İsrail "El Halil Kentinin Gözü" Tıph'i Kapattı

KAYS EBU SEMRA - İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun işgal altındaki Batı Şeria'nın El Halil kentinde bulunan Uluslararası Geçici Mevcudiyet Gücü'nün (TIPH) görev süresini uzatmama kararı bölgede güvenlik endişelerini artırdı. El Halil'deki Filistinlilerin korunması için uluslararası toplumdan peş peşe çağrılar geliyor.

Netanyahu, El Halil'de istikrarın sağlanmasına büyük destek sunan TIPH'nin görev süresini uzatmama kararını, uluslararası misyonun İsrail karşıtı faaliyetlerde bulunduğu iddiasına dayandırdı.

Türkiye, İtalya, Norveç, İsveç ve İsviçre'den gözlemcilerin bulunduğu misyon ise söz konusu iddiaları şiddetle reddederek TIPH'nin 22 yıldır İsrail ve Filistin tarafının onayıyla görev yaptığını hatırlattı.

Filistin yönetimi de İsrail'in bölgede kaos ve gerilimi tırmandırma konusunda ısrar ettiğini vurgulayarak söz konusu kararı kınadı.

TIPH'nin kuruluşu

İsrail'in ihlallerine karşı El Halil'deki Filistinliler için önemli bir güven unsuru olan TIPH, 20 yıldan uzun süredir bölgede faaliyet gösteriyor.

"El Halil'in gözü" olarak nitelendirilen uluslararası gücün kurulması 25 Şubat 1994'te gerçekleşen kanlı saldırının ardından ilk kez gündeme geldi.

Baruch Goldstein isimli aşırı sağcı Yahudi'nin El Halil'deki İbrahim Camisi'nde cemaatin üzerine ateş açarak 29 Filistinliyi öldürmesi ve 125'ini yaralamasının ardından Birleşmiş Milletler'in (BM) kararıyla Mayıs 1994'te bir barış gücü oluşturuldu. Ancak taraflar arasındaki anlaşmazlık nedeniyle söz konusu misyon sadece 3 ay görev yapabildi.

O dönemde BM, olayın tekrarlanmaması için Filistin halkına yönelik koruma ve güvenlik önlemleri alınmasını talep etti.

Müzakerelerin ardından Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) temsilcileri ve İsrail, İtalya ve Norveç'ten El Halil'de Uluslararası Geçici Mevcudiyet Gücü için gözlemci istedi.

FKÖ ve İsrail, 1997'de Uluslararası Geçici Mevcudiyet Gücü Protokolü'nün yanı sıra İsrail ordusunun El Halil'in bazı mahallelerinde yeniden konuşlandırılması için çağrıda bulunan "El Halil Protokolü"nü imzaladı.

Protokolde, Norveç, İtalya, İsveç, İsviçre ve Türkiye'den TIPH'e gözlemci sağlaması ve Norveç'in misyonun çalışmalarını koordine etmesi öngörüldü.

Anlaşmaya göre kent, Filistin yönetiminin kontrolü altındaki H1 bölgesi ile İsrail yönetiminin kontrolünde kalan ve Eski Şehir'i de içeren H2 bölgesi olmak üzere ikiye bölündü.

Bölgedeki ihlalleri raporluyor

El Halil kentinin Eski Şehir bölgesinde ilk devriyesini Şubat 1997'de gerçekleştiren TIPH'nin söz konusu 5 ülkeden 64 görevlisinin yanı sıra 20 yerli memuru bulunuyor.

TIPH, bölgede uluslararası anlaşmaların ihlal edilmesi durumunu gözlemleyerek buna ilişkin raporlar hazırlıyor. Gözlemcilerin olaylara ve çatışmalara müdahale yetkisi ise bulunmuyor.

Uluslararası gözlem gücünün görev süresi bugüne kadar 6 ayda bir İsrail ve Filistin yönetimleri tarafından uzatılıyordu.

Son yıllarda Filistinlilerin, İsraillileri bıçakladığı ya da bıçaklama girişiminde bulunduğu iddiasıyla İsrail ordusu ve Eski Şehir bölgesindeki Yahudi yerleşimciler tarafından öldürülmesinde artış görülürken, Netanyahu'nun 31 Ocak itibarıyla TIPH'nin görev süresini uzatmama kararı Filistinlilere yönelik güvenlik endişelerini çoğalttı.

Uluslararası koruma talebi

Filistin Devlet Başkanlığı Sözcüsü Nebil Ebu Rudeyne, 29 Ocak'ta yaptığı açıklamada, Netanyahu'nun kararını reddettiklerini belirterek uluslararası toplumdan TIPH'nin görevine devam etmesi için İsrail hükümetine baskı uygulanmasını istedi.

Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Genel Sekreteri ve Filistin Başmüzakerecisi Saib Ureykat da BM'ye Filistin halkının güvenliğini garanti altına alması çağrısında bulundu.

Ureykat, "İsrail işgali bitene kadar BM'yi Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ün de içerisinde yer aldığı işgal altındaki Filistin'e uluslararası kalıcı gözlemci gücü konuşlandırmaya çağırıyorum." ifadesini kullandı.

İsrail'in kararına Avrupa Birliği (AB) de tepki gösterdi. Avrupa Komisyonu'ndan yapılan yazılı açıklamada, İsrail'in TIPH'nin görev süresini uzatmama kararının, "zaten kırılgan olan durumu daha da kötüleştirme riski taşıdığı" uyarısında bulunuldu.

Açıklamada, "AB, İsrail'e uluslararası hukuk doğrultusunda El Halil'deki ve işgal altındaki diğer Filistin topraklarındaki Filistin halkını koruma yükümlülüğünü hatırlatmaktadır." denildi.

BM'den Filistinlilerin korunması çağrısı

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric ise TIPH'nin bölgede çatışmaları önleme konusunda uzun süredir devam eden katkılarına dikkati çekti.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in bu kapsamda Filistinlilerin korunmasına katkı sağlayan Türkiye'den de gözlemcilerin yer aldığı beş ülkeye "minnettar" olduğunu belirten Dujarric, "Genel Sekreter, El Halil'deki Filistinlilerin korunması için bir anlaşmaya varılmasını ümit ediyor." ifadesini kullandı.

İsrail'in kararı siyasi nitelik taşıyor

Türkiye de İsrail'in tek taraflı adımını şiddetle kınadı. Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, siyasi nitelik taşıyan bu kararın geri alınması istendi.

"İsrail hükümetinin, kararına gerekçe olarak gösterdiği TIPH'nin İsrail aleyhine çalıştığı iddiasını kati surette reddediyoruz." denilen açıklamada, 1997'de faaliyete geçmesinden bu yana Türkiye'den de gözlemcilerin kesintisiz görev aldığı TIPH'nin İsrail işgali altında bulunan El Halil'de gerginliğin azaltılmasına sağladığı katkıların altı çizildi.

TIPH'de gözlemci bulunduran ülkelerden yapılan ortak açıklamada da Tel Aviv yönetiminin kararı sonrası taraflar arasındaki durumun kötüye gitmesinden endişe edildiği belirtildi.

ABD'den Filistinlilerin korunmasını isteyen BMGK adımına engel

İsrail'in TIPH'nin görev süresini uzatmama kararı BM Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) de taşındı.

Geçici üyeler Kuveyt ve Endonezya, BMGK'den İsrail'in bu kararından endişe duyulduğunu belirten ve Filistinlilerin korunması çağrısı yapan ortak bir açıklama yapmasını istedi.

ABD ise İsrail'e El Halil'de Filistinlilerin korunması çağrısı yapan BM Güvenlik Konseyi açıklamasına engel oldu. ABD'nin itirazı üzerine açıklama kabul edilmedi.

İşgal altındaki Batı Şeria'da yer alan El Halil kentinin "Eski Şehir" bölgesinde yaklaşık 600 Yahudi yerleşimci yaşıyor ve bunların güvenliğini bin 500 İsrail askeri sağlıyor. Kentin diğer yerlerinde ise 200 bin Filistinli yaşıyor.

Yahudiler El Halil kentini kutsal bir şehir olarak kabul ediyor ve El Halil'deki İbrahim Camisi'nin İbrahim peygamberin mezarı üzerine inşa edildiğine inanıyor.