Domateste Rusya Umudu 22 Mayıs'a Kaldı

CUMHURBAŞKANI Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in dünkü görüşmesinde Türk domatesine yönelik yasağın devam edeceğinin ortaya çıkması, Antalya'da sektörü üzdü. İhracat yasağının kalkmasını umutla bekleyen sektör temsilcilerinin umudu, 22 Mayıs'ta iki liderin Türkiye'de yapılması planlanan görüşmesine kaldı. Rusya'da çok büyük domates sera yatırımları nedeniyle, yasağın kaldırılmayacağı görüşü de hakim.

Rusya'nın uyguladığı domates yasağı ve Türklere vizenin kaldırılmamasıyla ilgili değerlendirmede bulunan Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Davut Çetin, öncelikli sorunun vizeler olduğunu söyledi. Vizenin kaldırılmasının ticaretin gelişmesi açısından büyük önem taşıdığını belirten Çetin, "Biz onlara vize uygulamıyoruz, onlar uyguluyor. İki ülke ticaretinin gelişmesi için en önemli konu vize serbestliği" dedi.

'ÇOK BÜYÜK SERA YATIRIMLARI VAR'

Domates yasağıyla ilgili son Moskova ziyaretindeki izlenimlerini tekrar hatırlatan Davut Çetin şöyle konuştu:

"Kendi yatırımlarını yapıyorlar, çok büyük sera yatırımları var ve 3- 5 sene içinde tamamlandığında kendi ürünlerini kullanacaklar. Yeter mi yetmez mi onu bilemeyiz ama Rusya'nın domates konusundaki politikalarının süreceğini düşünüyorum. Bundan sonra domateste Rusya'ya bel bağlamamamız lazım. Şu an domates ihracatımızda bir sorun yok, geçen yıla göre yüzde 41 artış var. Rusya dışında yeni pazar arayışını sürdürmemiz ve yeni pazarlar bulmaya devam etmemiz gerekiyor. Rusya'ya direkt gönderilmese bile dolaylı olarak domates gönderiliyor. 3- 4 sene içinde yatırımlarını tamamladıktan sonra Rusya'nın domatese karşı korumacı politikalarını artıracağını düşünüyorum."

RUSYA'NIN GEREKÇESİNİ ANLAMAKTA ZORLANIYORUZ

Antalya üretimi ve ihracatında Rusya'nın önemine dikkat çeken Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır da şunları söyledi:

"Bugüne kadar özellikle domatesin yüzde 70'ini kriz öncesinde Rusya'ya pazarlıyorduk. Bu görüşmede yasağın kalkması umudumuz vardı, ancak gerçekleşmedi. Şu anda mevsimsel etki itibariyle üretimde biraz düşüş var ama, önümüzdeki günlerde tekrar üretim eski haline gelecek ve ürün bollaşacak. Bu anlamda açılsaydı sektörümüz için çok önemli bir olay olacaktı. Tabi bunun Rusya tarafında üreticiyi korumak diye ifade edilmesini de anlamakta zorlanıyoruz. Çünkü tüm ülkelerde bu tür işlemler vergi yoluyla yapılır. Ürünleri çok olduğunda vergi artırılır, az olduğunda düşürülerek kendi halkının tüketimine daha ucuz ürün gelmesi sağlanır. Ancak burada bir yasaklama metodu var."

UMUT 22 MAYIS'A KALDI

22 Mayıs'ta Putin'in Türkiye ziyareti olacağını, orada bu sorunun çözülmesini umut ettiklerini belirten Ali Çandır şöyle devam etti:

"Önemli miktarda sera kurulduğu belirtiliyor ve üreticinin borçlandığı söyleniyor, ama diğer ülkelere bir yasaklama yok. Biz pazardan çıktıktan sonra Fas, Çin, İran gibi ülkelerin rahatlıkla Rusya'ya domates ihraç ettiğini görüyoruz. Sadece AB ülkelerinden bir kısıtlama var. Ayrıca 'domates dışındaki her şeye yasak kalktı' diye bir algı var. Yılbaşından önce de birtakım ürünlerimizde yasaklar kalkmıştı, ancak ihracatçının karşılaştığı vergi oranları oraya ihracatı imkansız hale getirmişti."

'DOMATES FİYATLARI NORMAL'

Domateste sera üretiminin haziran sonuna kadar devam edeceğini belirten Çandır, iç piyasada ise domates fiyatlarının pahalı olmasının nedenini şöyle anlattı:

"Bugünkü hal fiyatlarına baktığımızda 2.5 ile 6 lira arasında değişen toptan satış sözkonusu. Buradan gitmesi, nakliyesi, kar oranlarıyla birlikte o fiyatlar normal. Çünkü bu yıl enteresan bir yıl geçirdik. İklimsel etkiler nedeniyle üründe biraz düşüş var. Ama havaların tekrar ısınmasıyla önümüzdeki birkaç gün ya da birkaç hafta içinde ürün artacak."

Rusya ile yaşanan ihracat krizinin iki yıldır Türkiye'deki domates piyasasını alt üst ettiğini belirten Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şube Başkanı Vahap Tuncer ise şunları kaydetti:

"İki devlet başkanı arasında yapılan görüşmede de domates yasağının devam edeceği anlaşıldı. Yasağın sürmesi domates üretiminin yapıldığı Türkiye'de de, Antalya'da da fiyatların inişli çıkışlı seyir izlemesine neden olmuştur. Yasağın kalkmaması nedeniyle geçen yıla göre domates ekimi yüzde 25- 30 arasında azaldı. Üretim alanları daralmıştır. Yine bu yıl kışın daha sert geçmesi, don olaylarının üç kat artması, havalara bağlı olarak kör çiçeğin oluşması, verimde, domates arzında ciddi bir daralmaya ve şu andaki fiyat artışına sebep olmuştur."

ÇİFTÇİ NE YAPACAK?

Şu anda Rusya'daki ihracat krizinin devam ediyor olmasının önümüzdeki sezonda çiftçinin kendi alacağı kararlara göre domates ekimini şekillendireceğini belirten Tuncer, "Bunu kestirebilmek mümkün değil, çünkü hiç kimse 'kriz kalkacak ihracata yönelik domates ekin' durumunda değil, 'hayır kriz devam edecek ekmeyin' deme durumunda da değil. Bu nedenle çiftçi şu veya bu nedenle tüccara, ihracatçıya bakarak piyasa koşulları çerçevesinde domatese karar verecek. Bu tabi çok sağlıklı bir durum değil" dedi.

DOMATES İHRACATI 460 MİLYON DOLARDI

Rusya'ya olan 1.2 milyar dolarlık ihracatın 645 milyon dolarını sebze meyvenin oluşturduğuna değinen Vahap Tuncer şöyle konuştu:

"Bunun da 460 milyon dolarını domates oluşturuyor. Antalya'nın, Türkiye'nin Rusya'ya sattığı malın yüzde 60'ını domates oluşturuyor. Dolayısıyla; 'Domateste yasak devam ediyorsa tarım ürünlerinde yasak sürüyor' sonucunu çıkarıyoruz. Dolayısıyla Türkiye, Rusya'ya bağımlı olmaktan kurtaracak yeni ihracat politikalarını geliştirmeli ve yeni pazarlar bulmalıdır. Her ne kadar başka pazar üzerinden Rusya'ya bir miktar domates gitse de önceki yıllara göre Rusya'ya domates ihracatında yüzde 30'luk kayıp var. Ama bu kayba, ihracattaki düşüşe rağmen fiyatların yüksek seyretmesinin nedeni, domates olmadığı, verim düşük olduğu için."

VERGİYİ ARTIRARAK SINIRLAMA GETİRSELERDİ

Antalya Toptancı Hal Yaş Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği (ANTKOMDER) Başkanı Cüneyt Doğan ise şu değerlendirmeyi yaptı:

"İhracat yasağı kaldırılsa bugün için değil ama ilerisi için iyi olabilirdi. Ama dün kendileri de zaten açıklamalarını yaptılar, 3- 5 sene daha bu yasağın kalkmayacağını söylediler. Şu anda Avrupa'ya da ihracatımız var, Avrupa'nın da üreticisi var ama belli dönemlerde domates girişindeki vergiyi artırıyor. Rusya da kendi üreticisini koruma açısından vergiyi artırarak sınırlama getirseydi, bizim için daha avantajlı olurdu. Ama tabi bu yasak oldu diye de oturmayacağız. Yeni pazarlar aramamız ve kendi üretimimizi ona göre planlamamız gerekiyor. Ürünümüzü çeşitlendirmemiz gerekiyor."

'10- 15 GÜN SONRA NORMAL FİYATLARA GELİR'

Bugünkü domates fiyatlarının yüksek olduğuna da değinen Doğan bunun nedeninin ihracat olmadığını belirterek şöyle dedi:

"Fiyatların yüksek olduğuna bakarak 'ihracatımız var mı, veya nereye ihracat yapılıyor' diye soruyorlar. Hiçbir yere ihracatımız yok. Ufak tefek Irak'a var. Ürünün pahalı olmasının sebebi tamamen kışın çok sert, çok soğuk geçmesi ve geçtiğimiz yıllara oranla bu dönemde çıkacak domatesin biraz daha az ekilmesinden. Şu anda ürün çok güzel para ediyor. Bu çiftçiyi memnun ediyor, tüketiciyi üzüyor ama tahminim 10- 15 gün sonra normal fiyatlara gelir diye düşünüyorum."

- Antalya