Grafikli - İran ve Suudi Arabistan'ın Gerilim Dolu İlişkileri

Suudi Arabistan yönetiminin 2 Ocak'ta aralarında Suudi Arabistan vatandaşı Şii din adamı Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr'in de bulunduğu 47 kişiyi idam etmesi ve bunun üzerine Tahran'daki Suudi arabistan Büyükelçiliği'nin ateşe verilmesi, onlarca yıldır inişli çıkışlı süren iki ülke ilişkilerinde gerilimi artırdı.

Suudi Arabistan yetkililerinin, 1979 yılında İran'daki devrimle mezhep temelli bir yönetimin kurulmasıyla kendilerine bölgede yeni bir rakip görmeye başladıkları Tahran ile yürütülen ikili ilişkiler, değişken rekabetçi bir seyirle devam etti.

Suudi Arabistan ve İran arasında gerilim dolu ilişkiler şöyle gelişti;

Tahran'daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği 1988'de işgal edildi. Olayda bir Suudi diplomat öldürüldü. Riyad yönetimi İran ile diplomatik ilişkileri kesti. 1991 İlişkiler normalleşti.

ABD'nin işgal edip yeniden yapılandırdığı Irak'ta iktidarı 2003'te İran etkisindeki Şiilere teslim etmesi, Riyad'ın güvenlik kaygılarını artırdı.

Lübnan'da Suudi Arabistan destekli siyasi grupların rakibi olan İran destekli Hizbullah, 2006'da İsrail ile savaşta görece psikolojik ve siyasi üstünlük sağladı. Bu gelişme, Şii jeopolitiğinin yükselişi olarak yorumlandı.

İran'ın 2007 yılında Irak'ta güçlenen nüfuzu ve Körfez'deki Şii azınlıkların artan siyasi beklentileri bölge yönetimlerinde endişeye yol açtı.

Suudi Arabistan, Irak'ta İran'a nüfuz alanı açtığı gerekçesiyle 2008'de ABD'ye baskılarını artırdı.

Suudi Arabistan, 2011'de Arap Baharı'nın etkisiyle Bahreyn'de gösterilere başlayan ve İran'ın destek verdiği Şii hareketini askeri birlikler göndererek bastırdı.

Suudi Arabistan'ın şu an Dışişleri Bakanlığı görevinde olan dönemin Washington Büyükelçisi Cubeyr'e suikast planlayan iki İranlı 2011'de yakalandı.

2011-2015 Suriye iç savaşında İran ve Hizbullah rejime, Suudi Arabistan ise muhalefete destek verdi. İran ve Hizbullah doğrudan askeri güç göndererek savaşın tarafı haline geldiler.

İran destekli Husiler 2015'te Yemen'in büyük bölümünü ele geçirdi. Cumhurbaşkanı Hadi, Riyad'a sığındı. Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon Husilere karşı hava saldırıları başlattı.

İran, geçen yıl temmuz ayında nükleer müzakerelerde uzlaştı. Batı ilişkilerinin normalleşme sinyalleri vermesi, bölgedeki hareket alanının genişlemesinden endişe eden Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinde huzursuzluğa neden oldu.

Mina'da geçen eylül ayında yaşanan izdihamda aralarında yüzlerce İranlının olduğu çok sayıda hacı adayı hayatını kaybetti. İran, Suudi Arabistan'ı ihmal ve gerçek sayıları saklamakla suçladı.

İkili ilişkileri değerlendirmek amacıyla geçen ay taraflar arasında dışişleri bakan yardımcısı düzeyinde görüşmeler başladı.

Suudi Arabistan'daki Şii din adamı Nemr idam iki gün önce edildi. Tahran'daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği ateşe verildi. Riyad yönetimi İran'ın Büyükelçisini istenmeyen adam ilan etti.