını, mermilerden birinin sol taraf gözetleme yerine isabet ettiğini ve orada bulunan Batarya Komutanı Alman Üsteğmen Woermann ile tercümanı Ata'nın öldüğünü aktaran Atabay, Kumkale'deki 5. Alay 6. Bölük Komutanı Üsteğmen İsmail Sezai Efendi'nin 50 numaralı raporunda, "19 Şubat 1915 tarihinde düşmanın boğaz girişindeki bataryalara yaptığı bombardıman sonucunda Kumkale'deki  5. Ağır Topçu Alayı 6. Bölük'te hamdolsun ki insan kaybı yoktur" şeklinde yazdığını ifade etti.

Atabay, saat 16.10'da düşman gemilerinden atılan mermiyle 2. Batarya 2. Takım Komutanı Teğmen Murtaza Efendi'nin gözetleme yerinde şehit olduğunu, bir erin hafif yaralandığını, 4. Batarya'dan yaralı olan bir erin ertesi gün sargı yerinde şehit düştüğünü, 1. Batarya'dan da 2 erin yaralandığını belirterek, şu bilgileri paylaştı:

"22 Şubat 1915 tarihinde gönderilen, 19 Şubat 1915 tarihindeki bombardıman raporunda, düşman saldırısının saat 15.00-15.30 arasında çok şiddetlendiği saat 15.50'de Vengeance zırhlısından atılan bombalar sonucu Orhaniye Tabyası'nda Batarya Komutanı Üsteğmen Woermann'ın öldüğü, tercümanı Ata ile 5. Bölük telefoncu erlerinden Balıkesirli Salih oğlu Hamit'in şehit oldukları haberinin geldiği ve Orhaniye ile haberleşmenin kesildiği belirtilmektedir. Bu sırada bombardıman nedeniyle isabet alan bataryadaki telefon tamamen bozulmuş yerine 6. Batarya'nın telefonu gönderilmişti. Çanakkale Cephesi'nde ilk gazi ise 7. Bataryada bulunan 3. top erlerinden Alaşehirli Mehmet oğlu Osman, sağ dizine taş isabet etmesiyle yaralanmıştı."

Çanakkale'nin son şehidi

Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Lord Kitchener'in Mondros'ta Atina büyükelçisinin de katıldığı savaş konseyi toplantısı yaptığını, burada Gelibolu'nun boşaltılması kararını aldığını söyledi.

İngiltere hükümetinin 7 Aralık 1915'te Gelibolu Yarımadası'nın bir kısmının boşaltılması konusunda kesin karara vardığını anlatan Atabay, "9 Aralık'tan itibaren Gelibolu Yarımadası'nın kuzey bölgesinden gizlice çekilme hazırlıklarına başlanmıştı. 19-20 Aralık gecesinde bölgede çok yoğun bir sis vardı. İtilaf devletlerinin askerleri bundan yararlanmasını bildi ve Gelibolu Yarımadası'nın kuzey bölgesini tahliye etti" dedi.

Atabay, 27 Aralık'ta İngiltere hükümetinin Seddülbahir bölgesinden de çekilme kararını onayladığını dile getirip, şunları kaydetti:

"Bu karardan sonra hemen tahliye hazırlıklarına başlanmıştı. Çekilmenin son günü İngiliz birliklerinden atılan bir kurşunla Çanakkale cephesinde son şehit verilmişti. Bu savaşın son şehidi ise Ekrem Mazhar Efendi'dir. Ekrem Mazhar Efendi, 24. Alay 1. Tabur 3. Bölük'te görevi subay vekiliydi ve Edirne nüfusuna kayıtlıydı. Çanakkale Savaşları'nın 100. yılında, ilk şehitlerimiz telefoncu er Balıkesirli Salih oğlu Hamit, ilk subay şehidimiz Trabzonlu Teğmen Murtaza Efendi, ilk gazimiz Alaşehirli Mehmet oğlu Osman ile son şehidimiz Ekrem Mazhar Efendi'yi rahmet ve şükranla analım. Çanakkale kahramanı ve Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 'bu toprakların Türk hudutları içinde kalmasıyla Mehmetçik en büyük abideyi bizzat kurmuştur' demesine rağmen biz Çanakkale'nin ilk ve son şehitlerine minnet borcumuzu göstermek için isimlerini kalıcı eserlere vererek yaşatalım."